Dünya xalqları öz nadir sənət incilərini

298

Uzaq Sibirin,  Qazağıstanın,  Türkmənistanın, 

Özbəkistanın    qumlu səhralarında ölümə sinə

gərərək işləmiş,  ən ağır əmək işləri görmüş, 

xəstəlik,  səfalət içərisində çoxu məhv olmuş, 

qayıda bilənlərin taleyinə isə dərd içində yaşama

düşündürür.  Atasız,  anasız qalmış repressiya

qurbanlarının

övladlarının

başına

gətirilən

müsibətlər, 

onların

doğmalarından

ayrı

salınması,  yetimxanalarda böyüməsi,  dostların, 

qohumların qorxudan onlara yaxın durmaması, 

qohumlar,  ailələr arasında tellərin qırılması, 

kimsəsiz qalan, "xalq düşməni" nin övladları kimi

tanınmanın xalqımızın böyüməkdə olduğu nəslin

taleyinə,  qismətinə yazılmış faciələr idi.  Belə

bəxti gətirməyən övladlardan biri idi Fikrət Sadıq.

F. Sadığı yaşadan ümidlər, "pıçıltıyla da olsa" 

atasının "yaxşı"  adam olduğu haqqında eşitdiyi

sözlər idi.  O zaman xalq düşmənlərinin adının

belə çəkilməsi "yasaq"  olduğu bir zamanlar

Şamaxıda,  Yevlaxda icrakom işləmiş atası

haqqında deyilən həqiqətlər haqqın-ədalətin

tamamilə məhv olmadığından xəbər verirdi və

Fikrət Sadıq da ürəyində bir könül rahatlığı

tapırdı ki,  onun atası yaxşı insan olub.  O "yaxşı

insan"ın oğlu kimi deyil, "düşmən oğlusan" deyilib

təhqir olunanda,  aclıq dövründə bir tikə çörəyə

möhtac qalanda,  "düşmən oğlusan"-deyib ona

çörək verilməyəndə "aclığa"  da,  "acığa"  da

dözüb,  lakin "tənələrə dözməyib,  içində qırılıb, 

299

sümükləri "ağır -ağır dirəkləri daşıdıqca bərkiyib" 

on üç yaşından məftil çəkməkdən əlləri qabar-

qabar olsa da,  işıq çəkib ellərə.  Özünün dediyi

kimi atası tutulub getsə də atasız evləri çıraqsız

qalsa da,  o özgə evləri işıqlandırdıqca "İşıqçı

əmi" sözünün işığında təsəlli tapmaqla gəncliyini

qoruyur,  saxlayır və sanki şair kədərini,  aldığı

mənəvi zərbələri,  bütün dərdini,  ağrılı-acılı iyirmi

illik göynərtilərini,  təhqirləri,  tənələri "çilik-çilik" 

edir,  təmiz

adının

qayıtmasıyla,  atasının

qayıtmasıyla:

Atam qayıtıdı…Yenə

Təmiz adım qayıtdı.

Keçmişim qayıtdı.

Gələcəyim qayıtdı,

Həbs edilmiş səadətim,

Açılmamış məhəbbətim,

Dodağımdan qoparılmış,

Şaqraq uşaq gülüşlərim,

Uzaqlara aparılmış,

Arzum, muradım qayıtdı.-deyir.

O təmiz ad-geri qaytarılmış saf ad onun

kədərini, dərdini, əzablarını, "güclü yaz seli kimi" 

gəlib yudu,  apardı.  Fərəh "köz-köz"  olmuş

könlünün yaralı yerlərinə "məlhəm oldu",  ata

gedəndən işığını,  istisini duymadığı Günəş

qəlbinin ən qaranlıq guşələrinə də "düşdü". Fikrət

Sadıq bu Günəşin işığını,  istisini duyanda

ömrünün ən coşqun,  qaynar gənclik illərinə

300

qədəm qoymuşdu.  Yaşıdları,  dostları,  tanışları

qarşısındı

artıq

tənəli

baxışlarla

qarşılanmayacaq,  şərəfli adının geri qayıtdığına

sevinməklə yanaşı,  ömründən gedən iyirmi ildə

və ondan bir qədər əvvəldən başlanmış bu

dəhşətli

repressiyaların

"qapı-qapı

gəzdiyi" 

günləri, çoxlarına göz yaşı, acı daddırdığı əzabı, 

əyilməz, igid oğulları necə diz çökdürdüyünü ürək

ağrısıyla xatırlayır və ona görə Sibirin,  Uzaq

Şərqin qarlı-çovğunlu çöllərində mədənlərdə

işləyən həmvətənlərini həm cismən,  həm də

mənən çəkdiyi əzabları göz önünə gətirir. "Atam

qayıtdı,  təmiz adım qayıtdı"  bir insan taleyinin, 

xoşbəxtliyinin ən yüksək zirvəsi olan o saflıq, 

təmizlik,  hallalıq heç bir meyarla ölçülə bilməz. 

Onu yalnız Nəsimi kimi bir cahana sığmayan, 

lakin cahanı özünə sığışdıra bilən ürək ölçə bilər. 

Və o ürək şair ürəyidir ki fərəh dolu, sevinc dolu

misralarda bunu vəsf edə bilib.

F.  Sadıq iyirmi ilik gənclik,  uşaqlıq dövründə

çəkdiyi əzab-əziyyətləri, məşəqqətləri qalın-qalın, 

cild-cild kitablara yaza bilərdi.  Lakin öz şəxsi

kədərini, qüssəsini, ağrı-acısını qismətinə yazılan

"taleyin acığına" sinəsində saxladı və bir misrayla

bu qüssəni, həsrəti elə vurğuladı ki, epopeyalara

bərabər oldu. "Atam qayıtdı, təmiz adım qaıtdı".

F.  Sadıq dərdlərinə,  sərlərinə "yas"  quran

sənətkarlardan deyil.  Onun hər dəfə şerləində

vurduğu "güllər"  bəs edir ki,  bir insan kimi

301

çəkdiklərini izhar eyləsin.  Eyni zamanda öz

qüssəsini,  ahları şerləri üçün mövzu seçməyən

insandır. O dərdə-kədərə "kişi ürəyi ilə dözməyi" 

bacarandır:

Ağlama, sısqama, bəbə deyilsən.

Kişi köksündəsən, kişi ol Ürək

-deyən Fikrət Sadıq iyirmi ildə də ürəyini

dözümlü,  təpərli olmağa çağırıb.  "cınqırını

çıxarma,  gülərlər sənə"  deyib.  Onu qınaqlardan

da çəkindirib.  Bir təmiz adın qayıtması insan

üçün böyük bir səadət idi.  Elə bir səadət ki,  o

təmiz,  saf adın işığında övladlarını böyütdü, 

tərbiyə etdi.  Cəmiyyət üçün,  xalq üçün,  millət

üçün

qələmini

süngüyə

çevirdi.  Orxonlar

yetişdirdi,  hansı ki,  bu gün cəmiyyətdə gedən

proseslərə qarşı öz aydın,  işıqlı,  cəsarətli

təfəkkürü ilə qorxmadan üsyana çıxır. Xalq, millət

mənafeyi

naminə

dədəsinə

belə

güzəştə

getməyən Orxan Fikrət oğlunu yetişdirib,  Orxan

Millətoğlu.  Azərbaycanın işıqlı,  sözdə deyil,  işdə

əsl demokratik,  azad,  varlı,  firavan,  suveren

olduğunu

gözləri

ilə

görmək

istəyən

və

qorxmadan buna əngəl tördənləri ifşa edən

Orxan Millətoğlu. XX əsrin birinci dövrünün Mizə

Cəlilləri,  Sabirləri kimi ölümdən qorxmadan, 

həqiqəti üzə deyir,  düz deyir,  düz sözün içində

millətin xoşbəxt,  işıqlı gələcəyi naminə sözünü

qılınca çevirib, kəsir, doğrayır….

302

F.  Sadıq elə bir şəxsiyyətdir,  o mərdi

namərddən,  düzü

əyridən

seçmək

üçün

ürəyindən, gözündən də məsuliyyət tələb edir.

Dost həyatın sınaqlarından çıxmaqda sənə

kömək edirsə,  onda əsl dostdur.  O,  dostu, 

düşməni seçməkdə sərrafdır:

Dar günümdə ələyirəm,

Dostu dostdan, yadı yaddan.

Dost var yaman gözə girir,

Dost var tamam çıxıb yaddan.

Dar günündə dostu dostdan,  yadı yaddan

seçməyi bacaran şair qəvvas gözüylə onları bir-

birindən ayırır.  Dostların hamısı şairin nəzərində

eyni deyil.  Dost var çətin anda dostuna gərək

olur,  ona

əl

tutur,  həyatın

enişli-yoxuşlu

yollarında dost gərəkliyindən imtina etmir.  Belə

yaxşı ürək dostlarının varlığından narahatdır. 

Ona görə də yaxşısını sınadığı,  yamanını

"qınadı"ğı  dostlarla bağlı yazdığı şerlər öz ideya

və məzmununa görə bəşəridir. Fikrət Salıq üçün

dost nədir,  dostluq nədir,  yaşının bu müdrik

çağına qədər gördüyü,  tanıdığı,  seçdiyi dostlara

hər kəsə öz xislətinə uyğun qiymətini verib:

Tost vardı,

Dost vardı.

Tost qurtardı

Dost qurtardı.

Malının, cibinin dostları şairin bu misralarında

öz qiymətini alır.

303

Şair

düzlüyün,  saflığın,  haqqın-ədalətin

tərənnümçüsüdür.  Onun poetikasında hər şey

Sabiranədir.  Düzü düz,  əyrini əyri-necə görübsə

elə yazır.  Ona görə də keçid dövrü adlandırılan, 

xaosa çevrilən ömrümüzün bir çox illərinə nəzər

salır,  saf çürük edir və belə qənaətə gəlir ki,  bu

"keçid deyil addamacdır, addamac".

Bu keçid dövrü qıl körpüsü tirdən olandır. Bu

"keçid"  dövründə hərə öz bacardığı kimi özünə

çəkir.  Əlinə fürsət düşən qarışqa kimi yuvasına

daşıyır.  Bu addamacdan ancaq millət yarımır, 

xalq yoxsullaşır, yoxsulluq ordusu yaranır, bu da

ki, faciədir: 

Qalıb millət bu keçiddə naəlac.

Başdan-başa fəlakətdi addamac.

Addamacda neçə-neçə adam ac.

Neçəsinə taxtı-tacdı addamac.

Son

illərdə

bəlkə

də

keçid

dövrünün

eybəcərliklərini bu dərəcədə açıq,  cəsarətlə ifşa

edən ikinci bir şair az tapılar.  Keçid dövrünün

çətinlikləri Fikrət Sadıq yaradıcılığna nigarançılıq, 

təlaş gətirib. Vaqif Yusifli onun "bu təlaş və

nigarançılığı yalnız bir fərdin daxili narahatlığını

ifadə etmir,  ümumən dövrün,  konkret desək,  bu

günün (bu keçid dövrü nə qədər davam edəcək, 

Allah bilir)  sözündən doğur"-deyir.  Vaqif Yusifli

Fikrət Sadıq şerlərindən nümunə kimi:

Ç örəklə sınağa çəkiblər xalqı,

Qarışıq salıblar haqla-nahaqqı.

304

Bu yazıq camaat neyləsin axı,

Vətən satılanda-kitab satılmaz

-misralarını "dövrün,  zamanın üzünə çırpılan

şillədir bu"  deyir və bildirir ki,  "  bu şillənin səsini

Fikrət Sadığın başqa şerlərində də eşidirik". 

Bu misralar insan saflığının, xalqa yanımlığın

nətiəcəsidir.  Ömrünün müdrik çağı bu keçid

dövrünə düşən Fikrət Sadıq X1X əsrin sonu, XX

əsrin

əvvəllərində

Azərbaycanın

ictimai

vəziyyətinin kəskinliyini öz satiralarında Sabir

necə ifşa edirdisə,  Fikrət Sadıq ona oxşar

şəkildə, ancaq Fikrət Sadıq üslubunda bu dövrün

eybəcərliklərini açıb tökür. Dediklərindəki həqiqət

oxucu kütləsinin ürəyindən xəbər verir.  Bu

"keçid"də yetimə,  yesirə,  kasıba rəhm yoxdur. 

Gözdən pərdə asanların əməllərində də bir

özünəçəkimlik

hökm

sürür. 

Yetim-yesirin, 

qaçqının,  didərginin malı yeyilir.  Günahsız

döyülür.  Söyülür,  onu qorğa kimi qovurur

addamac.  Addamacı qıpqırmızı qızmar "sac"a, 

günahsızı isə qovrulan "qorğa"ya bənzətməklə

şair keçid dövrünün bütün eybəcərliklərini açıb

tökür.  Bu keçid dövrünün eybəcərlikləri,  xalqa

zidd əməlləri "bazarda"  daha çılpaqlığıyla üzə

çıxır. Bazar "gözbağlıca meydanıdı". Onun təməli

şərlə qoyulub, işi hiylədi və bazara bu qədər irad

tutması təbiidir:

Tüstü içindədi başı.

Ovulmuş tərəzi daşı.

305

Yalan, fırıldaq, göz yaşı,

Qarğış, ahu-zardı bazar.

Dadlı xörək, ləzzətli keyf,

Dünyanı yeyəcək bu dev.

Birinə üçmərtəbəli ev,

Birinə məzardı bazar.

Günü gündən ölkəni başına götürən bahalıq, 

qıtlıqğın əzabını xalq,  millət çəkən kimi şair özü

də çəkir.  Kasıbı dost-tanış məclislərinə dəvət

etmir,  kasıb

qonşunu,  qohumu

saymırlar, 

doğmalardan da, ata-anadan da şirin olan pulun

insanı bu kökə salması şairi sıxır,  kasıbın

ölüsünə də oxunan Yasini molla yarımçıq kəsir

və güzəranın belə ağır vaxtında ölünün özünün

də kasıba yük olması göynədir:

Oğul-uşaqlara

dərd

verməməkçin,

Lap ölə-ölə də yaşamalısan.

Şair dünyadan o qədər küsüb ki,  kimsəni

xərcə salmamaq üçün,  kimisə narahat etməmək

üçün son nəfəsində özü öz qəbrini qazmağa

razıdır.  Bir zamanlar öz evinin işığını yandıra

bilməsə də,  qeyrisinin evinə işıq çəkəndə necə

sevinirdisə şair,  bu gün də mənəvi işıqdan

məhrum olan ürəklərə işıq çəkmək,  məlhəm

olmaq eşqilə yazır, yaradır:

Günü-gündən bahalaşır,

Ç örək, dərman, nəqliyyat.

306

Cənnətdə yaşasam da,

Cəhənnəm olub həyat.

Dördnala çapır atını

Üstümüzə bahalıq.

Hara çatır, qiymət artır,

"Qaç, at basdı, millət"

vallah

çaş-başdı millət.

Şair gördüklərini,  ürəyini ağrıtdıqlarını yazır. 

Hərə öz hayındadır;  kimi deputatlıq uğrunda

mübarizə

aparır,  kimi

öz

gün-güzəranını

yaxşılaşdırmaq üçün min bir hiylə qurur.  Kimi

aşkarlıq pərdəsi altında altdan-altdan özünə iş

yeri, vəzifə tapır, ad alır, kiminin də dünyanın bu

gedişatına baxanda həyat gözündən düşür:

Duz

səpmə

gəl

ağzı

açıq

yarama.

Əsir olub indi halal harama.

Dünya nədir? Ağzı bağlı barama.

Vallah

dəyməz

bir

kəpənək

ömrünə.

F. 

Sadığın

xalqına, 

vətəninə, 

olan

məhəbbətinin,  onun

qayğılarına

öz

şəxsi

qayğıları kimi yanaşmasının nəticəsidir ki,  öz

kökünə,  xalqının qurduğu nağıllara qayıdır;  o

"dəsti-xətlə"  sözünü deyir,  cəmiyyətdə gördüyü

və

dözmədiyi

halları

pisləyir.  Böyük

rus

dramaturqu A.N.  Ostrovski yazırdı ki"  "  xalq

yazıçısı olmaq üçün vətənə məhəbbət bəsləmək

307

azdır.  Ç ünki bu məhəbbət yazıçıya enerci,  hiss

verir,  məzmun vermir;  odur ki,  vətəni sevməklə

bərabər xalqı yaxşı bilmək, onunla yaxınlaşmaq, 

ona dərindən bələd olmaq lazımdır. Bədii istedad

üçün ən gözəl məktəb öz xalqının həyatını

öyrənməkdir.  Xalqın həyatını bədii şəkildə əks

etdirmək isə yaradıcılıq fəaliyyəti üçün ən gözəl

sahədir". 

F. Sadıq 60-cı illərdə ədəbiyyata gəlmiş sənət

adamları

içərisində

layiqli

yer

tutmuş

şəxsiyyətdir. Hələ 60-70-ci illərdə o, Azərbaycan

poeziyasında öz dəsti-xəti ilə tanımaqda idi. 

Rəsul Rza yazırdı ki,  "  50-ci illərin sonu,  60-cı

illərin əvvəllərində Azərbaycan poeziyasına gənc

istiedadlı şairlər gəldi.  Yeni forma axtarışları, 

mövzu diapazonunun genişliyi trafaret obraz, 

qafiyə və metaforaların inkarı - çox şey onları

birləşdirdi.  Yeni,  məhz bu illərdə formalaşmış

nəslin tarixi təcrübəsi də onları birləşdirən

amillərdən oldu.  "Bu şairlər içərisində həm

yaşına,  həm də istedadına görə ön sırada

gedənlərdən biri Fikrət Sadıq idi".

F.  Sadıq yaradıcılığını izləyən,  onun sənət

aləmində əldə etdiyi uğurları görən görkəmli

qələm

ustadları

öz

sözünü

demiş,  onun

müvəffəqiyyətlərini görmüş,  yaradıcılığa gətirdiyi

mövzuların zənginliyini,  məzmun dolğunluğunu, 

Fikrət Sadıq fərdiliyini onun zəngin yaradıcılıq

qabiliyyətinə malik olduğu haqqında yazılan

308

məqalələrdə böyük səmimiyyətlə etiraf etmişlər. 

Bu

cəhətdən

Rəsul

Rzanın

Fikrət

Sadıq

yaradıcılığı

haqqında

dedikləri

sanki

onun

əsərlərinin,  şəxsiyyətinin canlı güzgüsüdür.  Bu

güzgüdə Rəsul Rza onun yaradıcılıq imkanlarını, 

bir vətəndaş,  hümanist insan kimi keçirdiyi

hissləri, təmiz duyğuları, dünya haqqında təzadlı

fikirlərini əks etdirir.  Onun insan-kainat-dünya-

onun problemlərini duyma,  onu yaradıcılığında

əks etdirmə,  insan övladının irqindən,  dilindən, 

dinindən asılı olmayaraq ona əziz olması,  insan

xoşbəxtliyinə can atma,  dünyanı,  insanları

xoşbəxt

görmək

istəyi-bir

sözlə

F.Sadıq

qəlbindən keçən bütün fikirlər var. O, bir ürəyində

ümman

yaşadır.  O,  ümmanın

sevincinə, 

xoşbəxtliyinə

mane

olanları,  ondan

əzab

çəkənləri dərdini tək ürəyində,  köksündə çəkir. 

Ç əkdiklərini şe'rə çevirir:  "Gənc,  çox istedadlı

şairimizi Əli Kərimin vaxtsız ölümündən doğan

kədər də Lermentov və Orxan Vəlinin vaxtsız

ölümündən doğan kədər kimi ürəyini yaxır. 

Azərbaycan

xalq

dastanı

qəhrəmanlarını, 

əfsanəyə görə öz məhəbbətinin odunda yanmış

Kərəmin faciəli taleyi,  Xirosima və Osvensin

külünün döyündüyü bir ürəkdə yaşayır. Şair ürəyi

müxtəlif zamanların və müxtəlif xalqların sevinc

və kədərinin qovuşduğu titrəmə mərkəzidir. 

Sabirin məzarı və faşistlərin yandırdığı Litva

309

kəndi Pirçüpisin sakinlərinə qoyulan abidə də bir

ürəkdədir".

Ona görə də millətinin dərdini şəxsi dərdi

kimi qarşılayır, "mənim dərdim" - deyir. Qaçqınnı

da,  köçkünün də yazısı kağızlar üstündə qalıb. 

Maddi imkansızlıq ucbatından əsərləri işıq üzü

görməyən istedadlı sənətkarların çəkdiyi mənəvi

sarsıntıların doğurduğu dərdi də, mənasız qalaq-

qalaq cızma-qaralarını gah efirə çıxaran,  gah

nəşr

etdirən, 

özündən

başqa

özgəni

bəyənməyən dahilik iddiasına düşənlərin, Avropa

xəstəliyi gəzdirənlərin, Füzuliyə "şıllaq" atanların, 

Mirzə

Cəlili

duymayıb

nankorcasına

ona

tüpürənlərin,  Haqverdiyevə daş atanların,  60-

cılara

göz

süzdürənlərin,  80-cilərin

varlığı

gözlərinə tir kimi girənlərin, vəzifə, kürsü naminə

əldən-ayaqdan

gedənlərin, 

dədəsinə

belə

utanmadan

güllə

atanların

Azərbaycan

ədəbiyyatı, 

sənətkarları

hansı

ki, 

dünya

mədəniyyətinə,  ədəbiyyatına dahilər bəxş etmiş

Azərbaycanın dahi sənətkarlarını bəyənməyib, 

Avropa ədəbiyyatına cumub yaxşını-pisi seçə

bilmək qabiliyyəti belə olmadan onu dalına palan

kimi götürüb ədəbiyyatımıza gətirənlərin,  qarşısı

kəsiləndə topsuz-tüfəngsiz yalan-böhtan dolu

yazılarla,  çıxışlarla vətən,  xalq sevən,  onların

keçmişinə qayğı,  bu günə səbirlə yanaşanlara

qarşı qalxıb "inqilab"  etməyə hazır olan nadan, 

cahillərin əlindəki qələmlərin müqəddəsliyini, 

310

məsuliyyətini duymayanların,  vəzifə başında

oturanlara "ithaf"  yazmaqdan "şil-küt"  olanların, 

bu milləti birliyə deyil,  bölünməyə aparanların

törətdikləri faciəni,  dərdi öz dərdi bilir.  Hər gün

qapısını

döyüb

birliyə

üzv

olmaq

eşqilə

yaşayanlarıın,  əli,  cibi pulluların gündə bir

mənasız,  sönük kitablarına keçirdiyi təqdimatlar, 

pul verib özünə elmi iş yazdıranlar, amandı məni

şair olmağa qoymayın deyib məclislərdə səsinin

gur yerinə salıb bir-iki misrasını on məclisdə

oxuyanlar,  abrını-həyasını töküb özünü əsil

sənətkar,  şair

kimi

mərtəbəyə

qaldırmaq

istəyənlər,  cibini güdənlər efirləri şit,  bayağı

musiqiləri (əgər musiqi demək olarsa)  ilə,  çığır-

bağırı

ilə

Azərbaycanın

nəfis

musiqisini

kökündən

baltalayanlar, 

küçələri

orfoepik

cəhətdən səhv,  biabırçı şüarlarla dolduranlar, 

Azərbaycan

dilinin

qramatikasından

xəbəri

olmayanların yazdıqları reklamlar, sürətlə sözünü

"surətlə"  sözündən ayıra bilməyənlərin kasıb

mənəviyyatı, 

şəhərimizə, 

mədəniyyətimizə

qarışqa kimi daraşan əcnəbi dilli reklamlar, 

afişalar,  şəhərimizin milliliyini pozan,  dilinə, 

mədəniyyətinə yad,  yabançı olan sözlərlə, 

üstündən də rəngbərəng işıqlar asmaqla öz

səhvlərini,  eyiblərini örtbasdır etmək istəyənlərin

çirkin,  həyasız əməlləri də şair üçün dərddir. 

Bomboz çöllərdə qəbirstanlıqları salınan, torpağa

amanat qoyulan yurdsuzların qəlbindəki Vətən, 

311

yurd həsrətləri,  göynərtiləri dərddir şairə.  Şair

dərdləri

ərşə

qalxanda

əl

açıb

göylərə

yalvarmaqdan

başqa

əlacı

qalmır. 

O

yalvarışlarda da millət dərdi var.

O

yerdəkilər

kimdir?  Şairin

"Yaddaşın

qayıtması" şerində (Sabirin dediyini yadına salıb

bu gün də öz cəmiyyətində gördüyü)  daşqəlbli, 

qohum,  yad,  Allah,  din,  iman tanımayan,  xalqı

aldadıb pul yığan,  özü xımır-xımır yeyən, 

üstündən su içən,  yetimə əl tutmayan varlının

ədası,  yoxsulun

xəcaləti

dərddir.  Ölüsünü

basdıra bilməyənin,  sələmin altında əzilənin, 

ehtiyacın içində ölənin dərdidir bu dərd ki, Fikrət

Sadıq onları yaşayır, ağrısını çəkir.

Nizami Şəmsizadə "Şer göydən enəndə" 

məqaləsində yazır:"Fikrət Sadıq,  sənin şerlərin

narahat ruhun pıçıltılı fəryadlarıdır.  Mən bu

şerlərdə Azərbaycan xalqının üzüntülü simasını

gördüm. 

Sənin

tənhalıq

və

imkansızlıq

arasındakı fəzada aramsız çırpınan lirik mənin

arı çiçəkdən bal çəkən kimi insanların üzündən

Hüzn

yığır

və

onu

ilham

gülüstanında

məhəbbətlə çiçəkləndirir.  Bu sarı Hüzn çiçəkləri

bizə daha doğmadır,  çünki onlar tənha xalqın

kədərli təbəssümünün poetik ifadəsidir.  Daş-

kəsəkdə çiçək bitirmək hər bağbanın işi deyil, 

sənin füsunkar poeziyan "heç nə"  adlandırdığın

daş- kəsəkdən yaranıb.  Sən bu daş-kəsəyə

birdən-birə

elə

məhəbbətlə

baxmısan

ki, 

312

heyrətdən böyüyən gözlərin kədər bulağı- göz

yaşı çağlayıb,  onlara yazığın gəlib.  Yazığın

yazığa acıması ən böyük hümanizmdi; sən onun

müəllifisən.  Yazıq cəmiyyətin qərib şairi- sənin

oxucun da elə bizik- kövrək qəlbin göz yaşı

adlanan insanın saflığını baxışlarına yığan, 

yaddaşına hopduran,  kədərinə səxavətlə boy

verən ziyalı dostların."

F. Sadıq Azərbaycan dilinin qrammatikasında

dilimizin,  nitqimizin inkişafında rol oynayan

cümlələr, insanlar arasında nitqdə ən çox işlənən

şəxs əvəzliklərindən öz fikirlərini ifadə etmək

üçün sənətkarcasına yararlanır.  Şairin fikrincə, 

mən, sən, o-üç şəxsi birləşdirir və onlar "bir-birilə

zəncirlə bağlıdı".  Lakin bu mən,  sən,  o bir-birini

düşünmür:

Mən nə tapsa

Özü yeyir

xımır-xımır,

xırda-xırda.

Səni neyləyir,

Onu neyləyir.

Birlikdən kənarda qalan bu mən, sən, o -ların

birliyi nə deməkdir bir xalq üçün,  millət üçün, 

onun işıqlı gələcəyi, təhlükəsizliyi üçün. Bu mən, 

sən, o lar niyə bu qədər cismən, mənən bir-birinə

hər bir sahədə bağlanmır,  ki,  insan övladı

bundan əziyyət çəkir.  Müharibələrin,  dəhşətli

terrorların,  şəxsi intiriqaların qurbanı olur.  Niyə