hidrosfer və atmosfer yalnız və yalnız canlı varlığın ağlasığmaz həcmdə gördüyü
iş sayəsində indiki tərkibə malikdir. Canlı varlıq dünya okeanının suyunu milyon
dəfə orqanizmlərindən keçirmiş, atmosferi oksigenlə zənginləşdirmiş, torpaq əmə-
ləgəlmə prosesində fəal iştirak etmişdir; qalınlığı kilometrlə ölçülən çöküntü
təbəqələri yaratmışdır. Təbiətdə mövcud olan üzvi və mineral çöküntülər, o
cümlədən karbohidrogen yataqları və enerji yanacaq sərvətləri canlı aləmin
fəaliyyəti sayəsində yaranmışdır.
Biosferdə sərbəst enerji daşıyıcısı kimi canlı üzvi maddə çıxış edir. Həmin
canlı maddə hər üç təbəqədə (litosfer, hidrosfer və atmosfer) məskunlaşmışdır.
Biosferin aşağı sərhədləri litosferdə 500 m-dən 3 km-ə qədər dərinlikləri, hidros-
ferdə dünya okeanının dib çöküntüləri səthinin bir neçə sm-dən 100 sm-ə qədər
aşağı olub, yuxarı sərhədi atmosferdə ozon təbəqəsi ilə müəyyən edilir.
Dünya okeanının ən dərin nöqtəsi Mariana çökəkliyi (10919 m) olmaqla,
biosferin aşağı sərhədi 11 km təşkil edir. Ozon ekranı qütblərdə Yer səthindən
8-10 km, ekvatorial zonada isə 20-25 km məsafədə yerləşir. Biosferin yuxarı
sərhəddi 12,5 km hündürlükdə müəyyən edilmişdir. Beləliklə, Yer kürəsində canlı
varlıq yayılan təbəqə olaraq biosferin orta qalınlığı 20-25 km təşkil edir.
17
Biosferin tərkibinə biota, biogen maddə və qeyri-üzvi maddələr daxildir
(şəkil 2). Biota biosferdə məskunlaşmış bitki və heyvanlar aləminin məcmusudur.
