E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

ORTOFOSFAT K ISLOTANING KAM ERIYDIGAN
TUZLA RINI O L IS H
a. 
B ariy gidrafosfatn in g olinishi.
P ro b irk a g a 4 —5 
tom ch id an bariy xlorid va natriy gidrofosfat (N a2H P 0 4) 
eritm alaridan quying. Ajralib chiqqan ch o ‘kmaning rangini 
belgilang. Bariy gidrofosfat hosil b o ‘lishini hisobga olib, 
reaksiyaning m olekulyar va ionli tenglam alarini yozing.
b. 
Temir va alyum iniy fosfatlarining olinishi.
2 ta p ro ­
birkaga quyidagi tuzlarning eritm alaridan 3—4 tom chidan 
quying: b irin ch isig a te m ir ( I I I ) x lo rid , ikkin chisig a 
alyuminiy sulfat. H ar bir probirkaga 2—3 tom chidan natriy 
atsetat va natriy gidrofosfat tuzlarining eritmasidan quying. 
Tushgan c h o ‘km alarning rangini belgilang. N orm al tuz 
hosil b o ‘lishini nazarda tutib, reaksiyalarning m olekulyar 
va ionli tenglam alarini yozing. U ch valentli tem ir va 
alyum iniy fosfatlar m ineral kislotalarda eriydi va sirka 
kislotada erimaydi. Atsetat ioni vodorod ionlarini bog‘laydi 
va kam dissotsilanadigan sirka kislotani hosil qiladi.
Fosfat kislota tuzlarining termik parchalanishi
N atriy digidrofosfatning parchalanishi. 2 ta probirkaga 
natriy digidrofosfat kristallaridan 2—3 donadan soling. Bitta 
probirkani taqqoslash uchun qoldirib, ikkinchisini sh ta­
tivga m ahkam lang va past gaz alangasida 3-5 m inut 
qizdiring, keyin soviting. Ikkala probirkaga 3—5 tom chi 
distillangan suv quyib, tuzlarni eriting va 2—3 tom chidan 
kum ush nitrat eritm asidan quying. C h o ‘kma ranglarining 
farqini belgilang. Reaksiya tenglam alarini yozing:
62

---

a) natriy m etafosfat hosil b o 'lish i bilan borauivan 
natriy digidrofosfatning parchalanishi;
b) natriy digidrofosfat va m etafosfatlarning kumush 
nitrat bilan ta ’siri. Ortofosfat kislotaning qaysi tuzlari o ‘g‘it 
sifatida ishlatiladi? Fosfor, oltingugurt, xlor, azot va 
fosforlarning kislorodli tuzlarini eruvchanlik kuchi bo‘yicha 
taqqoslang?
U G L E R O D
U glerodning D .I. M endeleyev elem entlar davriy siste- 
masidagi o‘m ini, elektron konfiguratsiyasini va uning atom 
o 'lch am in i, nam oyon qiladigan oksidlanish darajalarini 
ko'rsating.
1.