E nuritdinov odam fiziologiyasi

Ko'ruv analizatori 
Ko'ruv informatsion tizimi boshqa sensor tizimlar orasida alohida o'rin tutadi. Ko'ruv 
a'zosi g'oyatda sezgir a'zo bo'lib, uning yordamida odam tevarak-atrofidagi 
buyumlarning tuzilishi, rangi, shakli, hajmi, bir-biridan farqini ajratadi. Odam tashqi 
dunyoni ko'ruv a'zosi yordamida 90% axborotlarni idrok ctadi. Bundan tashqari, 
ko'ruv analizatori organizmda fotoretseptorlarga (yorug'likni sezuvchi retseptorlarga) 
ega bo'lgan yagona tizimdir. Bu tizim orqali organizm kunning tunga o'tgani 
to'g'risida, uzoq-yaqin jismlarning tashqi qiyofasi to'g'risida axborot oladi. Atrofdagi 
turli-tuman manzaralarni, narsalarni ko'rishimizning sababi shundaki, qaysi bir 
manbadan (quyosh, elektr lampa) ularga tushgan nur qaytarilib, ko'zga tushadi va 
fotoretseptorlarda qo'zg'alish hosil bo'ladi. Ko'ruv obrazining shakllanishi aks 
etiirilgan nurlarni ko'z optik tizimiga - to'r pardaga aniq proyeksiyalashdan 
boshlanadi va analizatorning po'stloq markazida ko'ruv doirasida qanday jism borligi 
to'g'risida xulosa qilish bilan tugaydi. 
 
Ko'zning tuzilishi 
Ko'ruv a'zosi ikki qismdan: asosiy qism (ko'z soqqasi) va yordamchi a'zolardan 
iborat. Ko'z soqqasi sut emizuvchi hayvonlarda va odamda yumaloq bo'lib, ko'z 
kosasi chuqurligida joylashgan. Uning ustki qavati oqsil parda-sklera bo'lib, bu parda 
old tomonda shox moddaga aylanadi. Shox parda bilan oqsil parda orasida venoz 
kanal joylashgan. 
Ko'z-ko'z soqqasidan, ko'rish asabi va yordamchi qismlardan (ko'z soqqasini 
harakatlantiruvchi mushaklar va ularning asablari, qovoq va kipriklar, yosh bezlari, 
qon tomirlari kabilardan) iborat (183-rasm).• va koibacha shaklidadir. To'rsimon 
pardaning orqa qismida ko'ruv asabining tolasi kiradigan teshikda bo'lib, u orqali 
ko'ruv asabi to'rsimon pardaga o'tadi va mayda tolachalarga bo'linib, tayoqchasimon 
va kolbachasimon retseptorlarga tutashadi. 
Ko'z soqqasining ichki qismi-ko'z gavhari, ko'z ichi suyuqligi va shishasimon tanadan 
iborat. Bulaming hammasi tiniq, shishasimon bo'lib, ko'zga tushadigan yorug'lik 
nurini sindirish xususiyatiga ega. 
Ko'zning yordamchi qismlariga ko'z soqqasini harakatlantiruvchi oltita mushak va 
ularning asablari, ko'z yosh bezlari va ularning kanalchalari, ko'z yosh bezi hamda 
qovoq va kipriklar kiradi. Mushaklar ko'z soqqasini harakatlantirib, ko'rish doirasini 
kengaytiradi. Ko'z yosh be/laridan ajraladigan suyuqlik ko'zning shox pardasini 
namlab, uni changdan yuvib turadi, Qovoqlar va kipriklar ko'z soqqasini tashqi 
muhitning noqulay ta'sirlaridan himoya qiladi.