Ekologiya va geografiya

 
 
1935 yilda N.P.Grave To‘rtko‘l shahridan to Chortanbay tabiiy chegarasiga 
qadar bo‘lgan to‘qay o‘rmonlarini o‘rganib chiqdi, 1936 yilda kuzatish natijalarini 
nashr qildi. Keyinchalik o‘rganilgan to‘qay o‘rmonzorlari, Amudaryo chap - o‘ng 
qirg‘oqlaridagi ettita butkul mustaqil o‘rmon maydonlari Baday-To‘qayning 
bo‘lajak qo‘riqxona hududiga kiritildi. Muallifning ta’kidlashicha, «Baday-
To‘qay» to‘qayzori va Xo‘jayli o‘rmon xo‘jaligining navqiron o‘rmoniga hali bolta 
urilmagan. Olingan ma’lumotlar asosida 1936 yidda «Amudaryo quyi qismidagi 
to‘qay changalzorlari» nomli ishi nashr qilindi. «Baday-To‘qay» o‘simliklari 
haqida gap ketganda V.P.Drobovning Amudaryo quyi qismidagi to‘qayli daraxt-
buta o‘simliklarining rivoji va ekologik xususiyatlarini qamrab olgan ishi 
(1947,1950)ni eslatish joizdir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

13 
 
 
2.1. O’zbekiston qo’riqxonalari 
 
O‘zbekistonda birinchi qo‘riqxona 1926 yilda Zomin rayonining Jizzax 
o‘rmon xo‘jaligiga qarashli Ko‘lsoy va G‘o‘ralashsoy havzalarida «G‘o‘ralash» 
tog‘-archa qo‘riqxonasi nomi bilan tashkil qilingan edi. Lekin qo‘riqxona 1930 
yilga kelib tugatilib, uning hududi quyonchilik sovxoziga qo‘shib berildi. 
Quyonchilik sovxozi ham o‘z faoliyatini 1933 yilga kelib tugatdi. 1933 yilda 
«G‘o‘ralash» tog‘-archa qo‘riqxonasi qayta tiklandi. 1951 yilga kelib «G‘o‘ralash» 
qo‘riqxonasi bekor qilindi. O‘zbekiston Hukumatining 1959 yil 20 iyundagi 
ko‘rsatmasiga ko‘ra, 1960 yilda «G‘o‘ralash» tog‘-archa qo‘riqxonasi Zomin tog‘-
o‘rmon qo‘riqxonasi nomi bilan qayta tiklandi. 
Respublikada ikkinchi qo‘riqxona 1947 yili tuzilgan Chotqol tog‘-o‘rmon 
qiriqxonasidir. 1970 yildan boshlab O‘zbekistonda qo‘riqxonalar tashkil qilinishiga 
alohida e’tibor berila boshlandi. O‘sha vaqtda Respublikada bor-yo‘g‘i 3 
qo‘riqxona (Zomin, Chotqol, Payg‘ambarorol) bo‘lib, ularning maydoni 49,3 ming 
gektarni tashkil qilar edi. Hozir O‘zbekistonda umumiy maydoni 490 ming 
gektarni tashkil qilgan 9 ta qo‘riqxona mavjud. 

---

14