Elektrotexnika va elektronika asoslari

20. O`zgaruvchan tok elektr mashinalarining stator cho`lg`amini odatda nima yuritiladi?
А) ferromagnit o`zak
Б)yakor cho`lg`ami
С) magnit o`zak
Д) po`lat o`zak


9-Mavzu. Bir vа uch fаzаli o'zgаruvchi tоk elektr zаnjirlаri. 1. Genyerаtоr vа iste'mоlchi chulg'аmlаrni yulduz usulidа ulаsh. 2. Fаzа vа liniya kuchlаnishlаri, pоl sim, reli genyerаtоr vа iste'mоlchi chulg'аmlаrni uchburchаk usulidа ulаsh.


REJA:
1.O’zgaruvchan tok generatorining tuzilishi qanday?.
2.O’zgaruvchan tok deb nimaga aytiladi ?
3. Generаtоr vа iste'mоlchi chulg'аmlаrni yulduz usulidа ulаsh.
4.Generator chulg’amlarini yulduz usulida ulash?

O‘zgaruvchan tok M. O. Dolivo - Dobrovolskiy uch fazali tok sistemasini ixtiro qilinganidan keyin butun dunyoda keng ishlatiladigan bo’ldi.

Uch fazali tokning asoschisi M. O. Dolivo - Dobro-volskiy dunyoda birinchi bo’lib, uch fazali generator, uch fazali elektr dvigatel, uch fazali transformatorlarni yaratgan va uch fazali tok energiyasini uzatishni amalga oshirgan.
Uch fazali tokning bir fazali tokka nisbatan quyidagi afzalliklari bor:
elektr uzatish liniyalarida rangli metallar 25 % gacha tejaladi;
uch fazali asinxron dvigatellarning to’zilishi sodda, ishlatilishi qulay;
yulduz shaklida ulab hosil kilinadigan turt simli sistema bo’lgan holda ikkita ish kuchlanishi bo‘ladi.
Uch fazali tok sistemasini ko‘p fazali tokning xususiy holi deb qarash mumkin.
E.yu.k. lari bir xil chastotali va bir - biriga nisbatan faza bo’yicha 1/ 3 davrga siljigan uchta elektr zanjirning tuplami uch fazali sistema deb ataladi.
Uch fazali sistemani tashkil etuvchi ayrim zanjirlar uning fazalari deyiladi. Simmetrik uch fazali sistemada e. yu. k. lar o‘zaro faza bo’yicha teng bo’laklarga 1200 siljigan.
Uch fazali tokning eng sodda generatori bir fazali generatordan yakoriga tsilindr aylanasi bo’ylab bir - biriga nisbatan 1200 burchakka siljigan uchta chulg‘am joylashtirilganligi bilan farqqiladi. Generatorning chulg‘amlari fazalar deb ataladi. Stator chulg‘amlarining uchlari A1,A2,A3 xarflari bilan oxirlari x1,x2,x3 xarflari bilan belgilangan.

Uch fazali tok generatori rotorining konstruktsiyasi esa bir fazali tok ge0020neratori rotori konstruktsiyasining xuddi o’zidir.

Rotor aylanganda hamma chulg‘amlarda chastota va amplitudalari bir xil bo’lgan e. yu. k. lar hosil bo‘ladi, ammo bo’lar uzlarining maksimum qiymatiga bir vaqtda erishmaydi. Maksimal e. yu. k.rotor shimoliy kutbining markazi chulg‘am boshida o’tganda hosil bo‘ladi, deb xisoblaganimizda, ikkinchi chulg‘amda esa o‘sha yo’nalishdagi e. yu. k. maksimumi rotor 1200 burilganda, uchinchi chulg‘amda esa o‘sha yo’nalishdagi e. yu. k maksimumi rotor birinchi chulg‘amga nisbatan 2400 burilganda yuz berishini ko’rish oson. Rotor aylanganda birinchi chulg‘amda hosil bo’lgan e.yu.k.
e₁=E_1msint
Ikkinchi chulg‘amda hosil bo’lgan e. yu. k.
e₂=E_2msin(t - ²/₃)
Shuningdek, uchinchi chulg‘amdagi e. yu. k.
e₃ = E_23msin(t - ⁴/₃)
Bunda е₁,е₂,е₃ваЕ_1m,Е_{2m ,}Е_3m- ayrim chulg‘amlarda hosil bo’lgan e. yu. k. larning oniy qiymatlari; va - ayrim chulg‘amlardagi e. yu. k. larning amplituda qiymatlari. Agar g‘altak larning chulg‘amlariga, iste’molchilar ulasak, yonik zanjirlar bo’ylab quyidagi toklar o’tadi.
i₁ = I_1msin(t -₁)
i₂ = I_2msin(t - 2/3  -₂)