Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Üçillik tərəvəz növbəli əkininin nümunəsi 
Cədvəl 41
 
1 il 
1-ci sahə  
2-ci sahə  
3-cü sahə  
Bitkilər 
Kələm 
Xiyar  
Kartof 
Qabaq  
Kəvər 
Kərəvüz  
Pomidor 
Razyana 
Yerkökü 
Soğan/sarmısaq 
Turp 
Çuğundur 
Kahı/ispanaq 
Çəpişotu 
Paxla 
Noxud 
Yerkökü 
Otqarışığı  
Turp 
İspanaq 
Soğan 
Payızda 
Küləşlə yaxud sideratla 
qarışdırılmış təzə peyin 
Yetişmiş kompost 
yaxud siderat 
Yetişmiş kompost yaxud 
siderat  
Yazda 
Gübrə 
Torpaq-peyin kompostu 
yaxud üzvi gübrələr  
Yetişmiş peyin 
yaxud digər   üzvi 
gübrələr 
Yetişmiş kompost  
2 il 
1-ci sahə  
2-ci sahə  
3-cü sahə  
Bitkilər 
Razyana 
Yerkökü 
Soğan/sarmısaq 
Turp 
Çuğundur 
Kahı/ispanaq 
Çəpişotu 
Paxla 
Noxud 
Yerkökü 
Otqarışığı  
Turp 
İspanaq 
Soğan 
Kələm 
Xiyar  
Kartof 
Qabaq  
Kəvər 
Kərəvüz  
Pomidor 
Payızda 
Yetişmiş kompost yaxud 
siderat 
Yetişmiş kompost 
yaxud siderat 
Torpaq-peyin kompostu 
yaxud üzvi gübrələr 
Yazda 
Gübrə 
Yetişmiş peyin yaxud digər  
üzvi gübrələr 
Yetişmiş kompost 
Torpaq-peyin kompostu 
yaxud üzvi gübrələr  

---

 
148
3 il 
1-ci sahə  
2-ci sahə  
3-cü sahə  
Bitkilər 
Paxla 
Noxud 
Yerkökü 
Otqarışığı  
Turp 
İspanaq 
Soğan 
Kələm 
Xiyar  
Kartof 
Qabaq  
Kəvər 
Kərəvüz  
Pomidor 
Razyana 
Yerkökü 
Soğan/sarmısaq 
Turp 
Çuğundur 
Kahı/ispanaq 
Çəpişotu 
Payızda 
Yetişmiş kompost yaxud 
siderat 
Küləşlə yaxud 
sideratla 
qarışdırılmış təzə 
peyin  
Yetişmiş kompost yaxud 
siderat 
 
Yazda 
Gübrə 
Yetişmiş kompost 
Torpaq-peyin 
kompostu yaxud 
üzvi gübrələr  
Yetişmiş peyin yaxud digər 
üzvi gübrələr 
 
 
Həyətyanı tərəvəz sahəsi üçün növbəli əkinin nümunəsi 
(Mariya Tun, 1994, Almaniya) 
(Çiyələkdən sonra siderat kimi çovdarla acı paxlanın qarışığı tövsiyə olunub) 
 
Cədvəl 42
 
 
 
1-ci il 
2-ci il 
3-cü il  
4-cü il 
5-7 il 
1-ci lək Ağbaş kələm Yerkökü  At 
paxlası 
2-ci lək 
Qırmızıbaş 
kələm 
Havuc (Pasternak)  Noxud (nut) 
 
Kartof 
3-cü lək Savoy 
kələmi Koleü  Şirin noxud 
At paxlası 
4-cü lək 
Gül kələm 
Mətbəx 
çuğunduru 
Kolşəkilli 
lobya 
Tsukuni 
5-ci lək 
Brokkol 
kələm 
Soğan Qarğıdalı Pattison 
6-cı lək 
Brüssel 
kələmi 
Kərəvüz 
Sarmaşan 
lobya 
Yer alması 
(topnambur) 
7-ci lək 
(Kolrabi) Daş 
kələm 
Kəvər Bibər Mərcimək 
8-ci lək 
Şalğam 
Monqoloid 
(yarpaq 
çuğunduru) 
Xiyar Lərgə 
9-cu lək Turp 
Cəfəri  
Pomidor 
Noxud 
10-cu lək Turp 
Sarmısaq Yunan 
qabağı 
(kabaçki) 
Balqabaq 
 
 
 
 
 
 
 
Çiyələk 
 
Bu, onun üçün zəruridir ki, yalnız torpağın gücdən düşməsinin qarşısının 
alınması deyil, həm də bir qayda olaraq eyni ailəyə mənsub olan bitkilərin, yalnız bu 
ailənin bitki növlərinə ziyan vuran və digər ailələr üçün ciddi təhlükə törətməyən 
zərərverici və xəstəlikləri məhdudlaşdırılsın. 
 
 

---

 
149
Çox yayılmış bitkilərin botaniki mənsubiyyəti 
Cədvəl 43
 
Botaniki fəsiləsi Bitkilər 
Kələmkimilər (xaççiçəklilər) 
Şalğam, xardal, bütün kələm növləri, tərə, turp, yemlik 
şalğam, mayaotu 
Kərəvüzkimilər (çətirlilər) 
Yerkökü, kök, cəfəri, kərəvüz, şüyüd, zirə, razyana  
Stra (mürəkkəbçiçəklilər) Kahının bütün növləri, kasnı 
Tərəçiçəklilər Çuğundur, yarpaq çuğunduru, ispanaq 
Qabaqkimilər 
Xiyar, yunan qabağı, balqabaq, yemiş, patissonlar  
Soğanaqlılar Bütün 
soğan növləri, sarımsaq 
Badımcançiməklilər 
 Pomidor, bibər, badımcan, kartof 
Paxlalılar 
 
Noxud, lobya, paxla, marcimək, soya, bütün üçyarpaq, 
yonca növləri, acıpaxla, xaşa   
Valeriankimilər Tərəvəz valerianı, təbabət valerianı 
Qarabaşaqkimilər 
Əvəlik, quzuqulağı, qarabaşaq 
Qırtıckimilər (taxıllar) Qarğıdalı və digər taxıllar 
 
6.1.1.
 
Aralıq bitkiləri 
 
Qışlayan aralıq bitkiləri 
 
Qışlayan aralıq bitkiləri növbəli əkinin mühüm tərkib elementidir.  
Onlar ekoloji təsərrüfatlar üçün müəyyən  əhəmiyyəti olan bir sıra üstünlüklərə 
malikdir: 
1.  Qumsal quru torpaqlar da daxil olmaqla istənilən torpaqlarda becərilməsi 
imkanı,  
2.  Torpaqda qış nəmlik ehtiyatının optimal istifadəsi ilə yüksək və davamlı məhsul,  
3.  Yemlərin erkən tədarükü (aprel-may), 
4.  Yem təminatı bazasının genişlənməsi, 
5.  Eyni vaxtda bitkilərin yaşıl gübrə kimi hazırlanması, 
6.  Növbəli əkində yaxşı sələflər. 
Qışlıq aralıq bitkilərinin becərilməsi bütün növbəti bitkilərin imkanları  nəzərə 
alınmaqla növbəli  əkinin ciddi planlaşdırılması  əsasında həyata keçirilir. Aralıq 
bitkilərinin may ayında yem kimi istifadə olunması növbəti bitkilərin seçimini güclü 
dərəcədə məhdudlaşdırır. Lakin qışlıq aralıq bitkilərinin yaşıl gübrə üçün becərilməsi 
zamanı mümkün növbəti bitkilərin sayı kəskin surətdə artır, ona görə ki, sahələrin daha 
erkən şumlanması üçün imkan yaranır.  
Növbəli əkində sələf  bitkiləri kimi bir sıra başdan-başa becərilən bitkilər istifadə 
oluna bilər. Məsələn, qarğıdalı, kartof, şalğam, eləcə də qida maddələrinə tələbkar olan 
digər  tərəvəz bitkiləri. 
Vegetasiya dövründən normal istifadə üçün aralıq bitkilərin qısa müddətdə yığımı, 
torpağın dərhal becərilməsi və optimal müddətli səpin zəmin ola bilər. Aralıq bitkilərin 
yem istehsalı  məqsədi ilə becərilməsi alaq otları ilə daha çox zibillənmiş sahələrdə 
yaxşı nəticələr verir.