Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

"Bu mövzuda sənin əlində bir şey yox." cümləsi, bir axtar/ara cümləsidir. Funksiyas(n)ı isə, bu mənas(n)ı ifadə etməkdir: Müşrikləri kəsmək və pərişan etmək mövzusunda iş bütünü ilə Allahın əlindədir. Peyğəmbərin bu mövzuda bir təsiri yoxdur ki, Müsəlmanlar düşmənlərinə qarşı zəfər qazandıqlarında, onlardan istədiklərini əldə etdiklərində Peyğəmbəri tərifləsinlər, al/götürdüyü tədbirləri bəyənsinlər; işləri tərs gedib uduzmaya uğradıqlarında da onu qınayıb yersənlər və kədərlənib boşalsınlar. Necə ki uca Allahın bizə izah etdiyi üzrə Uhud Döyüşündə belə etmişlər idi.

"Ya da onların tövbələrini qəbul etsin" cümləsi, "kəssin" hərəkətinə ətf edilmişdir və bu iki cümlə arasında əlaqə vardır. "Göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Allahındır." ifadəsi, tövbənin və əfvin uca Allaha dönük olduğunu açıqlayar. Buna görə ayənin mənas(n)ı budur: Uca Allah, Bədirdə sizi zəfərə çatdırmaqla istədi ki, öldürülmə və əsir alınma yolu ilə müşriklərin bir qisimini kəssin ya da onları pərişan edərək məqsədlərinə çatmadan geri çevirsin ya da tövbə etmələrini təmin etsin və yaxud da onları əzaba çarpdırsan. Kəsmə və pərişan etməyə gəlincə, bu Allahın əlindədir, sənin əlində deyil ki təriflənəsin və ya yeriləsən. Tövbələri qəbul etməyə və əzaba çarpdırmağa gəlincə də, hər şeyin mülkiyyəti Allaha aid olduğu üçün O dilədiyini bağışlayar, dilədiyini əzaba çarpdırar. Bununla birlikdə ONun əfvi və rəhməti, əzabından və hirsindən öndədir. Çünki O bağışlayıcı və mərhəmətlidir.

Bizim, "Göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Allahındır." ifadəsini, son iki cümlənin, yəni "Ya da onların tövbələrini qəbul etsin və ya... onları əzaba çarpdırsan." cümlələrinin səbəbi hesab etməmizin səbəbi, bu ifadənin davamında bu iki cümləni şərhə məxsus olan "O, dilədiyini bağışlayar, dilədiyini də əzaba çarpdırar." cümlələrinin iştirak etməsidir.

Bu ayələrdəki "bir qisimini kəssin" cümləsinin hansı ifadə ilə əlaqəli olduğu və "Ya da onların tövbələrini qəbul etsin və ya... onları əzaba çarpdırsan." cümlələrindəki ətfin nə mənanı verdiyi haqqında təfsir alimləri müxtəlif başqa şərhlər etmişlər. "Bu mövzuda sənin əlində bir şey yox." və "Göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Allahındır." ifadələrinin nələrin səbəblərini şərhə istiqamətli olduqları haqqında da elə. Bu şərhlərdə çox fayda görmədiyimiz üçün onlara toxunmağı və araşdırma mövzusu etməyi göz ardı etdik. Çünki bu şərhlərin vardıqları nəticələndirər, ayələrin axışı içindəki mənalarına tərs düşməkdədir. Bu şərhlərə bağlı məlumat əldə etmək istəyənlər, uzun təfsirlərə müraciət edə bilərlər.