Ejmt 1(2) 2014 • Varia

Yüklə 191,55 Kb.

Pdf görüntüsü

tarix	16.02.2017
ölçüsü	191,55 Kb.
	#8704

EJMT 1(2) 2014

• Varia

Menopauza a problemy

seksualne kobiet

Menopause and female sexual problems

Magdalena Stec

Michał Stec

Noemi Studzińska

Miedzynarodowe Naukowe Towarzystwo

Wspierania i Rozwoju Technologii Medycznych

Adres do

korespondencji:

Międzynarodowe

Naukowe Towarzystwo

Wspierania i Rozwoju

Technologii Medycznych,

20-012 Lublin,

ul. Szczerbowskiego 5/1,

Polska

Streszczenie

Menopauza definiowana jest jako trwałe zaprzestanie miesiączki wywoła-

ne utratą aktywności jajników. Zmniejszenie poziomu hormonów płciowych

w okresie okołomenopauzalnym ma negatywny wpływ na aspekt seksualny

życia kobiety. Do najczęstszych zaburzeń seksualnych należą dyspareunia oraz

spadek pożądania seksualnego. Promowanie wśród kobiet dobrego samopo-

czucia fizycznego i psychicznego w okresie menopauzy oraz badanie i omówie-

nie funkcji seksualnych powinno być podstawowym elementem wizyty kontro-

lnej u ginekologa.

Słowa

kluczowe:

menopauza,

seksualność, spadek

libido

Abstract

Menopause is defined as the permanent cessation of menstruation due to the

loss of ovarian activity. Reducing the level of sex hormones during perimeno-

pause has a negative impact on the sexual aspect of a woman’s life. The most

common sexual disorders include dyspareunia and a decrease in sexual de-

sire. The promotion of women’s physical well-being and mental health during

menopause and study and discussion of sexual function should be an essential

element of an inspection visit to the gynecologist.

Key words:

menopause, sexuality,

loss of libido

European Journal

of Medical Technologies

2014; 1(2): 54-59

www. medical-technologies.eu

Published online 24.01.2014

EJMT 1(2) 2014

• Varia

Wstęp

Menopauza definiowana jest jako trwałe zaprzesta-

nie miesiączki wywołane utratą aktywności jajników.

U większości kobiet menopauza jest wynikiem natu-

ralnego procesu starzenia się następującego po okre-

sie zmian neuroendokrynnych. Jednak u niektórych

kobiet usunięcie obu jajników prowadzi do nagłego

i przedwczesnego przejścia w tak zwaną „chirurgicz-

ną menopauzę” na długo przed wiekiem menopauzy

naturalnej. Badania przekrojowe wskazują, że średni

wiek naturalnej menopauzy to około 50-52 lat [1].

Naturalna produkcja hormonów płciowych, za-

równo estrogenów, jak i androgenów, zmniejsza się

podczas menopauzy w porównaniu z produkcją

w czasie wieku rozrodczego. Podczas gdy poziom es-

trogenów spada stopniowo w czasie trwania meno-

pauzy, poziom androgenów spada stopniowo w trak-

cie naturalnego procesu starzenia się kobiety w wieku

od 30. roku życia. W chirurgicznej menopauzie na-

stępuje natychmiastowa utrata zarówno estrogenów,

jak i androgenów produkowanych przez jajniki [2].

Objawy menopauzy (uderzenia gorąca, zmiany

nastroju, zaburzenia snu, suchość pochwy itp.) są po-

dobne zarówno w spontanicznej, jak i chirurgicznej

menopauzie. Różnice indywidualne dotyczą rodzaju

i nasilenia objawów, jak również ich wpływu na ja-

kość życia i poziom niepokoju związany z objawami.

Objawy i ich skutki są zależne od liczby czynników

biologicznych, psychologicznych, socjologicznych

oraz relacji partnerskich. Menopauza chirurgiczna

jest często związana z nasilonymi objawami prze-

kwitania i zaburzeniami seksualnymi, szczególnie

u młodszych kobiet, i dlatego wymaga odpowiednie-

go postępowania klinicznego [3].

Naturalna menopauza

a funkcje seksualne

Problemy seksualne występują u kobiet w czasie całe-

go cyklu reprodukcyjnego. Jednak kobiety po me-

nopauzie mogą być bardziej skłonne do rozwijania

objawów związanych z problemami seksualnymi.

Wzajemne oddziaływanie poszczególnych czynni-

ków, w tym zmiany hormonalne, mają istotny wpływ

na sferę seksualną w tym okresie [4]. Estrogeny i an-

drogeny przekształcają korowe obszary koordynujące

i kontrolujące. Ponadto hormony płciowe wpływają

na próg czułości obu organów niepłciowych i narzą-

dów płciowych oraz układ podwzgórzowo -limbiczny,

w którym wywołanie świadomego odbioru i przy-

jemnych reakcji ma wpływ na uwalnianie konkret-

nych neuroprzekaźników i neuromodulatorów [5,6].

Odpowiedni poziom estrogenów, głównie estra-

diolu, pomaga zachować właściwą wilgotność po-

chwy i zapobiega dyspareunii. Z drugiej strony an-

drogeny, głównie testosteron, przyczynią się do roz-

poczęcia aktywności seksualnej i zgody do zachowań

seksualnych poprzez bezpośrednie zmiany w środo-

wisku pochwy i fizjologię łechtaczki, które wpływają

na przekrwienie narządów płciowych [7-9].

Starzenie samo w sobie zakłóca poziom spraw-

ności seksualnej, ale zachowania seksualne kobiet

w średnim wieku i starszych jest silnie uzależnione

również od takich czynników, jak: ogólne samopo-

czucie fizyczne i psychiczne, jakość relacji i sytuacja

życiowa, poziom przeszłego funkcjonowania seksu-

alnego, klasa społeczna, edukacja, zatrudnienie, stre-

sory, czynniki osobowościowe, społeczno-kulturalne

i negatywne nastawienie do menopauzy, wiek part-

nera i jego stan zdrowia, uczucie do partnera [12,13].

W najdłużej trwającym populacyjnym badaniu

Melbourne Projekt Zdrowie kobiet wieku średnie-

go stwierdzono znaczny spadek uczucia pożądania,

podniecenia, orgazmu i częstotliwości aktywności

seksualnej oraz znaczący wzrost suchości pochwy/

dyspareunii i problemów seksualnych partnera pod-

czas całego okresu menopauzy. W badaniach tych

zarówno wiek, jak i naturalna menopauza miały zna-

czące negatywne skutki na funkcjonowanie seksual-

ne [10,11].

Dysfunkcje seksualne u kobiet

w okresie menopauzalnym

Dyspareunia jest wspólnym problemem wielu kobiet

w okresie pomenopauzalnym. Badania wskazują, że

25-50% kobiet odczuwa ból podczas stosunku seksu-

EJMT 1(2) 2014

• Varia

alnego. Ból może wahać się od łagodnego do niezno-

śnego kłucia, pieczenia i skrajnej tkliwości.

W zależności od przyczyny ból może być zlokalizo-

wany na zewnętrznych narządach płciowych (srom),

wewnątrz pochwy lub głęboko w miednicy małej.

Wiele kobiet odczuwa dyskomfort głównie w przed-

sionku, gdzie bogato unerwiony obszar otacza wejście

do pochwy. Dyspareunia może rozpocząć się nagle

lub rozwijać stopniowo. Prawdopodobne przyczyny

tego stanu to: zmiany hormonalne, choroby ogólno-

ustrojowe, problemy emocjonalne, takie jak niepokój

lub depresja oraz nerwice. Atrofia pochwy, pogorsze-

nie tkanki pochwy są spowodowane utratą estrogenu

i są główną przyczyną bolesnego stosunku u kobiet

w wieku średnim. Kiedy produkcja estrogenów przez

jajniki spada w czasie menopauzy, tkanka pochwy

staje się cieńsza, mniej nawilżona i mniej elastyczna.

Ostatecznie zmiany te powodują suchość pochwy, jej

pieczenie, swędzenie i ból.

Rozpoznanie dyspareunii wymaga przeprowadze-

nia dokładnego wywiadu na temat lokalizacji, rodza-

ju, umiejscowienia i przyczyny, która wywołuje ból.

Ważne jest także przeprowadzenie dokładnego bada-

nia ginekologicznego. Leczenie dyspareunii polega

na wieloaspektowym podejściu. Zawiera ono między

innymi leki, takie jak estrogen podawany dopochwo-

wo. Miejscowo podana niska dawka estrogenów po-

maga wielu kobietom cierpiącym na atrofię pochwy.

Występują w postaci kremu (aplikowane na srom lub

do pochwy), małych tabletek zakładanych do po-

chwy lub elastycznego pierścienia dopochwowego

noszonego stale i wymienianego co trzy miesiące.

Lidokaina – środek miejscowo znieczulający – może

złagodzić dyskomfort seksualny, gdy stosuję się ją

jako maść do przedsionka przed i po stosunku.

Zespół obniżonego popędu

płciowego

Inną wymieniana w literaturze formą zaburzeń sek-

sualnych jest spadek lub utrata libido/pożądania

seksualnego, również zdefiniowanego jako HSDD

(hypoactive sexual desire disorder) [14]. HSDD jest

trwałym lub nawracającym brakiem fantazji seksu-

alnych, chęci i otwartości na aktywność seksualną,

którego skutkiem jest niepokój personalny. Ustalenie

rozpoznania HSDD powinno obejmować czynniki

biologiczne, interpersonalne i psychiczne. Wpływ

niedoboru hormonów, stan zdrowia, depresja i leki

mogą wpływać na funkcje seksualne i powinny być

uwzględnione tak samo jak czynniki psychospo-

łeczne, między innymi czynniki stresogenne [15].

Doświadczanie zaburzeń seksualnych jest związane

z niską jakością życia zarówno u kobiet, jak i męż-

czyzn, ale negatywne efekty wydają się bardziej roz-

ległe i dotkliwe dla kobiet. Pomimo występowania

problemów seksualnych u osób starszych zaprzesta-

nie aktywności seksualnej nie jest nieuniknioną kon-

sekwencją upływu czasu i wysoki odsetek kobiet oraz

mężczyzn pozostaje seksualnie aktywny również

w późniejszym okresie życia [16,17].

W globalnym badaniu dotyczącym postaw i za-

chowań seksualnych 27 500 mężczyzn oraz kobiet

w wieku 40-80 lat z 29 krajów oceniono znaczenie

seksu oraz częstość występowania zaburzeń seksual-

nych. Większość zarówno mężczyzn (82%), jak i ko-

biet (76%) zgodziła się ze stwierdzeniem „zadowa-

lające życie seksualne jest niezbędne do utrzymania

związku” [18]. Większość mężczyzn (65%) i kobiet

(57%) nie zgodziło się natomiast ze stwierdzeniem

„starsi ludzie nie chcą seksu” [19]. Trzydzieści dzie-

więć procent kobiet w badanej populacji poinfor-

mowało o co najmniej jednej z dysfunkcji (brak za-

interesowania seksem, brak możliwości osiągnięcia

orgazmu, trudności związane z odpowiednim nawil-

żeniem pochwy, ból podczas współżycia) [18]. Po-

nadto badania ankietowe przeprowadzone przez The

Women’s International Sexuality and Health Survey

(WISHES Study) wykazały występowanie niskiego

popędu seksualnego, ze złym stanem lub bez złego

stanu, wśród 4517 kobiet w wieku 20-70 lat mieszka-

jących w USA, Francji, Niemczech, Włoch i Wielkiej

Brytanii [20,21]. Celem tego badania było porówna-

nie funkcjonowania seksualnego kobiet poddanych

histerektomii z obustronnym usunięciem jajników

(chirurgiczne menopauza) z kobietami w podobnym

wieku, które mają obustronnie jajniki. Młodsze ko-

biety po chirurgicznej menopauzie w wieku 20-49

lat porównano z kobietami w tej samej grupie wie-

kowej, ale nadal regularnie miesiączkującymi, a ko-

biety w wieku 50-70 lat z chirurgiczną menopauzą

EJMT 1(2) 2014

• Varia

porównano z kobietami po naturalnej menopauzie

w tym wieku. Na podstawie uzyskanych wyników

badań stwierdzono, że kobiety po menopauzie chi-

rurgicznej są znacznie bardziej narażone na niski po-

pęd seksualny oraz związany z nim zły stan ogólny

klasyfikowane jako HSDD niż kobiety po naturalnej

menopauzie w tym samym wieku. Te same badania

oceniały relacje między niskim pożądaniem seksu-

alnym a obecnością partnera seksualnego. Większy

odsetek kobiet z niskim pożądaniem seksualnym

odczuwał sfrustrowanie, niepokój, rozczarowanie,

zmartwienie, zawstydzenie i gorsze samopoczucie

w porównaniu z kobietami z prawidłowym pożąda-

niem seksualnym. Negatywne problemy psycholo-

giczne związane ze zmniejszonym zainteresowaniem

seksem wynikały z tego, że kobiety czuły się mniej

kobiece, niepewne siebie, co przekładało się na rela-

cje z partnerem i jakość związku [20,21].

Możliwości leczenia spadku

pożądania seksualnego

u kobiet w okresie

menopauzy

Menopauza jest stanem, który może wymagać in-

terwencji terapeutycznych według indywidualnych

potrzeb kobiety. Z analizy prac przeglądowych i kon-

trolowanych badań leczenia problemów seksualnych

kobiet po menopauzie wynika, że stosowanie hor-

monalnych terapii w praktyce nie jest poparte odpo-

wiednimi dowodami [22,23]. Niektóre źródła dono-

szą, że konwencjonalna terapia hormonalna estroge-

nami i progestagenami może być skuteczna w lecze-

niu atrofii pochwy, zwiększeniu nawilżenia pochwy

i zmniejszeniu dyspareunii. Nie wykazano jednak

konsekwentnego zwiększenia popędu seksualnego

lub poprawy w takich dolegliwościach, jak HSDD.

W tych przypadkach zastosowanie androgenów oka-

zało się pomocne, co potwierdzają liczne dane spra-

wozdawcze związane z poprawą libido, przyjemności

i zdolność do osiągnięcia orgazmu [24-27]. W ran-

domizowanym, kontrolowanym placebo klinicznym

badaniu stosowania testosteronu w menopauzie

chirurgicznej u kobiet z HSDD wykazano znaczące

zwiększenie pożądania i aktywności seksualnej u pa-

cjentek leczonych testosteronem. Transdermalnie

stosowane 300 µg testosteronu testowane było wobec

placebo u kobiet przyjmujących jednocześnie tera-

pię estrogenową. Po 24 tygodniach leczenia znacznie

większy wzrost pożądania seksualnego i aktywności

seksualnej odnotowano w grupie, w której stosowano

testosteron w porównaniu z grupą placebo [28-30].

Podsumowanie

Globalny odsetek kobiet w okresie menopauzy bę-

dzie wzrastał w związku ze starzeniem się społe-

czeństwa [31]. W krajach rozwiniętych kobiety żyją

średnio od 6 do 8 lat dłużej niż mężczyźni. Długość

życia kobiet przekracza obecnie 80 lat w co najmniej

35 krajach [32]. Średni wiek menopauzy przypada na

około 50 lat. Typowa kobieta XXI wieku spędza jedną

trzecią swojego życia w okresie postmenopauzalnym.

Promowanie wśród kobiet dobrego samopoczucia fi-

zycznego i psychicznego w okresie menopauzy oraz

badanie i omówienie funkcji seksualnych powin-

no być podstawowym elementem wizyty kontrol-

nej u ginekologa. Niestety nadal ocena seksualnego

funkcjonowania kobiety nie jest rutynową częścią

prowadzenia wywiadu z pacjentką po menopauzie

[33]. Brak szczegółowych szkoleń lekarzy w zakresie

medycyny seksualnej, poczucie bezradności terapeu-

tycznej i negatywny emocjonalny stosunek do tematu

mogą być powodem zaniechania rozmów z pacjentką

na ten temat [34].

Piśmiennictwo

1. Speroff L, Fritz MA. Clinical gynecologic endocri-

nology and infertility. 7th ed. Baltimore (MD): Lip-

pincott Williams &Wilkins 2004: 25-96.

2. Davison SL, Bell R, Donath S, Montalto JG, Davis

SR. Androgen levels in adult females: changes

with age, menopause,and oophorectomy. J Clin

Endocrinol Metab 2005; 90: 3847-3853.

3. Davis SR, Burger H. Androgen and postmeno-

pausal women. J Clin Endocrinol Metab 1996; 81:

2759-2763.

4. Dennerstein L, Randolph J, Taffe J, Dudley E, Bur-

ger H. Hormones, mood, sexuality, and the meno-

pausal transition. Fertil Steril 2002; 77: S42-S48.

EJMT 1(2) 2014

• Varia

5. Meston CM, Frohlich PF. The neurobiology of

sexual function. Arch Gen Psychiatry 2000; 57:

1012-1030.

6. Munarriz R, Kim NN, Goldstein I, Traish AM. Biolo-

gy of female sexual function. Urol Clin North Am

2002; 29: 685-693.

7. Sarrel PM. Sexuality and menopause. Obstet Gy-

necol 1990; 75: 26S-35S.

8. Nappi RE, Detaddei S, Ferdeghini F, Brundu B, Som-

macal A, Polatti F. Role of testosterone in feminine

sexuality. J Endocrinol Invest 2003; 26: 97-101.

9. Bachmann GA, Leiblum SR. The impact of hormo-

nes on menopausal sexuality: a literature review.

Menopause 2004; 11: 120 130.

10. Dennerstein L, Dudley EC, Hopper JL, Guthrie JR,

Burger HG. A prospective population-based study

of menopausal symptoms. Obstet Gynecol 2000;

96: 351-358.

11. Dennerstein L, Dudley E, Burger H. Are changes in

sexual functioning during midlife due to aging or

menopause? Fertil Steril 2001; 76: 456-460.

12. Dennerstein L, Lehert P, Burger H. The relative ef-

fects of hormones and relationship factors on se-

xual function of women through the natural me-

nopausal transition. Fertil Steril 2005; 84: 174-180.

13. Nappi RE, Baldaro Verde J, Polatti F, Genazzani AR,

Zara C. Self-reported sexual symptoms in women

attending menopause clinics. J Obstet Gynecol In-

vest 2002; 53: 181-187.

14. American Psychiatric Association. Diagnostic and

statistical manual of mental disorders. 4th ed. Wa-

shington (DC): American Psychiatric Association

1994.

15. Basson R, Leiblum S, Brotto L, Derogatis L, Four-

croy J, et al. Definitions of women’s sexual dys-

functions reconsidered: advocating expansion

and revision. J Psychosom Obstet Gynecol 2003;

24: 221-229.

16. Bachmann GA, Leiblum SR. Sexuality in sexagena-

rian women. Maturitas 1991; 13: 43-50.

17. Meston CM. Aging and sexuality. West J Med 1997;

167: 285-290.

18. Nicolosi A, Laumann EO, Glasser DB, Moreira ED Jr,

Paik A, Gingell C. Global Study of Sexual Attitudes

and Behaviors Investigators’ Group. Sexual beha-

vior and sexual dysfunctions after age 40: the glo-

bal study of sexual attitudes and behaviors. Urolo-

gy 2004; 64: 991-997.

19. Nicolosi A. Bridging the gap between research

and policyin public health: information, promo-

tion and training. Eur J Public Health 2002; 12

(4 Suppl): 5-128.

20. Dennerstein L, Koochaki P, Barton I, Graziottin A.

Hypoactive sexual desire disorder in menopausal

women: a survey of western European women.

J Sex Med 2006; 3: 212-222.

21. Leiblum S, Koochaki P, Rodenberg C, Barton I,

Rosen RC. Hypoactive sexual desire disorder in

postmenopausal women: US results from the Wo-

men’s International Study of Health and Sexuality

(WISHeS). Menopause 2006; 13: 46-56.

22. Modelska K, Cummings S. Female sexual dys-

function in postmenopausal women: systematic

review of placebo-controlled trials. Am J Obstet

Gynecol 2003; 188: 286-293.

23. Alexander JL, Kotz K, Dennerstein L, Kutner SJ,

Wallen K, Notelovitz M. The effects of postmeno-

pausal hormone therapies on female sexual func-

tioning: a review of doubleblind,randomized con-

trolled trials. Menopause 2004; 11: 749-765.

24. Sherwin BB, Gelfand MM. Differential symptom

response to parental estrogen and/or androgen

administration in the surgical menopause. Am

J Obstet Gynecol 1985; 151: 153-160.

25. Davis SR, McCloud PI, Strauss BJG, Burger H. Testo-

sterone enhances estradiol’s effects on postme-

nopausal bone density and sexuality. Maturitas

1995; 21: 227-236.

26. Sarrel P, Dobay B, Wiita B. Estrogen and estro-

gen–androgen replacement in postmenopausal

women dissatisfied with estrogen-only therapy.

Sexual behavior and neuroendocrine responses.

J Reprod Med 1998; 43: 847-856.

27. Shifren J, Braunstein G, Simon J, Casson PR, Bu-

ster JE, et al. Transdermal testosterone treatment

in women with impaired sexual function after

oophorectomy. N Engl J Med 2000; 343: 682-688.

28. Braunstein GD, Sundwall DA, Katz M, Shifren JL,

Buster JE, et al. Safety and efficacy of a testoste-

rone patch for the treatment of hypoactive sexual

desire disorder in surgically menopausal women:

a randomized, placebo controlled trial. Arch In-

tern Med 2005; 165: 1582-1589.

29. Simon J, Braunstein G, Nachtigall L, Utian W,

Katz M, et al. Testosterone patch increases sexual

activity and desire in surgically menopausal wo-

EJMT 1(2) 2014

• Varia

men with hypoactive sexual desire disorder. J Clin

Endocrinol Metab 2005; 90: 5226-5233.

30. Buster JE, Kingsberg SA, Aguirre O, Brown C, Bre-

aux JG, et al. Testosterone patch for low sexual de-

sire in surgically menopausal women: a randomi-

zed trial. Obstet Gynecol 2005; 105; 944-952.

31. Hill K. The demography of menopause. Maturitas

1996; 23; 113-127.

32. World Health Organization. Women, ageing and

health. Factsheet 252 [Internet]. Geneva: WHO;

2000 Jun [cited 2004 Jan]. Available at http://

www.who.int/mediacentre/factsheets/fs252/en/

33. Humphery S, Nazareth I. GPs’ views on their ma-

nagement of sexual dysfunction. Fam Pract 2001;

18: 516-518.

34. Berman L, Berman J, Felder S, Pollets D, Chhabra

S, et al. Seeking help for sexual function compla-

ints: what gynecologists need to know about the

female patient’s experience. Fertil Steril 2003; 79:

572-576.

Yüklə 191,55 Kb.

Dostları ilə paylaş: