Ekspluatasiya instituti

Ko„priklar, yo„lo„tkazgichlar va estakadalarning elementlari. 
Piyodalar, 
temir yo„l va avtomobil yo„llari ko„priklari bo„ladi. Bir qator hollarda ko„priklar 
avtomobil va temir yo„l transportlarini uyg‟unlashgan holda o„tkazishga quriladi. 
Bunda ikkala transport turlari harakati bir yoki har xil satxda ta‟minlanadi, 
piyodalar uchun trotuarlar quriladi. Ko„priklar ishlash sharoitiga ko„ra suvdan 
yuqorida, ochiluvchi, suv ustida bo„lishi mumkin. Ko„priklar harakati ustidan, 
bunda qatnov qismi oraliq qurilma ustida joylashgan, harakati ostidan, bunda 
qatnov qismi oraliq qurilma ostida joylashgan, harakati o„rtadan, bunda qatnov 
qismi oraliq qurilma balandligi chegarasida joylashgan bo„ladi. Ko„priklar bir va 
ko„p oraliq qurilmaliga bo„linadi. Bir oraliq qurilmali ko„priklarda tayanchlar 
bo„lmaydi, ko„p oraliq qurilmali ko„priklarda ular bir qancha bo„lishi mumkin. 
Tayanchlar orasidagi masofalar yig‟indisi ko„prik oralig‟i deyiladi. Ko„prik 
qurilish balandligi deb yo„l ustki yuzasidan oraliq qurilmaning eng pastki 
qismigacha bo„lgan masofaga aytiladi. Ko„priklar tuzilishiga ko„ra balkali, arkali, 
ramali va osma turlarga bo„linadi. Ko„priklar materialiga ko„ra temirbeton, metall, 
beton va yog‟ochdan bo„lishi mumkin. Bazida ular aralash holatda ham ishlatilishi 
mumkin. Ko„prik kengligi (gabariti) G harfi va ko„prik chegarasida qatnov qismi 
kengligini metrda bildiruvchi son bilan belgilanadi. Ko„priklar va suv o„tkazuvchi 
quvurlarni hisoblashda yuqoridan tushadigan yuklarni transport vositalari 
g‟ildirakli yuklari ko„rinishidagi N-30 va NK-80 yuklariga hisoblanadi (4.8-rasm).
 
4.8-rasm. Katta temirbeton ko„prik 
Avtomobil yo„lini suv to„siqlar bilan kesishishidagi inshootlar kompleksiga 
ko„prikli o„tish deyiladi. Ko„prikli o„tishga ko„prik, suv bosmaydigan ko„tarmadan 

---

32
tutashma kiradi. Ko„prikli o„tish suv qo„yilishi mumkin bo„lgan daryo vodiysi 
bo„yicha joylashtiriladi. Ko„prikli o„tish joylarida daryoning o„zani va qayirlari 
bo„ladi. O„zan bu daryoning doimo suv oqadigan qismi hisoblanadi. Avtomobil 
yo„llari o„zaro yoki temir yo„llar bilan kesishganda yo„lo„tkazgichlar quriladi. 
Yo„lni ma‟lum balandlikdan o„tkazish va uning ostidan o„tish yoki boshqa 
maqsadlar uchun oraliq masofa qoldirib qurilgan uzun yo„lo„tkazgichlarga 
estakadalar deyiladi (4.9-rasm).