E nuritdinov odam fiziologiyasi

Sun'iy nafas oldirish 
Zaharlanish, suvga cho'kish, o'pkaga yot moddalar kirib qolish hodisalari natijasida 
yurak ishlab tursa ham nafas olish to'xtab qolishi mumkin. Sunday vaqtlarda odamga 

---

72 
sun'iy nafas oldiriladi. Sun'iy nafas oldirish uchun avval nafas yo'llari yot 
moddalardan tozalanadi, so'ngra odam o'z holiga nafas ola boshlaguncha sun'iy nafas 
oldiriladi (45-rasm). 
Qon aynalishi buzilishi yoki asabiy hayajon natijasida nafas olish to'xtab qolsa, nafas 
markazini refleks yo'li bilan qo'zg'atishga harakat qilinadi. Buning uchun sovuq suv 
sepiladi, ko'krak ustiga ho'l latta qo'yiladi, teri ishqalanadi, ammiak hidlatiladi. Agar 
bu narsalar yordam bermasa, biror latta bilan tilni ushlab, har 3-4 soniyada uni tortib 
va bo'shatib turish yoki sun'iy nafas oldirish kerak bo'ladi. 
Sun'iy nafas oldirish tabiiy nafas to'xtaganda yoki bemorning hayotini tahlika ostida 
qoldirish darajasigacha buzilganda sun'iy nafasga ehtiyoj tug'iladi. Sun'iy nafas suvga 
cho'kkan, bug'ilgan, elektr toki, issiq va oftob urgan hamda zaharlangan vaqtda 
amalga oshiriladigan birinchi yordamdir. Sun'iy nafas berishdan oldin ozor chekkan 
kishining og'iz burni sulak, shilliq va boshqalardan tozalanadi. Harakatlanishiga 
halaqit beradigan kiyim kechagi yechib qo'yiladi, «og'izdan og'izga» yoki'«og'izdan 
burunga» nafas berishda doka yoki boshqa yupqa gazlamadan foydalaniladi. Bemor 
chalqanchasiga yotqizilib kuragi ostiga yostiqsimon narsa qo'yiladi va nafas berish 
bilan birga yurak tashqi tomonidan massaj qilinadi: Og'izga nafas berilganda burun 
yopib turiladi, burunga nafas , berilganda og'iz- yopib turiladi va har nafas bergandan 
so'ng og'izdan yoki burundan og'iz olinadi va у ana takrorlanadi.Suvga cho'kkan 
kishiga yordam berish uchun yordam berayotgan kishining tizzasiga suvda cho'kkan 
kishi qorni bilan yotqiziladi, yuqori nafas yo'llari va medadan suv oqib tushishi uchun 
boshi pastga osiltirib qo'yiladi. Suv chiqarib yuborilgandan kcyin darhol yuqoridagi 
sun'iy nafas oldirish usuli amalga oshiriladi.