E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

3. Uglerod (I I ) oksidning olinishi va uning yonishi
(Tajriba m o'rili shkafda olib boriladi.)
M ikrokolbachaga 
(7-rasmga qarang). 2—3 tom chi konsentrlangan sulfat kis­
lota va 4 —5 tom chi chum oli kislotadan (H C O O H ) to m i­
zing. Kolba o g ‘zini uchi ingichka gaz o'tkazgich to ‘g ‘ri
64

---

nay o ‘rnatilgan tiqin bilan berkitib, shtativga 
uk
.......
o ‘rnating. Aralashmani ehtiyotlik bilan past gaz aiangassaa 
qizdiring va ajralib chiqayotgan gazni yondiring. Alanga 
rangini qayd qiling. Reaksiya tenglam asini yozing:
a) uglerod (II) oksidning olinishi;
b) uglerod (II) oksidning havoda yonishi.
Agar q o ‘l ostingizda chum oli kislotasi b o ‘lm asa, CO 
gazini oksalat kislotadan oling va uning xossasini o ‘rganing. 
Vyurs kolbachasiga 15 g oksalat kislotadan va 20 ml 
konsentrlangan sulfat kislotadan soling. Birinchi sklyankaga 
10% li n atriy g idro ksid e ritm a sid a n (n im a u c h u n ? ), 
ikkinchi sklyankaga konsentrlangan sulfat kislotadan soling. 
Issiqlikka chidam li shisha nay o ‘rtasiga CuO kukunidan 
soling va nayni shtativga 7-rasm da k o ‘rsatilgandek qilib 
o ‘rnating. Shisha nayni CuO solingan qism ini past gaz 
alangasida qizdiring. Keyin Vyurs kolbasidagi reaksion 
aralashm ani qum ham m om ida kuchli gaz ajralib chiqa 
boshlanguncha qizdiring va gaz gorelkasini olib q o ‘ying, 
Ajralib chiqayotgan gaz oqim ini qizdirilgan mis oksidi 
ustidan o ‘tkazing. Tajribaning borishini kuzating. Shisha 
n a y d a q a n d a y o ‘z g a rish s o d ir b o 'la d i. K u z a tilg a n
hodisalarning reaksiya tenglam alarini yozing. Uglerod (II) 
oksidi qanday vazifani bajarayapti?
4. Uglerod (IV ) oksidi va karbonat kislotaning olinishi.
K arbonat angidrid olish uch u n K ip p apparatini zar- 
yadlang.B uning uchun K ipp apparatining o ‘rtaqism idagi 
sharga m arm ar b o 'lak ch alarid an tashlab, apparat voron- 
kasiga xlorid kislotaning (1:1) suyultirilgan eritm asidan 
quying. (N im a uch u n bu m aqsadda sulfat kislota eritm a­
sidan foydalanish tavsiya etilm ay d i?) M arm ar ustiga 
xlorid kislota qo'shilganda gaz ajralib chiqishini kuzating. 
Bu gaz karbonat angidrid ekanligini qanday isbotlaysiz? 
Probirkaga lakmusning neytral eritm asidan quying va unga 
gaz chiqaruvchi nay uchini botiring. Lakmus rangining 
0 ‘zgarishini belgilang. Bajarilgan ishni yozing. K arbonat 
angidridning suvdagi eritmasida mavjud b o ‘lgan muvozanat 
sxemasini chizing. T em peraturaning ko'tarilishi muvoza-
5 - K-173
65

---

natning siljishiga qanday ta ’sir qiladi? Kislota yoki ishqor 
q o ‘shilganda-chi? H ar bir hoi uchun m uvozanatning sil- 
jish sabablarini ko'rsating.