Ekspluatasiya instituti

2. Kon yo„llari. 
Kon yo„llari sanoat korxonalari konlarida, ochiq yoki yopiq 
turdagi karerlarida quriladi va foydalaniladi. Kon yo„llaridan maxsus konlarda 
ishlovchi texnikalar harakatlanadi. O„zbekistonda Navoiy, Angren, Olmaliq tog‟ 
metallurgiya kombinatlarida kon yo„llaridan foydalaniladi.
 
Sanoat korxonalari kon yo„llari ikki xil ko„ndalang kesimda loyihalanadi: suv 
qochirish tizimi yopiq tarzda – bordyur bilan, ochiq holatda - yo„l yoqasi bilan. 
Maydon ichidagi avtomobil yo„llari ko„ndalang kesimlari qurilish bosh rejasiga 
binoan belgilanadi, bunda alohida ravishda vertikal rejalashtirish va suv qochirish 
tizimlari qabul qilinadi. 
Yo„l ko„ndalang kesimini turini tanlashda qatnov qismidan qor va yomg‟ir 
suvlarini tozalash sharoitidan kelib chiqib tanlanadi.
Kon yo„llari ko„ndalang kesimlari asosiy turlari, ular supachada joylashganda 
quyidagi ko„rinishda bo„ladi (5.2, 5.3-rasm).
5.1-rasm. Sanoat yo„llari 

---

37
5.2-rasm. Kon yo„llari yo„l poyi tuzilmasi. a - qoya va sizuvchi gruntlarda; b - gilli gruntlarda; 1 
- ariqcha orti taxti; 2 - lotok; 3 - yo„l yoqasi; 4 - ariqcha; 5 - mustaxkamlangan lotok; 6 - tuproq 
vali; 7 - o„piriladigan prizma; 8 – yo„l cheti qattiq qoplamasi; h
z
 – gilli gruntni sizuvchi gruntga 
almashtirish qatlami qalinligi; i
k
 - korыta tubi qiyaligi; H - tuproq vali balandligi; b - qatnov 
qismi kengligi. 
5.3-rasm. Kon yo‟llari 
3. Arqon yo„llar. 
Osma arqon - yo„llari sanoatning ko„p sohasida ishlatiladi. 
Ayrim hollarda ular 20 km gacha bo„lgan masofada sochiluvchan materiallar (qum, 
shag‟al, ruda) tashishda, ayniqsa tog‟lik joylarda avtomobil va temir yo„l transporti 
bilan raqobatlashadi. 
Arqon yo„llar – yuk va yo„lovchilarni
 
tashishda qo„llaniladigan, vagon, 
vagonchalar, kabinalar yoki kresellarni harakatga keltirish uchun qurilgan osma 
troslarda harakatni yuzaga keltiruvchi, tayanch yoki ko„tarma-tayanchli yo„llar 
bo„lib, bunda vagon yoki kabinalar erga tegmasdan osma holatda qo„zg‟aladi.

---

38
Yo„lovchi tashuvchi arqon yo„llarning o„tkazuvchanlik qobiliyati soatiga 
2000 kishiga, yuk arqon yo„llariniki esa soatiga 1000 tn gacha etishi mumkin.
Eng uzun arqon yo„llari Shvetsiyada bo„lib, uning uzunligi 96 km ga etadi. 
Dunyodagi eng uzun sanoat arqon yo„li 
Moande (Gabon)
da bo„lib, uzunligi 76 km. 
Ushbu arqon yo„li 1959-1962 yillarda qurilgan.
O„zbekistonda arqon yo„li “Sharg‟un” shaxtasida qurilgan bo„lib, uzunligi 21 
km. Turizm maqsadidagi arqon yo„li “Chimyon” dam olish pansioanatida qurilgan 
(5.4-rasm).
5.4-rasm. Arqon yo„llari