Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

təvəkkül (Allaha Söykən/dözmə, güvənmə) haqqında bir neçə söz

Gerçək budur ki, insan maddə aləmində iradəsini reallaşdırmaq və muradına çata bilmək üçün bir hissəs(n)i təbii (təbii) və digər bir hissəs(n)i ruhi olan bəzi səbəblərə möhtacdır. İnsan əhəmiyyət verdiyi bir işə girişmək istəyib də möhtac olduğu təbii səbəbləri hazırladığında, özü ilə hədəfi arasında ruhi (psixoloji) səbəblərdən başqa bir maneə qalmaz. Bu ruhi səbəblər iradə zəifliyi, qorxu, kədər, daşqınlıq, ehtiras, səfehlik, suizan və bənzəri ümumi və əhəmiyyətli faktorlardır. Bu vəziyyətdə insan Allaha təvəkkül etdiyi təqdirdə -ki bu qətiliklə məğlub edilə bilməz olan bir səbəblə əlaqə yaratmaqdır və bütün səbəblərin üzərində olan bir səbəbdir- iradəsi elə güclənər ki, heç bir əleyhdar və dağıdıcı ruhi səbəb onu məğlub edə bilməz və nəticə mütləq müvəffəqiyyət və xoşbəxtlik olar.

Allaha təvəkkül faktorun/etmənin, güvənib söykən/dözmənin elə bir başqa istiqaməti də vardır ki, bu istiqaməti təsir baxımından onu fövqəladəliklərin (möcüzələrin) arasına qatar. Aşağıdakı ayədə bu açıqca görülər: "Kim Allaha təvəkkül etsə (güvənsə), O ona yetər. Allah edəcəyi işi mütləq yerinə yetirər." (Talaq, 3) Daha əvvəl möcüzə mövzusunu araşdırarkən bu məsələnin bir hissəsinə toxunmuşduq. [9]

* * *

"İşdə o şeytan, ancaq öz dostlarını qorxudar..." Ayədən aydın olduğuna görə ifadədə keçən xitabla (işdə o şeytan), az əvvəl nəql edilən sözləri möminlərə söyləyən insanlara işarə edilir. [Şeytandan məqsəd, İblis deyil, bu sözləri deyən insanlardır.] O zaman bura, Quranın şeytan deyib insanı nəzərdə tutduğu yerlərdən biri olar. Necə ki bu vəziyyət aşağıdakı ayələrdən də açıq bir şəkildə aydın olmaqdadır: "Gizlicə ortaya çıxan, insanların ürəklərinə vəsvəsə soxan cin və insan şeytanın şərindən insanların Rəbbinə sığınaram. (Nas, 4-6) Bu ifadədən sonra gələn "onlardan qorxmayın" cümləsi də şeytanın insan mənasında istifadə edildiyini təsdiq edər. Bu səbəbdən "onlardan qorxmayın" yəni sizə o sözləri söyləyən insanlardan qorxmayın. Çünki onlar şeytandırlar. İnşallah irəlidə bu mövzunu, gerçəyinin üzərini örtən pərdəni qaldıracaq şəkildə araşdıracağıq.