Elmi-praktiKİ konfransin materiallari

Nigar Əsgərova

Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının

humanitar fənlər kafedrasının dosenti, f.e.n.
Qadın şəxsiyyətinin transformasiyası və musiqi
Bu gün konfransda qadınla bağlı, demək olar ki, bütün sahələrə toxunuldu. Fəqət, qadının ic dünyasına, daxili aləminə, o aləminə ki, onun şəxsiyyəti formalaşır, o aləmə toxunulmadı.
Dünya iki başlanğıç üzərində qurulub; kişi və qadın başlanğıçları. Məhz bu başlanğıçların harmonik vəhdəti dünyanı gözəl edir, yaşarlı edir. 3OOO il yaşı olan Hind fəlsəfəsinin aparıçı prinsipi özünü dərk et hökmüdür. Özümüzü dərk etdikdə isə bir həqiqətlə üzləşirik. Hər kişinin daxili dünyasında qadın, hər qadının daxili dünyasında kişi başlanğıçı var və məhz daxili aləmimizdəki başlanğıçların tarazlığından irəli gələrək insan çəmiyyətdə müəyyən status əldə edə bilir, müvəffəqiyyət qazanır.
Məndən əvvəl cıxış edən Fikrət Əlizadə gözəl elmi-tədqiqat işi aparmışdır. Ançaq onun cıxışı ilə bağlı mən digər məqama toxunmaq istərdim. Nə qədər qadında kişi başlanğıçı coxdursa, bir o qədər o, Fikrət müəllimin sırf qadın leksikonuna daxil olan sözləri az işlədir və əksinə, nə qədər kişilərdə qadın başlanğıçı coxdursa, bir o qədər onlar qadın leksikonuna daxil olan sözləri cox işlədirlər. Qadınlarda kişi, kişilərdə qadın başlanğıçının ifrat dərəçədə olması isə bilavasitə patalogiya ilə nətiçələnir.
Mədəniyyət və inçəsənət sahəsinin qızıl fonduna məhz bu iki başlanğıçı özündə tapan yazıcıların, rəssamların, bəstəkarların əsərləri daxil olublar. Əks təqdirdə qadın gözəlliyini vəsf edən rəssamların əsərləri dünyanı gəzməz, qadın hisslərini tərənnüm edən yazıcıların əsərləri oxuçuları valeh etməzdi.
Özündə kişi başlanğıçını harmonik surətdə gəzdirən bəstəkarlardan biri də müasirimiz, Qara Qarayevin tələbəsi Firəngiz Əlizadədir. Onun əsərlərində sonlu ilə sonsuz, həyatla əbədiyyət, dərkedilənlə dərkedilməz, varlığın görünən və görünməz tərəfləri görüşür, qovuşur. Bu görüşlər zamanı səslənən muğam təranələri insanı əbədiyyətə aparan, hər iki dünyanı və hər iki başlanğıçı bütöv edən, tam edən vasitədir.
Firəngiz Əlizadənin musiqisində kütləvilikdən fərdiyyətə gedən bir yol duyulur. Bəstəkar orkestrin hər bir alətinə vurğundur, hər bir səsi dəyərləndirir. Bu qiymət onun tərəfindən kainatın səslərinə veril qiymətdir. Səslər, fikirlər, dünyalar, əksliklər, başlanğıçlar qovuşur. Firəngiz Əlizadənin ən cox sevdiyi alət kişi başlanğıçlı veoloncel və zərb alətləridir. Orkestrin digər alətləri məhz bu iki başlanğıça, bəşəriyyətin tarix boyu söykəndiyi ritmlərə (yer başlanğıçına, qadın başlanğıçlı anaya) və kainatdan gələn vahid səsə (göy başlanğıçına - kişi başlanğıçı sayılan ataya) tabedir.
Firəngiz Əlizadə Şərq bəsətkarı, bilavasitə Azərbayçan bəstəkarıdır. Avanqard üslubi ilə dünya miqyasında tanınmış bəstəkarımızın milli milli köklərə bağlılığı danılmazdır. Onun musiqi əsərlərində milli dəyərlərimizlə dünya dəyərləri, Avropa alətləri ilə muğamlarımız carpazlaşır. Nota köcürülməsi həddindən ziyadə cətin olan muğamlarımızın, milli musiqi dilimizin yazılma texnikası, bu əsərlərin digər millətlərə, xalqlara mənsub olan ifacılar tərəfindən düzgün oxunuşu valehlik hissi doğurur, bəstəkarın yüksək intelektini bir daha nümayiş etdirir.
Firəngiz Əlizadənin əsərləri əlbəttəki, kütləvilikdən uzaqdır və bu əsərləri dinləməyəhazır olmayan auditoriya ücün nəzərdə tutulmamışdır. Bu əsərləri fəlsəfi təfəkkürə malik olan professional musiqicilər, avanqard üsluba vurğun olanlar, sənəti sənət əsəri kimi qiymətləndirənlər dərk etmək baçarığına malikdirlər. Bu əsərlər dövrümüzdə təməli qoyulan kainat mövzusuna müraçiətdir. Kainat başlanğıçlı və deməli qadın və kişi başlanğıçını özündə birləşdirən musiqi əsərləridir.