Economy: problems and practical issues

5.

 

Nəticə 

Məqalədə  müxtəlif  makroiqtisadi  göstəricilərin  modelləşdirilməsi  və  proqnozlaşdırılması 

zamanı qarşıya çıxan problemlər və praktiki çətinliklərdən söhbət açıldı. Doğrudur, burada ölkə 

iqtisadiyyatının  makro  göstəriciləri  üzrə  model  quran  və  proqnozalaşdırma  işi  aparanların 

qarşılaşdıqları bütün problemlər və çətinliklər əhatə oluna bilməz. Biz burada daha çox siyasət 

qurucularının tez-tez müraciət etdiyi göstəricilər üzərində dayanmağa çalışdıq. 

Apardığımız  təhlillər  və  qiymətləndirmələr  göstərdi  ki,  makroiqtisadi  göstəricilər  arasında 

qarşılıqlı asılılıqlar zəifdir. Çox təəccüblü olsa da buna nümunə kimi büdcənin kapital xərcləri ilə 

q/n  ÜDM-i  arasında  qarşılıqlı  asılılığın  mövcud  olmamasını  göstərə  bilərik.  Digər  tərəfdən 

təhlillər göstərdi ki, artıq son dövrlərdə bir sıra əsas göstəricilərin, daha dəqiq desək, q/n ÜDM-i 

və inflyasiyanın, proqnozlaşdırıla bilən komponenti mövcud deyil. Bu xüsusiyyət həm də özünü 

həmin göstəricələr üzrə proqnoz intervallarının əhəmiyyətli böyüməsində də biruzə verir. Məhz 

elə  bir  sıra  göstəricilərin  dövrü  volatilliyinin  yüksək  olması  proqnozlaşdırma  işini  çətinləşdirən 

amillərdən hesab oluna bilər.  

---

Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, iqtisadi fəaliyyət bir-biri ilə sıx, möhkəm və qarşılıqlı əlaqə və 

asılılıqlara  malik  olan  biznes  fəaliyyətlərinin  məcmusudur.  Həmin  əlaqələri  ortaya  çıxarmaq 

üçün bizens  fəaliyyətinin  düzgün uçota  alınması vacibdir.  Başqa sözlə, iqtisadi  fəaliyyəti təhrif 

etmədən, onları dolğun və dürüst əks etdirən statistik göstəricilərin olması əsas şərtdir. Burada da 

qeyd  olunduğu  kimi  bir  sıra  mövcud  praktikalar  statistik  göstəricilərin  keyfiyyətinin  aşağı 

düşməsinə şərait yaradır. Belə ki, vahid hesabatlılıq sisteminin yaradılması əllərində heç bir təftiş 

rıçaqı  olmayan  DSK  və  digər  təşkilatların  işini  yüngülləşdirəcək  və  onların  daha  etibarlı 

göstəricilər  əldə  etməsinə  imkan  verəcəkdir.  Digər  tərəfdən  uçota  alma  işinin  düzgün  təşkili, 

bütün hüquqi şəxslər üçün ictimai hesabatlılıq mükəlləfiyyətinin gətirilməsi, biznes fəaliyyəti ilə 

bağlı  şəffaflığın  artırılması,  köhnə  məlumatlara  reviziya  imkanının  əldə  olunması,  statistik 

məlumatların  hazırlanması  metodologiyalarının  beynəlxalq  metodologiyalarla  harmonizasiyası, 

statistik göstəricilər və onlara çıxış imkanının genişlənməsi, ictimaiyyətin statistik məlumatlarla 

bağlı  maarifləndirilməsi  kimi  tədbirlər  statistik  məlumatların  keyfiyyətini  yaxşılaşdırmağa 

xidmət edəcəkdir.  

Bu  məqalədə  biz  bir  sıra  göstəriciləri  təhlil  etmək  fürsəti  əldə  etdik,  lakin  düşünürük  ki, 

araşdırmacılar və təhlilçilər belə tədqiqatları digər göstəricilər üçün də aparmalı və problemləri 

qeyd etməlidirlər. Bunun üçün araşdırmacıların göstəriciləri əldə etmək imkanı asanlaşdırılmalı, 

o cümlədən onların tədqiqat və təhlil işləri təşviq olunmalıdır. Belə ki, statistika qurumları yalnız 

məlumlatların  toplanması,  emal  olunması  və  aqqreqatlaşdırılması  işini  həyata  keçirirlər.  Lakin 

göstəricilər arasında asılılıqları təhlil etmək, buradakı problemləri və ziddiyyətləri göstərmək işi 

araşdırmacıların  üzərinə  düşür.  Ancaq  bu  şəkildə  biz  iqtisadi  və  biznes  fəaliyyətini  əks 

etdirdiyini güman etdiyimiz göstəricilərin keyfiyyətini yoxlaya və bundan əmin ola bilərik.