Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

84-rasm. Yormani konveyer usulida oqlash texnologiyasi:
D - don; Ya - m ag'iz; D - maydcdangan m ag'iz; Q - qovuz; I s.s. 2 s.s.
- 1
va II oqlash uskunalari.
M a’lumki, maydalanmagan (yanchilmagan) yormalar texnolo­
giyasida konveyer usulini qo‘llash kamroq samara beradi, bu 
m ag‘izning yuqori darajada maydalanishi va mahsulotlaming katta 
miqdorda aylanishi bilan bog‘liq. M ag‘izni oraliqda ajratish usuli 
qator afzalliklarga ega:
- maydalanish pasayishi hisobiga butun m ag‘izning chiqish 
miqdori ortadi (taxminan 2 - 3 , 5 % ga);
- mahsulotlaming aylanishi taxminan 2—2,1 marta kamayadi;
don
223

---

-
qayta ishlov berishga sarflanadigan solishtirma energiya 
xarajati kamayadi.
Eslatma.Mahsulotlaraylanishijarayonidakelayotganmahsulotlar 
haqiqiy miqdori nisbatiga, ya’ni donning dastlabki miqdoriga teng 
bo‘lgan aylanish koeffitsienti bilan baholanadi.
Sayqallash va jilolash jarayonining prinsipial tuzilishi.
M a’lumki, sayqallash va silliqlash - bu asosan, tashqi qobiq 
qoldiqlarini, qisman yoki to ‘liq ichki po ‘stloqni, aleyron qavat va 
murtakni yo‘qotishdir. Sayqallash va silliqlash o ‘rtasidagi farq faqat 
yuzasiga ta ’sir ko‘rsatish jadallashdan iborat (don va m ag‘iz yuzasiga 
ishlov berishdir) ravshanki, zarur darajada va yetarlicha sayqallash 
hamda silliqlash aw alo texnologiya maqsadlari yoki tayyor 
mahsulotning chikish miqdori va sifati bilan aniqlanadi. Shundan 
texnologiyaning tuzilishi ham ta ’sir etishi yoki tizimlarning ketma- 
ket sikllari soni ham aniqlanadi. So‘ngisi har doim yagona tizimdagi 
ta’sir etishi (sayqallash) jadalligi vajarayonining sifati bilan bog‘liq. 
Alohida tizimlardanjadallikning ortishi m ag‘zilar maydalanishining 
ortishiga va maydalanmagan yorma chiqishining kamayishiga olib 
keladi. Maydalanadigan yormalar texnologiyasida may da raqamli 
yormalar va kepak chiqishining ortishiga olib keladi. Sayqallash 
va silliqlash tizimlarining umumiy miqdori texnologik jarayonda 
bittadan yettitagacha o ‘zgarib turadi. Biroq maydalanmagan yor­
malar texnologiyasida bu miqdor asosan beshtadan ortiq emas, 
maydalanmagan yormalar texnologiyasida esa olti - yetgitadan ko ‘p 
emas. 39-jadvalda turli texnologiyalar uchun sayqallash va silliqpash 
tizimlarining soni haqidagi ma’lumotlar keltirilgan.