Əlisahib ƏROĞUL
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- JĠZOĠT QADIN VƏ YA DAġNAK MANQURTLARI 1983-cü ilin ilıq
|
müdafiə etmək, mənliyini qorumaq, yaşamaq və gələcəyini yaşatmaq üçün
Qarabağ uğrunda mübarizə aparmağa məhkumsan. Bu mübarizə sənin yaşamaq haqqın, həyat seçimindir! Qan yaddaşını oyat! Tarixdən ibrət dərsi götürməyənləri tarix özü cəzalandırır! 5 JĠZOĠT QADIN VƏ YA DAġNAK MANQURTLARI 1983-cü ilin ilıq nəfəsli qızılı payız günlərindən biri idi. Sovet məkanında hər il olduğu kimi bu il də Azərbaycanın kənd rayonlarında bəhsəbəhslə keçirilən «Məhsul bayramları» elatımızda, obalarımızda vur-çatlasınla qeyd olunur, qələbəliklər günbəgün artır, toy-büsatlar aĢıb-daĢırdı. Hər yanda, hər yerdə çal- çağır bir-birindən öz coĢqunluğuyla, al-əlvanlığı ilə seçilirdi. Kolxoz və sovxozların mərkəzi malikanələrindən revanĢ götürən bayram tədbirləri, Ģənliklər sonucda rayon mərkəzlərində öz kulminasiya nöqtəsinə çatırdı. Ġllik zəhmətlərinə yekun vuran, əkib-becərmələrin barını-bəhrəsini dərən kənd əməkçilərinin bu günlərdə sevinclərinin həddi-hüdudu olmazdı. «Durğunluq» dövrünün bu qaynar çağlarında adət Ģəklini almıĢ bayram tədbirləri, Ģənlik mərasimləri, ziyafət məclisləri özgür bərəkəti, təam bolluğu ilə seçilirdi. Bayram dekorasiyaları, maskaratları göz oxĢayır, ürəkləri riqqətə gətirirdi. Rayon rəhbərləri bəhsəbəhsə girirdilər. Hər bir rayon rəhbəri çalıĢırdı, çox istəyirdi ki, onun rəhbərliyi və təĢkilatçılığı altında keçirilən bu bayram tədbirləri qonĢu rayonlarda həyata keçirilən tədbirlərdən seçilsin, daha əzəmətli, öz dəbdəbəsilə üstün olsun, bəzəkli- düzəkli keçsin. Təmtəraqlı, əyləncələri dillə deyilən olsun. Bu gün isə belə bir bayram tədbiri Qubadlı rayonunda keçirilirdi. Həmin gün qonĢu, həmsərhəd rayonların birindən - Cəbrayıldan bu bayram tədbirinə dəvət olunanlar sırasında mən də vardım. Daha doğrusu, Rayon Xalq Nəzarəti Komitəsinin sədri kimi mən və Rayon Partiya Komitəsinin katibi Heyran xanım Kəlbalıyeva Cəbrayıl rayonunun nümayəndə heyətinin üzvləri olaraq həmin tədbirə qatılmıĢdıq. Əlbəttə, fikir və məqsədim burada o dövrlərdə Qubadlıda quruculuq iĢlərinin vüsət aldığı yüksəliĢ illərindən, Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi iĢləyən, yaxın dostluq ünsiyyətində olduğum Zöhrab Məmmədovun ondan əvvəl küçələri bərbad, Ģəhər tipli qəsəbə adlansa da kənddən seçilməyən, çal-çəpəriylə, hisli-pasaxlı bir kəndi andıran Qubadlını bir neçə il ərzində sözün əsl mənasında bir Ģəhər halına gətirməyindən, gördüyü tikinti abadlıq iĢlərindən, habelə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və tədarükü sahəsində rayonun son illərdə əldə etdiyi böyük uğurlardan, qazandığı nailiyyətlərdən bəhs etmək deyil, öz maraq dairəmə dəxli olan bir sıra mətləblərə toxunmaqdan, söz açmaqdan ibarətdir. Mənim də öz xobbim vardı. Mən hara getsəm, harda olsam, istər sanatoriyalara müalicəyə, istirahət evlərinə dincəlməyə gedim, istərsə də ezamiyyətə güzarım düĢən yerdə həmpeĢə sahiblərimi, həmkarlarımı arayıb axtarardım. Onlarla həmsöhbət olardım. ĠĢ yerlərinə dəyərdim. Ġmkan daxilində təcrübə mübadiləsi aparardım. YaxĢı nə isə bir Ģey öyrənməyə, rastıma çıxan yeniliyi götürməyə çalıĢardım. Qubadlıda da bu istəyim, adətkarlığım məni çəkirdi. Qonaqların əksəriyyəti Bakıdan dəvət olunanlardı. Bayram Ģənliyinə həmsərhəd rayonlardan - Zəngilan və Laçından ancaq rayon Partiya Komitələrinin birinci katibləri gəlmiĢdilər. Qafan rayonundan hələ ki, gələn yox idi. Gəlməyəcəkləri də sonradan 6 məlum oldu. Gorus rayonundan isə mərasimdə birinci katiblə rayon Xalq Nəzarət Komitəsinin sədri ArteĢeĢ iĢtirak edirdi. Mən ona sadəcə ArtuĢ deyə müraciət etdim və biz tanıĢ olduq. Bundan sonra gün ərzində, daha doğrusu, səhərdən axĢama kimi davam edən tədbir boyu ArtuĢla bir gəzib dolanırıq. Qabaqcıl təsərrüfatlardan birində - Telman adına kolxozda oluruq. Tədbirin rəsmi hissəsində iĢtirak edirik. Sonda rayonun əmək qabaqcılları mavi iĢığa dəvət olunurlar. Qonaqlar üçün isə ziyafət məclisinin Çayzəmidə təĢkil edildiyini Zöhrab Məmmədov bəyan edir. Biz Qubadlının Qafanla həmsərhəd ərazisinə yollanırıq. Çayzəmi çəmənzarlığı Qafan rayonu ilə Qubadlı rayonunun sərhədində, Kəpəz dağının gündoğan ətəyində, QızıldaĢ istiqamətində, Qafan-Gorus avtomagistralının altında yerləĢirdi. Dörd tərəfi meĢələrlə əhatə olunmuĢ, alp çəmənliyi olan geniĢ bir düzənlikdir. 1969-cu ilədək yaydan-yaya Qubadlı camaatı burada çadırlar, comalaqlar qurar, yayı burada sərinləyər, təbiətin bu füsunkar, cənnət, dilbər guĢəsində keçirərdilər. Lakin 1969-cu ildə ermənilər mərdimazarcasına Çayzəmiyə olan iddialarını Kreml səviyyəsində ortaya atdılar. O ildən camaatın bu yerlərə gəl-gedini də səngitdilər, seyrəltdilər. XoĢ təblərini küsdürdülər. Çayzəmi seyrəngahı Qafan-Qubadlı arasında mübahisə doğuran neytral zonaya, sanki iki düĢmən dövlət arasında peyda olan qan qoxuyan mübahisəli torpağa çevrildi. Lakin Zöhrab Məmmədovun 80-ci illərin əvvəllərində Qubadlı rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə seçilməsiylə yenidən Çayzəmidə bir canlanma baĢladı. Z.Məmmədovun qətiyyəti, ərdəmliliyi burada özünü göstərirdi. Çayzəmiyə get-gəllər çoxaldı. Bu gün isə burada könülaçan tikinti obyektlərinin açılıĢı keçirilirdi. Z.Məmmədovun təĢəbbüsü ilə burada iki obyekt tikilib istifadəyə verilirdi. Yolun üstə ermənilərin «Vaqo» bulağı adlandırdıqları «DaĢ bulağın» buz sulu çeĢməsi ilə üzbəüzdə iaĢə xidməti göstərəcək birtipli layihə üzrə gözəl bir pavilyon tikilib quraĢdırılmıĢdı. Adını da qoymuĢdular «Azərbaycan» pavilyonu. Belə bir pavilyonun Qubadlı-Gorus sərhədində - Yazı düzündə keçən il tikilib istifadəyə verilməsindən də xəbərdar idim. Özü də simvolik ad seçilmiĢdi «Həcər» pavilyonu. Çəmənliyin elə bu baĢındaca - Ģimal ucqarında çox gözəl zövqlə, milli memarlıq üslubu olan kürsülü qonaq otağı inĢa edilmiĢdi. Bu gün hər iki obyektin açılıĢ lentini kəsirdik. Gələcəkdə Z.Məmmədov burada respublika səviyyəli, yüksək tələblərə cavab verən istirahət pansionatları tikdirmək fikrindəydi. Əfsuslar olsun ki, Ermənistan SSR-lə həmsərhəd rayonlarımızda Z.Məmmədov kimi ötkəm katiblərin təyinatı və ya seçilməsi bəlkə də 70 ildə yeganə hallardan biriydi. Ermənilərin torpaq qoparma iddialarına qarĢı əməli iĢləriylə cavab verən ikinci bir vəzifə səlahiyyətlisinin adını çəkməkdə bu gün də çətinlik çəkirəm. Sanki belə bir fikirdə olan vəzifə sahibi, kadr ehtiyatı olmayan bir respublika kimi tərpənilibdi. HəmiĢə respublika rəhbərləri ermənilərin quĢ götürənlərini sərhəd rayonlarımıza birinci katib vəzifəsinə göndəriblər. HəmiĢə də torpaq mübahisələrində udan ermənilər, uduzan biz olmuĢuq. 7 Qonaq otağının banket zalında süfrəyə son təamlar düzülməkdədir. Biz isə bu cənnətməkandakı ilahi gözəllikdən, təbiətin əsrarəngizliyindən doymaq bilmirik. Saf dağ havasından udduqca uduruq. DaĢ bulağın daĢdan süzülüb gələn gur, göz yaĢı kimi dupduru, buz kimi soyuq, Ģirin qar suyundan içdikcə içirik. Hər kəs öz curuyla ağız-ağıza verib yarıgerçəyindən, yarızarafatından qalmır, olub- keçəndən doğrayıb tökür, müsahibini hay-gopuyla özünə cəlb edirdi. Görünür, mənim ArtuĢla Ģirin söhbət etməyimdən, yarızarafat gen-bol danıĢmağımızdan, yaxınlığımızdan nəzər-diqqəti göz və söz çəkən Bakı qonağı, akademiyanın əməkdaĢı, toponimĢünas-alim Səyyaf Kərimov girəvə gözləyirmiĢ kimi bizə yaxınlaĢaraq ürək sözünü mənə açır (Səyyaf Kərimov Cəbrayılın Əmirvarlı kəndindən, mənə yaxın ailələrdən birinin qızıyla ailə həyatı qurmuĢdu. Özü isə əslən Qubadlı rayonunun Mollu kəndindən idi. Xeyli müddət idi bir-birimizi tanıyırdıq. Əfsuslar olsun ki, gənc yaĢlarında həyatdan tez getdi): «Əlisahib müəllim, necə bilirsən, istəyirəm mən də bu beynəlmiləl məclisdə söz alam, erməni-azərbaycanlı dostluğundan danıĢam. Bir tapıntım barədə də məclis iĢtirakçılarına açıqlama verəm». Tapıntısının nə olduğunu soruram. Rəhmətlik deyir ki, bəs yayda Qafan rayonunun Zeyvə kəndində tədqiqatla məĢğul olanda, yüz yaĢlı bir erməni kiĢisi mənə dedi ki, Qaçaq Nəbiyə Boz atı filan erməni bağıĢlayıbdı. Həmən andaca alınıram: «Səyyaf müəllim, deyəsən, sənin baĢına at təpib. Ağlını baĢına yığ. Mollu hara, Zeyvə hara. Aralarında 40 50 km məsafə var. Zeyvə martısı yalan danıĢıb. Cəfəng söhbət danıĢma. Bizim kənd Qarabağda erməni kəndinə qonĢudur. Hələ indiyədək eĢitməmiĢəm ki, kimsə ermənidən at alıb. Erməni heç vaxt minik atı saxlamayıb ki, satsın da. Satdığını da eĢitməmiĢəm. Olsa-olsa ermənilər yük atından istifadə edən olublar. Ermənidən inək, eĢĢək, qatır alan kimsənin adını eĢitmiĢəm, amma at alanın üzünü belə görməmiĢəm. Bir də sənli-mənli marağı olan çoxsaylı azərbaycanlı kiĢilərinin, cavanlarının erməni axçiləri ilə evləndiyinin Ģahidiyik. At alma söhbəti əsla olmayıb. Cəfəng söhbətdi. Nəbi Boz atını kəndinizdə bir kimsədən əldə etməyibsə, eĢit, onu ya tərəkəmələrdən almıĢ olar, ya da Əliyanlı elatından. Axı, seçmə atı tərəkəmə minər. Əliyanlılar da ki, dədə-babadan at minən, at sərrafı, at azarkeĢi, at tanıyan olublar» - deyirəm. Deyəsən, söhbətimizi həmyerlim, respublika DTK-sının Ģöbə müdiri, Bakıdan qonaq sifətiylə Qubadlıya dəvət alan Yasif müəllimin qulağı çalır. O, bizə yanaĢır. Söhbətin nədən getdiyindən hali olunca Səyyaf müəllimə elə bir qulaqburması verir, təpinir ki, rəhmətlik açdığı söhbətin peĢmançılığını çəkir. Bir daha bu barədə söz belə açmır. Mövzu qapanır. Ermənilərlə bağlı ikinci söhbət də məni çəkir. Bu çəkhaçək Qafana yaxın bir ərazidə Qafan rayonundan nümayəndələrin bugünkü tədbirdə iĢtirak etməmələri ilə bağlı idi. Gorus rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi Qafandan kimsənin bu tədbirə qatılmaması, Qubadlıya gəlməməsi ilə bağlı dəqiqəbaĢı azaylanırdı. Öz narahatçılığını gizlədə bilmir, nigaran qalmağını tez-tez büruzə verdirirdi. Onun hər sorğusuna Zöhrab müəllim ağız boza verən cavablarını təkrarlayırdı. 8 «Dəvətnamə göndərmiĢik, yəqin indilərdə gələrlər» deyirdi. Sondan-sona isə «görünür, nəsə bir əngəl olub. Daha vacib bir iĢ ortaya çıxıb. Gəlmək imkanları olmayıb» cavabını bildirməsindən Qafandan daha heç bir nümayəndənin gəlməyəcəyinə əmin bir adam kimi danıĢması diqqətimi çəkirdi. Ətraf rayon rəhbərlərinin hörmətlə yanaĢdığı Zöhrab Məmmədovun Qafan rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi iĢləyən Mkrtıçyanın eĢitməməsinə ciddi bir səbəb olduğunu anlayıram və bunun səbəbini öyrənmək məqsədi ilə Zöhrab müəllimə yanaĢıram. Sual edirəm. Aldığım cavab qənaətimlə üst-üstə düĢür. O, mənə - «Çayzəmiyə asfalt yol çəkdirməyim, burada tikinti iĢləri aparmağım Mkrtıçyanın xətrinə dəyib. Bərk qəzəblənibdir. Mənim barəmdə Kremlə, Azərbaycan KP MK- ya Ģikayətlər edib. Guya təbiəti korlayıram. Qafan rayonunun torpağına təcavüz edirəm. Respublika rəhbərləri dönə-dönə ehtiyatlı olmağımı, pansionat tikdirməkdən vaz keçməyimi tövsiyə edirlər. Bilirsən, Mkrtıçyan kommunist cildinə girmiĢ daĢnakdır. Ancaq etika xatirinə dəvətnamə də göndərmiĢəm. Erməni bicənnəsidir. Onu da bir söz qayırmasın. Onsuz da gəlməyəcəyini əvvəlcədən bilirdim. «Ġt hürər, karvan keçər» deyib atalarımız. Mənim üçün əziz olan qonaq elə sizlərsiniz» - deyir. Mən bu zaman Heyran xanımla söhbətə giriĢən Zəngilan rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi rəhmətlik Muradxan Cabbarova yan alıram. Zöhrab müəllimin sözləri dilimin ucunda ona üz tutub gülümsəyirəm. O da mənə «nolub, yenə də nə ara qarıĢdırırsan?» sorur. Mənsə «Heç, elə belə, daĢnak dostumuz Mkrtıçyanı xatırlayıram» cavabını verirəm. BaĢını bulaya-bulaya o da gülümsəyir. Mən isə elə həmin ilin qıĢında, birinci və sonuncu dəfə görüĢdüyüm daĢnak mordalı Mkrtıçyanla rastlaĢdığımız o günü xatırlayıram. Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|