Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

"Yəhudi olan kəslərdən elələri vardır ki, sözləri yerlərindən dəyişdirərlər... və dini tənqid edərək..." Ayənin orijinalında keçən "minellezine=kimselerden" sözünün başındakı "min" ədatı, beyaniyye=açıklama xüsusiyyətli olub əvvəlki ayədə keçən "Özlərinə kitabdan bir pay verilənlər..." ifadəsini və yaxud "düşmənləriniz..." ifadəsini açıqlamaqdadır. Kimi təfsirçilər də "minellezine hadu=Yahudi olan kəslərdən elələri vardır ki" ifadəsinin hazfedilmiş bir mübtedənin xəbəri olduğunu, hazfedilmiş mübtedanın da "yuherrifune'l keli-me=sözleri yerlərindən dəyişdirərlər" ifadəsinin mevsufu olduğunu söy-lemişlerdir. Buna görə ifadənin təqdiri bucaqlımı belədir: "Minellezine həddi qövmün yuherrifune'l...=Yahudi olan kəslərdən elə qövmlər vardır ki... dəyişdirərlər." və ya "minellezine həddi men...=Yahudi olan kəslərdən elələri vardır ki..." Bu təfsirçilər daha sonra da belə demişlər: Ərəb dilində mevsufun hazfedilmesi çox görülmüşdür. Məsələn Zirrümme bir şeirində belə deyir:

"Vəziyyət elə bir hal al/götürdü ki onlardan, axan göz yaşlarına hakim ola bilməyənlər var / Digərlərinin isə göz yaşları damla damla axar."

Şeirdə mevsuf hazfedilmiştir. İfadənin təqdiri bucaqlımı ya "minhum kavmun=onlardan elə bir qrup..." [şeirdə bir qrupun vəziyyəti açıqlanırsa isə,] və yaxud "minhum men=onlardan kimisi" [şeirdə bir şəxsin vəziyyəti açıqlanırsa isə,] şəklindədir.

Uca Allah bu Yəhudi zümrəsini sözləri yerindən sürüşdürməklə sifətləndirir. Bu iş ya sözləri önə al/götürərək, arxaya ataraq, salaraq və artıraraq onların yerlərini dəyişdirməklə olar -necə ki əldəki Tövratın belə bir təhrifə uğradığı iddiası irəli sürülmüşdür- və ya Tövratda Hz. Musadan (ə.s) gələn və digər peyğəmbərlərdən əllərinə çatan ilahi mesajları doğru mənalarından fərqli şəkildə şərh edərək edilər. Eynilə Peyğəmbərimizin (s. a. a) gəlişinə bağlı Tövratdakı müjdələri şərh etmələri kimi. Daha əvvəl də eyni çarpdırılmış şərhləri Hz. İsanın (ə.s) gəlişini müjdələyən mesajlarda etmişlər idi. "Gələcəyi vəd edilən peyğəmbər hələ gəlmədi." deyərək, günümüzə qədər elə bir peyğəmbərin gələcəyini gözləyər oldular.

Sözləri yerindən dəyişdirmələrinin mənas(n)ı "eşitdik və qarşı gəldik..." ifadəsində etdikləri təhrif etmə və sürüşdürmə ola bilər. O təqdirdə "yekulune səminə və aseyna=işittik və qarşı gəldik... deyərlər" cümlələri, "yuherrifune=değiştirirler" hərəkətinə matuf olar və o zaman sözləri yerindən dəyişdirməkdən məqsəd, istifadə edilməsi lazım olan yerin xaricində istifadə edilməsidir. Yəni əgər biri "eşitdik" dərsə/desə, normal olaraq bu söz itaət məqsədi ilə istifadə edilməli və "eşitdik və itaət etdik" deyilməlidir; yoxsa "eşitdik və üsyan etdik" deyilməsi və ya "eşitdik" sözünün lağ/alay etmək üçün istifadə edilməsi doğru deyil. Eynilə bunun kimi, əgər biri "dinlə" dərsə/desə, normal söz axışına görə davamını "Allah sənə dinletsin" şəklində gətirməsi gözlənilər; "Dinlə, dinləməz ola biləcək" -yəni Allah sənə eşitdirməsin- və "raina" deməsi gözlənilməz. "Raina" sözü Yəhudi dilində [yəni İb-ranicede, küfr mənasını daşıyan] "Dinlə, dinləməz ola biləcək" mənasını verər.

"Dillərini əyib bükərək və dini tənqid edərək" ifadəsindəki "leyy" sözü, "bükmək" mənasını verər. Yəni onlar dillərini bükmək surətiylə sözlərindən batil olanını haqq kimi, təhqir və lağ/alay məzmunlu danışmalarını ədəbli və hörmətli bir ifadə kimi göstərərlər. Bu belə olurdu: Möminlər Peyğəmbərimizlə (s. a. a) danışacaqları zaman ona, "Raina, ya Rəsulullah!" deyə xitab edərdilər. Bu ifadə isə, "Bizə bax, söyləyəcəklərimizi dinlə ki, nə demək istədiyimizi tam olaraq izah edə bilək." mənasında idi. Yəhudilər bu xitabdan faydalanaraq Rəsulullaha (s. a. a) eyni xitabı yönəldirdilər. Amma istifadə etdikləri "raina" sözünün öz dillərindəki çirkin və Peyğəmbərimizə (s. a. a) yönəldilməsi yaraşıqsız olan mənasını nəzərdə tuturdular.

Bu səbəbdən bu hörmətsizlikləri üzündən, "sözləri yerlərindən dəyişdirərlər" ayəsiylə qınandılar. Arxasından bu ifadə, "eşitdik və qarşı gəldik", "dinlə dinlən/istirahət etməz ola biləcək" deyə təfsir edildi. Sonra da bu ifadəyə təfsir məqsədi ilə "raina" sözü ətf edildi. Arxasından da onların etdiyi bu çirkin işlərin, dilləri bükmək və dinə hücum etmək məqsədli olduğunu vurğulamaq üçün "Dillərini əyib bükərək və dini tənqid edərək" bu-yruldu. Bu iki məsdər ("leyy" və "dan") hal=durum bildirmə mövqesindədir. Yəni "Dillərini bükdükləri və dinə hücum etdikləri halda (dillərini bükərək və dinə hücum edərək)" mənasındadırlar.