Elektrotehnika va elektronika

15.3
 
Turli texnologik jarayonlarda qo‘llanilasdigan ish mashinalarining mexanik 
tavsiflari. 
Texnologik mexanizmlarning mexanik tavsiflari asosan 4 xil bo‘ladi: 
1.
Tezlikka bog‘liq bo‘lmagan mexanik tavsiflar.
Bunday mexanik tavsiflarga ko‘tarma 
transport mexanizmlari ega bo‘ladi. Bu mexanik tavsif chiziqli bo‘lib parallel bo‘ladi. X=0 bo‘lsa, 
M
C
=M
CH
=const bo‘ladi. Bunda qarshilik momenti o‘zgarmas bo‘lib, chastotaga bog‘liq bo‘lmagan 
mexanik xarakteristika olinadi(15.6-rasm, 1-chiziq). Bunday mexanik tavsifga yuk ko ‘taruvchi 
kranlar, stanoklarning vint va chervyaklar bilan harakatlanuvchi qismlari ega bo‘ladi. Haqiqatan,
kran mexanizmining qarshilik momenti uning ilgagiga osilgan yuk og ‘irligi G va baraban radiusi 
D
b 
/2 bilangina aniqlanadi, xolos, ya’ni M
C
=G·D
b
/2. 

---

214 
2.
Chiziqli oshib boruvchi mexanik tavsif.
Bu mexanik tavsifga asosan ishqalanish kuchlari 
ta’sirida vujudga keladigan kuchlar kiradi. Bunda qarshilik momenti tezlikka propoprtsional 
oshib boradi. X=1 bo‘lsa,
M
c
=M
co
+(M
cn
+M
co
)/n
n
bo‘ladi. Bunda qarshilik momenti chastotaga 
proportsional bo‘lgan mexanik tavsif olinadi (15.6-rasm, 
2-
chiziq). Bunday tavsifga mustaqil 
qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok generatori va don tozalovchi qishloq xo‘jalik mashinasi kabilar ega 
bo‘ladi. 
3.
Nochiziqli oshib boruvchi mexanik tavsiflar.
Bunga asosan turbomexanizmlarning qarshilik 
momentlari misol bo‘la oladi. Ularda qarshilik momenti
 
tezlikni kvadratiga yoki kubiga 
proportsional o‘zgaradi.
X=2
bo‘lsa, qarshilik momenti chastotaning ikkinchi darajasiga 
proportsional bo‘ladi. Bunday mexanik tavsifga ventilyator, nasos, seperator kabi mexanizmlar 
ega bo‘ladi (15.6-rasm, 3-chiziq). 
4.