Donni qayta ishlashda barabanli quritgichni loyihalash reja: kirish asosiy qim

Maxsulotning ishlab chiqarish tannarxi
Maxsulotning ishlab chiqarish tannarxiga uni ishlab chiqarish bilan bevosita bog’liq bo’lgan xarajatlar kiradi va ular quyidagilardan iborat.

1. 
   Tog’ri va yondosh moddiy harajatlar;
   
2. 
   Mehnatga doir sarflangan to’g’ri va yondosh xarajatlar;
   
3. 
   Qolgan ishlab chiqarishga taaluqli xarajatlar (shu jumladan ustama xarajatlar).
   

Ishlab chiqarishga taaluqli mehnat haqlari uchun sarflar-korxonada qabul etilgan mehnat haqi tizimiga binoan ishbay rassenka, tarif stafka va okladlar asosida haqiqatdan bajarilgan ish uchun hisoblangan ish haqlari. Bunga yana mukofotlar, rag’batlantirish va kompensatsion to’lovlar, shtatida bo’lmagan, ammo korxonaning asosiy faoliyatiga jalb qilingan xodimlar ish haqlari kiradi.
Davr xarajatlari-harajatlar tarkibi to’g’risodagi yo’riqnomaga binoan joriy etilgan korxonaning harajatlar xisobi tizimida nisbatan yangi ko’rsatkich.
Davr xarajatlariga quyidagi harajatlar kiritiladi:

• 
  Maxsulotni sotish xarajatlari
  
• 
  Boshqaruv xarajatlari
  
• 
  Boshqa operatsion xarajatlar, shu jumladan ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari harajatlari, ishlab chiqarish va boshqaruv tizimini rivojlantirish harajatlari
  
• 
  Kelgusida soliq solish bazasiga kiritiladigan hisob davri harajatlari
  

Korxonaning moliya resurslari-fayda va rentabellik ko’rsatkichlari.
Korxona foydasi
Ishlab chiqarish sarflari, mehnat va moddiy resurslar iste’mol hajmlari, texnika darajasi, ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqa faktorlar (omillar) asosida ko’payishi yoki kamayishi mumkin, ammo boshqaruvchi otkir, bilimli bo’lsa, sarflarni kamaytirish yo’llarini qo’llab, boshqarishni to’g’ri olib boradi.
Korxona, firmafaoliyatining natijasi (yakuni) maxsulot sotilgandan so’ng hosil bo’lgan tushum (QQS va aksizsiz) va maxsulotning ishlab chiqarish va sotishga sarflangan harajatlar ayirmasiga teng.
Sanoat korxonalarining ishini tavsiflovchi muhim sifat ko’rsatkichlaridan biri foyda va rentabellikdir. Foyda bozor munosabatlarining muhim kategoriyasi sifatida iqtisodiyotda quyidagi vazifalarni bajaradi;
-ishlab chiqarish faoliyatining natijasidan olingan iqtisodiy samarani tavsiflaydi, chunki u so’ngi moliyaviy natijani ifodalaydi;
-turli darajadagi byujetlarni shakllantiradi;
-xodimlarning manfaatlarini himoya qiladi va bu borada iqtisodiy dastak va stimul rolini o’ynaydi;
- ilmiy-texnikaviy,tashkiliy va ijtimoiy ishlarni amalga oshirishga imkoniyat beradi.
Foyda sanoat tarmoq va korxonaning xamma ishlab chiqarish- xo’jalik faoliyati umumlashtiruvchi ko’rsatkichdir.
O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi qoidasiga binoan quyda ko’rsatkichlari qo’llanilari:

Xulosa
Keyingi yillarda donda yadroviy parchalanishning ikkilamchi radioaktiv moddalari mavjudligi kuzatilmoqda. Bu moddalar bilan atmosfera havosi, tuproq, suv, atmosfera yog’inlarining va shundan kelib chiqib don, sabzavotlar, mevalar va sut, baliq mahsulotlarining zararlanishiga, yadroviy qurol sinovlarini o’tkazilishi, yadroviy reaktorlar va qurilmalaridagi baxtsiz hodisalar (masalan, chernobil AESidagi portlash) sabab bo’lmoqda. SHu munosabat bilan don va don mahsulotlarining radioaktiv zararsizligini nazorat qilish dolzarb muammoga aylandi. Don va don mahsulotlarini zararsizlantirish usullari ishlab chiqilgan.
Daladan yig’ishtirib olinmagan va qishda atmosfera yog’inlari ostida qolgan g’alla ekinlarining doni zaharli bo’lishi mumkin. Zamburug’larning don yog’ fraksiyasiga ta`sir qilishi natijasida, odamda alimentar septik angina kasalligi rivojlanishi mumkin. Nonning zaharlanishiga Asp.flavus zamburug’lari ajratib chiqaradigan zaharlar (toksinlar) ham sabab bo’lishi mumkin. Bu zamburug’lar ajratib chiqaradigan zaharli moddalar mikotoksinlar deb ataladi. Zamburug’lar donda, unda va nonda rivojlanishi mumkin. SHuning uchun bu zaharli moddalarning donda, unda, nonda, va mog’or zamburug’laridan olinadigan ferment preparatlarda mavjud bo’lishini nazorat qilish lozim.
Umumiy ko’rinishda ishlab chiqarish sarf xarajatlar (maxsulot, ishlar, xizmatlar tannarxi) ishlab chiqarish jarayonida qo’llanilgan tabiiy resurslar, xom ashyo, materiallar, yoqilg’i, quvvat, assosiy fondler, mexnat resurslari, xamda ishlab chiqarish va mahsulotni sotishga sarflangan boshqa qolgan harajatlarning qiymatlarni aks ettiradi.
Bozor iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan 27.01.1995 yil N⁰9, 5.02.1999 yili N⁰54 qarori bilan takomillashtirilgan ‘Maxsulot tannarxi (ishlar, xizmatlar) ni tashkil qiluvchi sarflar tarkibi va maxsulot (ishlar, xizmatlar) ni sotish, moliya natijalarini kelib chiqish tartibi’’ to’g’risidagi yangi yo’riqnoma qabul qilingan.
Ushbu yo’riqnoma bo’yicha hamma sarflar maxsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan va ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan (ammo ular davr xarajatlar tarkibida qayt etilib, asosiy faoliyat foydasida inobatga olinadilar) xarajatlarga bo’linadilar.