Dvd-rom (digital video disk yoki digital versatile disk) – universal raqamli disk, video, audio va kompyuter formatidagi ma’lumotlar tashuvchisi. Bir tomonlama, bir qatlamli disklar 7 Gb

Maktabda foydalaniladigan multimedianing texnik va dasturiy vositalari 
Maktabda foydalanilayotgan multimedia vositalari ta’rifiga rasmish yondashuv shundan darak 
beradiki, har xil turdagi axborotlarni ta’limish faoliyatga olib kirishi mumkin bo’lgan har qanday 
vosita multimedia vositassh bo’lishi mumkin. Biroq kup hollarda multemida vositalari to’g’risida 
borganda kompyuter va uning atrofidagi jihozlar tushuniladi. Shuningdek maktabda 
o’qituvchilar va o’quvchilar tomonidan nafaqat matnlar yoki tasvirlar uchun! qo’llaniladigan, 
balki audio- yoki to’g’ridan-to’g’ri boshqa axborotlar bilan ishlash! imkonini beradigan 
multimedia vositalarini sanab o’tish joizdir.
Turli yillarda maktab ta’limida mutaxassislarni samarali tayyorlat! maqsadini ko’z lovchi, 
umumiy o’rta ta’lim tizimida sifatli axborot ta’minotsh! erishishga yo’naltirilgan har xil vositalar 
kirib keldi. Bugungi kunda maktablarda quyidagilarni uchratish mumkin:
Ovoz yozib olish va ularni tinglash uchun vositalar (elektrofonlar, magnitofonlar, CDdan 
o’quvchilar); Telefon, telegraf va radio aloka vositalari va tizimlari (telefon apparatlari, faksimil 
apparatlari, teletayplar, telefon stansiyalari, I radioaloqa tizimlari);
• Televideniye, radioeshitirish (tele- va radiopriyomniklar, ukush televideniye va radio, DVD) 
tizimi va vositalari,
• optik va proyeksion kino va fotoapparaturalar (fotoapparatlar, kinokameralar, diaproyektorlar, 
kinoproyektorlar, epidiaskoplar),
• axborotlarni va xujjatlarni ko’paytirish va sakdash uchun muljallangan poligrafiya, nusxa olish, 
ko’paytirish va boshqa texnikalar (rotaprintlar, kserokslar, rizograflar, mikrofilmlar olish tizimi),
• axborotlarni kayta ishlash va sakdash, elektron ko’rinishini takdim etishga muljallangan 
kompyuter vositalari (kompyuterlar, printerlar skanerlar, grafiklar hosil qiluvchi),
• aloqa kanallari orqali axborotlarni uzatishni ta’minlovchi telekommunikasion tizimlar 
(modemlar, o’gkazish tarmoqlari, sputnik, optik tulqinlar, radioreleylar va axborotlarni uzatishga 
muljallangan boshqa turdagi aloqa kanallari).
Texnik vositalarning ta’lim tizimiga kirib kelishi ta’limiy faoliyatda!
axborotlarni ovozli, matnli, foto va video tasvirlar tarzida
takdim etshsh imkonini yaratdi. Bunday vositalarga ko’sh
hollarda murakkab texnik va texnologii jihatlari tufayli
multimedia vositalari sifatida qaraladi.
Kompyuterning ta’lim sohasiga kirib kelishi axborotlarni
qayta ishlashning universal vositasi sanaladi. Uning
universalligi bir tomondan har xil tipdagi axborotlarni qayta
ishlash imkoniga egaligi bilan belgilansa (multimedia
axborotla-rini), boshqa tomondan bir xil tipdagi axborotlar
bilan bir qator operasiyalarni bajaradi. I Shu tufayli kompyuter o’zining atrofidagi qator vositalar 
bilan ta’limdagi multimedia-vositalarining barcha funksiyalarini ta’minlash imkoniyatiga ega.
Maktab ta’limida qo’llanilayotgan kompyuterlar markasi, modeli, yaratilgan vakti va 
qo’llanilishi sohasidan qat’i nazar quyidagilardan iborat umumiy xususiyatga ega:
• Yagona foydalanuvchi kompyuter vositasidan ish jarayonida faqat bir kishi foydalanadi; 
shunday bo’lsa-da, axborotlarni qayta ishlashda bir necha operasiyalarni bir vaqtning o’zida 
qo’llanish imkoniyati cheklanmaydi; • Matn, raqamli ma’lumotlar, grafik tasvirlar, ovoz va 
boshqalar (multimedia axborotlar)dan iborat axborotlarni qayta ishlash, saqlash, taqdim etish va 

---

uzatish imkoni;
• Foydalanuvchi bilan yagona muloqot tilining mavjudligi;
• Multimedia qurilmalarining har xil turdagi apparatlar bilan birgalikda qo’llanilishi shaxsiy 
kompyuterlarning har xil tipdagi axborotlarni qayta ishlash, saqlash, taqdim etish va uzatish 
imkoniyatlarini oshiradi; • Axborotlarni qayta ishlashni maxsus kompyuter dasturlari orqali 
amalga oshirish kompyuterni har xil tizimli vazifalar, amaliy topshiriklarni hal etish, inson 
faoliyatini axborotlashtirish uchun yo’naltirishga mo’ljallangan.
27
Multimedia texnologiyasi har xil turdagi axborotlarning mazmun va uygunligi ta’minlangan 
holda integrasiyalashuvini ta’minlaydi. Bu kompyuter yordamida har xil shakldagi axborotlarni 
taqdim etish imkonini beradi: • rasmlar, chizmalar, kartalar va slaydlardan nusxa olish orqali 
hosil qilingan tasvirlar; • ovoz yozish, ovoz effektlari va musiqalar;
• video, murakkab videoeffektlar;
• animasiyalar va animasiyali imitasiyalar.
O’z navbatida zamonaviy kompyuter multimedia vositalari jadal rivojlanayotgan kompyuter 
telekommunikasiyalari bilan bog’liq. Barcha kompyuter tarmoklarida e’lon qilingan axborot 
resurslari amaliy jihatdan multimedia resurslari sanaladi. Aksariyat multimedia resurslari va 
texnologiyalar telekommunikasion tartibda ishlashga mo’ljallanmokda.
Maktabda multimedia resurslari va texnologiyalaridan foydalanishda telekommunikasiya 
tarmokdarini qo’llash bir kator imkoniyatlarni yuzaga riqarishga olib kelmoqda:
• o’quv-uslubiy multimedia axborotlariga kirish imkonini kengaytiradi;
• o’quvchilarda kommunikativ malakalarni, muomala madaniyatini, multimedia axborotlarini 
izlash ukuvini shakllantiradi;
• tezkor maslahat yordamini tashkil etadi;
• mustaqil ta’lim olish uchun individual ta’lim bazasini rivojlantiradi;
• aniq vakt birligida virtual o’kuv mashg’ulotlari (seminarlar, ma’ruzalar) o’tkazilishini 
ta’minlaydi; • masofaviy ta’limni tashkillashtiradi;
• hamkorlikdagi tadqiqot loyihalarini tashkil etishni uyushtirish;
• ilmiy tadqiqot faoliyatini modellashtirish;
• o’qituvchilarning tarmoqdagi o’zaro hamjamiyatini shakllatirish;
• o’quvchilarning tarmoqdagi uyushmasini shakllantirish.