Ə. Q. Abbasov

Şəkil 2. Adamın müqavimətinin prinsipial sxemi. 
r
d
 – dərinin müqaviməti; c
d
 – elektrodla, bədənin daxili hissəsi 
arasında yaranan tutum; r
dax
 – daxili üzvlərin və toxumaların 
müqavimətidir. 
 
Adamların  daxili  müqaviməti  dəyişən  olub,  dərinin  və 
ətraf mühitin vəziyyətindən asılıdır.  
Dərinin üst səthi zədələndikdə (cızıldıqda, kəsildikdə və 
s.),  adamın  elektrik  müqavimətinin  qiyməti  birdən  azalır  və 
ona görə də orqanizmdən axan  cərəyanın  qiyməti artır. İnsan 
bədəninə  təsir  edən  gərginliyin  qiyməti  artdıqda  dərinin  üst 
səthinin  deşilməsi  baş  verir,  müqaviməti  ani  olaraq  azalır  və 
bədəndən axan cərəyanın qiyməti çoxalır. 
Beləliklə görürük ki, adamın elektrik cərəyanı təsirindən 
aldığı  xəsarət,  çox  faktorlardan    asılıdır.  Bunlardan  ən 
təhlükəlisi,  adamların  yaş  əllə  isti  və  nəm  otaqda  elektrik 
cərəyanı keçirən hissələrlə təmasda olduqda baş verir. 
Elektrik  cərəyanının  zərbəsindən  adamın  aldığı  xəsarət, 
onun  təhlükəsindən  asılı  olaraq  müxtəlif  olur.  Xəsarətin 
təhlükə  dərəcəsinə  müxtəlif  faktorlar  təsir  göstərə  bilər: 
cərəyanın qiyməti, onun  bədəndən keçmə müddəti, cərəyanın 
bədəndən  keçmə  yolu  və  nəhayət  gərginlik  altına  düşən 
adamın  fərdi  xassələrindən    (sağlamlığı,  yaşı  və  s.)  asılıdır. 

---

32 
 
Bunlardan əsas faktor, insan bədənində yaranan cərəyandır. 
Adətən, 
adam 
dəyişən 
cərəyanının 
təsirindən 
qıcıqlandırmanı  1-1,5mA  ,  sabit  cərəyanda  isə  5-7mA  hiss 
edir.  Bu  cərəyanlar,  qıcıqlandırmanı  hiss  edən  sərhəd 
cərəyanları adlanır.   
5-10mA 
dəyişən 
cərəyanlarda, 
qıcıqlandırıcı 
cərəyanların  təsirləri  güclənir,  əzələlərdə  ağrılar    yaranır  və 
onları  iflic  halına  gətirib  çıxarır.  10-15  mA  cərəyanlarda 
ağrılar dözülməz olur, ayaq və əl əzələləri qıclaşması o qədər 
güclənir  ki,  adam  özü  müstəqil  olaraq  cərəyanın  təsirindən 
azad  ola  bilmir  (əllərini  aça,  özündən    naqili  tullaya  və 
gərginliyin təsir zonasından uzaqlaşa bilmir).  
10-15mA  və  yuxarı  dəyişən,  50-80mA  və  yuxarı  sabit 
cərəyanlar daha təhlükəli cərəyanlar adlanır. 
Sənaye  tezlikli  dəyişən  cərəyanın  (25mA  və  yuxarı) 
təsirindən  təkcə  adamın  əl  və  qol  əzələlərində  yox,  həmçinin 
döş qəfəsinin əzələlərinə də təsiri olur. ona görə baxılan halda 
nəfəsin iflici və ölüm halı baş verə bilər. 50Hs tezlikdə 50mA 
cərəyan  nəfəs  orqanlarının  işini  sürətlə  pozur,  50Hs  tezlikdə  
100mA  və  yuxarı  qiymətli  cərəyanlar  və  sabit  gərginlikdə 
300mA  cərəyan  qısa  zamanda  (1-2s)  ürəyin  əzələlərini 
zədələyir  və  ürəyin  fəaliyyətini  dayandırır.  500mA-dən  çox 
cərəyanın  təsirindən  ürəyin  və  nəfəsin  iflici  baş  verir.  Adam 
bədənindən  axan  cərəyanın  təsir  müddəti  çoxaldıqca,  alınan  
xəsarət  daha  ağır  olur  və  ölümlə  nəticələnmə  ehtimalı  artır. 
Elektrik  cərəyanının  təsirindən  alınan  zədənin  təhlükəsi  insan 
bədənindən  cərəyanın  keçmə  yolunun  istiqamətindən  də 
asılıdır. Cərəyan ürək, döş qəfəsi, baş və bel iliyindən keçərsə, 
onda alınan zədə daha təhlükəli olur. Cərəyanın yolundan  (əl-

---

33 
 
əl,  əl-ayaq,  ayaq-ayaq,  boyun-ayaqlar  və  s.)  asılı  olaraq 
bədənin    müqaviməti  müxtəlif  qiymətlərə  malik  olduğundan, 
orqanizmdən axan cərəyanın  təsiri eyni olmayacaqdır. 
Ən təhlükəli, (adamın orqanizmindən keçən) əl-ayaq, əl-
əl, nisbətən təhlükəsizi isə “ayaq-ayaq” cərəyan yoludur.