E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

A Z O T
Azotning olinishi va xo ssasi. 
M ikrokolbachaga yoki 
probirkaga 3—5 tom chidan konsentrlangan ammoniy xlorid 
va kaliy n itrit eritm alaridan quying. Probirkaning og'zini 
gaz o 'tkazgich egik nay o 'rn atilg an tiqin bilan berkiting 
va shtativga tik qilib mahkamlang.
Boshqa p robirka olib, uni suv bilan t o ‘ldiring va 
kristallizatordagi suv ichiga to ‘nkarib qo'ying (probirkadagi 
suv to'kilm asin va havo kirmasin, 9-rasm). Shundan keyin 
tu zlar eritm asi solingan m ikrokolbacha yoki probirkani 
past gaz alangasida qizdiring. G az jadal ajrala boshlaganda 
gaz chiqaruvchi nay uchini suv bilan to ld irilg a n p ro b ir­
kaga kiygizing. Agar reaksiya ju da kuchli davom etsa, 
qizdirishni to ‘xtating. Probirka ichidagi suv to ‘liq siqib 
chiqarilgandan keyin, uning og‘zini suv ostida barm o- 
g'lngiz bilan berkitib, kristallizatordan chiqaring. Probirka
55

---

og‘zini yuqoriga qilib, unga yonayotgan ch o ‘pni tushiring. 
K uzatilgan hodisani aniqlang. Ammoniy xlorid bilan kaliy 
nitrit orasidagi reaksiya tenglamasini ikki bosqichda yozing. 
Bunda reaksiya natijasida hosil b o ‘lgan ammoniy nitritning 
beqarorligiga, uning azot va suvga parchalanishiga e ’tibor 
bering. Keyingi reaksiya oksidlanish-qaytarilish jarayoni 
ekanligini aniqlang. Oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko‘r- 
sating.
AMMIAKNING O LINISH I
A m m iak va a z o t o k sid lari nafas olish y o ‘llariga 
yallig‘lantiruvchi ta ’sir etadi. Shu sababli barcha tajribalar 
m o ‘rili shkafda olib boriladi. C hinni tigelga 3—4 mik- 
roshpateldan am moniy sulfat tuzidan va so'ndirilgan ohak 
so lin g , u la rn i sh isha ta y o q c h a y o rd am id a yaxshilab 
aralashtiring. A ralashm adan probirkaga (1/3 hajm gacha) 
soling. Ammiak ajralishini uning hididan aniqlang. Probirka 
og‘zini to ‘g ‘ri gaz o'tkazuvchi nay o ‘rnatilgan tiqin bilan 
b erk itin g . P ro b irk an i sh tativ q isq ich iga m ah k am lab , 
kuchsiz gaz alangasida qizdiring. G az chiqaruvchi nay 
ustiga h o 'llan g an qizil l a k r ^ J f b g 'o z i n i tuting, lakmus 
rangining k o ‘karishiga 
am m iak ajralayotganligiga
ishonch hosil qiling. Shisha tayoqchani konsentrlangan 
x lo rid k islo ta b ilan h o ‘llab, gaz c h iq a ru v c h i nayga 
y aqinlashtiring..fN im a kuzatiladi? K uzatilgan hodisani 
tushuntiring va reaksiya tenglam alarini yozing.
a) am m iakning olinishi;
b) am m iakning suv bilan ta ’siri;
d) am m iakning xlorid kislota bilan ta ’siri.