E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

Ammoniy nitratning parchalanishi.
Tigel qopqog‘iga am m oniy nitratn in g bir necha kris­
tallaridan q o ‘ying va ohista qizdiring (m o ‘rili shkafda, 
oynasi tushirilgan holda). Reaksiya tenglam asini yozing. 
A m m oniy tuzlari qizdirilganda har xil tabiatda p arch a­
lanishi nim a bilan tushuntiriladi. Amm oniyning qaysi tuz- 
lari sublim atsiyalanadi? Foydalanilgan tuzlar haqiqatda 
am m oniy tuzlari ekanligi tajribada qanday isbotlanadi?
57

---

NITRAT KISLOTA
N itrat kislota kuchli oksidlovchi. Organik m oddalar 
konsentrlangan (tutovchi) nitrat kislota bilan ta ’sirlash- 
ganda alangalanadi.
1. 
N itrat kislotaning xossalari
(tajriba m o ‘rili shkafda 
o ‘tkaziladi). C hin n i kosachaga 1—2 ml konsentrlangan 
n itrat kislota quying 1—2 tom chi konsentrlangan sulfat 
kislota va p ip e tk a bilan 2—3 tom chi sk ip id ar tom izing 
(Ehtiyot bo'ling!). N im a kuzatiladi?
2. 5 ta probirkaga 2 ml dan konsentrlangan nitrat kislota 
quying. B irinchi probirkani shtativ qisqichiga tik qilib 
o ‘rnating va kislotani qizdirib turib unga c h o ‘g ‘langan 
c h o ‘p tushiring. N im a sodir bo'ldi? Shtativga o ‘rnatilgan 
ikkinchi probirkaga b ir b o'lakcha oltingugurt tashlang va 
qizdiring. Probirka sovugandan so‘ng ichidagini suvga 
quying va sulfat k islota borligini aniqlang. Reaksiya 
tenglam alarini yozing. U chinchi probirkadagi nitrat kislo- 
taga ozgina ju n tashlang va qizdiring. N im a kuzatiladi? 
T o ‘rtinchi probirkadagi k is lo j^ a n vodorod sulfid oqim ini 
o ‘tk a zin g . R eaksiya te n g lam a sin i yozing. B esh in c h i 
probirkadagi nitrat kislotaga bir bo‘lak CuS tashlang. Uning 
nitrat kislotada erishini tushuntiring. Reaksiya tenglamasini 
yozing.
3. K onsentrlangan nitrat kislotaning ta ’sirini rux va 
qalayga sinab k o ‘ring. Reaksiyani kichkina chinni kosa- 
chada, kuchsiz qizdirib (m o ‘rili shkafda) o'tkazing. Sodir 
b o 'ladigan reaksiyalarning tenglam alarini yozing. X uddi 
shunday tajribani 2% li nitrat kislota bilan ham bajaring. 
Ikkita probirkaning biriga 1—2 b o ‘lak rux, ikkinchisiga bir 
b o ‘lak qalay soling. Probirkalarga 5 ml dan 2% li nitrat 
kislota quying. Probirkalarni kelgusi darsgacha qoldiring va 
ularda am m oniy tuzlari hosil b o ‘lganini isbotlang.
58

---