Dunyosi va ularni muhofaza qilish

1
Peter Rillero, Dinah Zike. Ecology, 2005( 103-104;113-114-betlar ). 

---

parchalab, atmosferaga erkin kislorod ajratib chiqaradi. Boshqa barcha tirik mavjudotlar 
kislorodni o’zlashtiradi xolos. 
Karbonat angidrid tirik organizmlarning nafas olishi, yoqilg’i yoqilishi, organik 
moddalarning chirishi va parchalanishi oqibatida atmosferaga tarqaladi. 
Atmosferadagi azot muhim biologik ahamiyatga ega. U azot to’plovchi bakteriyalar va 
ko’k-yashil suv o’tlari uchun ozuqa manbaidir. U boshqa o’simliklar tomonidan o’zlashtiriladi. 
Fiziologik nuqtai nazardan esa atmosfera bosimini ushlab turib hayot jarayonlarini amalga 
oshishiga imkon beradi. 
Radioaktiv ifloslanishning manbalari atom va vodorod bombalarini sinovdan o’tkazish 
bo’lsa 
bundan 
tashqari 
ridioaktiv 
ifloslanish 
yadro 
qurollarini 
tayyorlashda 
elektrostantsiyalarining atom reaktorlari va radiaktiv chiqindilardan atmosferaga tarqaladi. 
Inson va boshqa tirik organizmlar uchun atmosfera havosining freonlar bilan ifloslanishi 
jiddiy salbiy oqibatlarga olib keladi. Ulardan sovutgich qurilmalarida, yarim o’tkazgichlar va 
aerozol balonchalar ishlab chiqarishda foydalaniladi. Freonlar ozon qatlamiga ta’sir yetadi. Ular 
qisqa to’lqinli ultrabinafsha nurlar ta’sirida parchalanadi natijada xlor, ftorlarga ajraladi. Natijada 
xlor va ftorlar ozon bilan o’zaro ta’sir etadi. Ozon qatlamining siyraklashishi havfli yerlarga 
ultrabinafsha nurlarning kirib kelishi natijasida teri raki kasalligi ortishiga sababchi bo’lmoqda. 
Havoning ifloslanishi natijasida odamlarda darmonsizlanish, ish qobiliyatini pasayishi, 
yo’tal, bosh aylanishi, ovoz boylamlarining siqilishi, o’pka, ko’z bilan bog’liq har xil kasalliklar 
organizmning umumiy zaharlanishi, kasallikka qarshi kurashishning susayishi kabilar kelib 
chiqadi. 
Atmosferani ifloslanishiga qarshi kurashish juda murakkab va ko’p qirralidir. Shuningdek, 
katta kuch va mablag’ talab etadi. Atmosfera havosini muhofaza qilish uchun quyidagi chora-
tadbirlarni qo’llash lozim: 
1. Havfli moddalarni hosil bo’lishini bartaraf etuvchi mavjud texnologiyalarni 
takomillashtirish. Yangi texnologik jarayonlarni joriy etish; 
2. Yoqilg’i tarkibi apparatlar va karbyuratorlarni yaxshilash, tozalovchi qurilmalar 
yordamida atmosferaga chiqindilar chiqishini kamaytirish va bartaraf etish; 
3. Zararli chiqindilar chiqaruvchi manbalarni to’g’ri joylashtirish orqali atmosferani 
ifloslanishini oldini olish va yashil maydonlarni kengaytirish.