Elektrotehnika va elektronika

emitter
o‘tishi
deb, p
- qatlam esa, 
emitter
deb ataladi. Teskari ulanadigan o‘ng tomondagi p-n o‘tish 
kollektor o‘tishi
deb, p-qatlami esa - 
kollektor
deb ataladi. 
O‘rtadagi n
-
qatlam esa
 
baza
yoki 
asos
deb ataladi. Bu qatlamlardan metall kontakt orqali 
chiqarilgan tutashtirish uchlari -elektrodlar mos nomlar- emitter, kollektor va baza deb yuritiladi. 
n-p-n turdagi tranzistorlarning ishlash tamoyili p-n-p turdagi tranzistorlarnikidan farq qilmaydi. 
Bunda faqat manbalarning ulanish qutbini teskarisiga o‘zgartiriladi. Asosiy tok tashuvchilar kavaklar emas, 
balki elektronlar bo‘ladi. 
Tranzistorning boshqarilish xususiyati shundaki uncha katta bo‘lmagan U
e
kuchlanish ta’sirida hosil 
bo‘lgan emitter toki I
e
o‘ziga deyarli teng bo‘lgan kollektor toki I
k
ni hosil qiladi. Bu tok esa teskari ulangan 
va U
e 
kuchlanishdan ancha katta bo‘lgan U
k
kollektor kuchlanishini o’zgartiradi. Bipolyar tranzistorning 
ishlashi emitterdan baza orqali kollektorga zaryad tashuvchilar oqimining o‘tkazilishidan iborat. Ikkinchi 
tomon, tranzistorning strukturasini ikki p-n o‘tishga: emitter-baza va kollektor-bazaga ajratsak, birinchi 
o‘tishga elektr bilan ta’sir etib, ikkinchi o‘tishning qarshiligini o‘zgartirishimiz mumkin. Shunga asosan 
asbobning nomi ham ikkita inglizcha so‘z (transfer - o‘zgartirmoq, resistor - qarshilik) dan kelib chiqadi. 
Nazorat savollari.
 
1.
Elektronika asboblari necha guruhga bo’linadu?
2.
Xususiy o‘tkazuvchanlik nima? 
3.
Kavak toki qachon hosil bo‘ladi? 
4.
Donor aralashma deb nimaga aytiladi? 
5.
Aktseptor aralashma deb nimaga aytiladi? 

---

238 
6.
Tuzilishi va ishlash usuliga qarab tranzistorlar necha xil bo‘ladi va qanaqalar? 
7.
p-n-p tranzistorining ta’rifi, sxemasi va shartli belgisi. 
8.
n-p-n tranzistorining ta’rifi, sxemasi va shartli belgisi. 
9.
Emitter o‘tishi deb nimaga aytiladi? 
10.
Kollektor o‘tishi deb nimaga aytiladi?