Elmi, təhsili heç vaxt unutmayan bir

2006-cı il.

HEYDƏR ƏLİYEV MİLLİ-MƏNƏVİ DƏYƏRLƏRİMİZİN QARANTI İDİ
“Keçdiyimiz yola nəzər salarkən aydın olur ki, biz nadir bir irsin varisləriyik. Hər bir Azərbaycan vətəndaşı bu irsə layiq olmağa çalışaraq böyük bir tarixi keçmişi, zən­gin bir mədəniyyəti, yüksək mənə­viy­yatı olan ölkəmizin həm dünəninə, həm bu gününə, həm də gələcəyinə dərin mə­suliy­yət hissi ilə yanaşmalıdır.”

Heydər Əliyev
Bu gün informasiya bolluğu şəraitində istənilən şəxsiyyətin tarixi yerini müəyyənləşdirmək və bu fonda onun fəaliyyətini dəyərləndirmək mümkündür. XX əsrdə türk dünyasının yetirdiyi nəhəng siyasi xadimlərin, dövlət rəhbərlərinin sırasından yalnız iki nəfər – Türkiyə Respublikasının yaradıcısı Mustafa Kamal Atatürk və müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu Heydər Əlirza oğlu Əliyev üçün zaman və məkan ölçüləri məhdud deyil. Çünki dünya durduqca Atatürk Türkiyəsi və Heydər Əliyev Azərbaycanı var olacaqdır.

Heydər Əliyev şəxsiyyəti konkret fəaliyyət sisteminə sığmır. O, təkcə böyük siyasətçi və dövlət xadimi deyil, həm də böyük azərbaycanlıdır və məhz bu yöndə Heydər Əliyev özlüyündə şəxsiyyətin bütövlük əmsalının daşıyıcısıdır. Böyük öndərimiz respublikamıza rəhbərlik etdiyi ilk dönəmdə də ta­rixi yerini tutmuşdu. Tarixi təhrif etmək istəyənlər anlamırdılar ki, 1970-1980-ci illərdə qazancı, o dövrdə deyildiyi kimi, aka­de­mikin qazancından qat-qat çox olan Bərdə pambıqçısının, Şa­maxı üzümçüsünün, Balakən baramaçısının, Qəbələ tütün­çüsünün yaddaşını təhrif etmək qeyri-mümkündür. Hələ o dövrdə möhtərəm Heydər Əliyevin Azərbaycan üçün gördüyü böyük işlər, misilsiz xidmətlər onun tarixdə qalması üçün bəs edirdi. Lakin Tanrının seçimi, bu əvəzsiz insanın alnına yazdığı missiya daha böyük idi. O, bu müqəddəs missiyanı ye­rinə yetirərək 1993-cü ilin iyununda hakimiyyətə qayıdıb məhvə sürüklənən Azərbaycanı xilas elədi. Bu, tarixi xilas­karlıq missiyası idi.

Heydər Əliyev qısa bir müddətdə Azərbaycanı düşdüyü uçurum­dan, ağır fəlakətlərdən qurtardı. Hərbi müxalifətin fəaliyyətinə son qoydu, ölkədəki hərc-mərcliyi aradan qaldırdı, sabitlik və əmin-amanlıq yaratdı.

Bu, tarixdə iz qoymaq üçün ona yetərli idi. Lakin ona özünün fərdi populyarlığı yox, xalqının, qurduğu dövlətin müstəqilliyi gərək idi. Böyük öndər deyirdi: “Azərbaycan mənim ürəyimdir, nəfəsimdir, həyatımdır”.

Onun, yalnız onun belə deməyə haqqı var idi. Çünki Azər­bay­can və azərbaycanlılar üçün Heydər Əlirza oğlundan daha ar­tıq bir iş görmüş kimsəni təsəvvürə gətirmək mümkün­süz­dür. Böyük öndərimizin tarixdəki yerini müəyyənləşdirmək üçün hadisələrə bir qədər qlobal, həm də kompleks yanaşmaq gə­rəkdir. Çünki elm, təhsil, mədəniyyət, incəsənət, səhiyyə, ümu­miyyətlə, sosial sferanın bütün qollarına ayrılıqda yanaş­san, görərsən ki, məhz hər bir sahənin inkişafı ümummilli liderimizin adı, nurlu əməlləri ilə bağlıdır. İqtisadiyyatda da belədir, tikinti-quruculuq işlərində də. Xarici siyasətdə də belədir, elm və mədəniyyət sahəsində də. “Heydər Əliyev bü­tün zamanların və dövrlərin dahisidir” qənaətini yaradan, möh­kəm­ləndirən də məhz bu amillərdir. Lakin elə məqamlar da var ki, onlar nə ictimai-siyasi, nə də sosial-iqtisadi müstəvidə görü­nür. Yəni, bu fəaliyyət dairəsi vizual deyil, siyasi tendensiya daşımır. Bu məqamlar milli-mənəvi dəyərlər və onların qorunması ilə bağlıdır ki, total əxlaqın və çoxtərəfli inteqrasiyanın hakim kəsildiyi sivil dünyada getdikcə arxa plana keçməkdədir. Çağdaş dünyanın bütün gedişlərini sərt reallıqlar müstəvisində görməyi bacaran Heydər Əliyevin isə bu yöndə baxışları digər siyasətçilərdən köklü surətdə fərqlənir və məhz bu fərq onun nadir şəxsiyyətinin əlavə cizgisinə çevrilir. Bu cizgiləri təkcə “Heydər Əliyev və dövlətçilik”, “Heydər Əliyev və təhsil”, “Heydər Əliyev və mədəniyyət” və digər bu istiqamətli elmi-fəlsəfi araşdırmalarda açmaq mümkün deyil. Çünki milli-mənəvi dəyərlər və onun qorunması ümummilli liderimizin onsuz da geniş olan fəaliyyət spektrində ayrıca bir qol olduğundan tam müstəqil şəkildə araşdırılıb öyrənilməlidir.

Milli-mənəvi məsələlərlə bağlı böyük öndərimizin gördüyü işləri yalnız mədəniyyətə, incəsənətə, ədəbiyyata, təhsilə qayğı və diqqət kimi qavramaq, yaxud onu bu cür dərk edib, bu çərçivədə öyrənmək kökündən yanlış olardı. Ona görə ki, indiki anda söhbət ənənələrin yaşarlığından, milli mental düşüncənin davamlılığından, milli adətlərin nəsildən-nəslə ötürülməsindən gedir. Bu müstəvidə mühafizəkarlıq meylləri, konservatizm axtaranlar kökündən yanılırlar. Çünki Heydər Əliyev bəşəri ideyaları nəinki dərindən dərk edən, həm də onun daşıyıcısı olan insandır. Üstəlik, Heydər Əlirza oğlu bir vaxtlar birlikdə çalışdığı Kommunist Partiyası no­menkla­turasından, Siyasi Büro üzvlərindən yeganə şəxsdir ki, yeni siyasi düzümə xüsusi dünyagörüşü ilə adaptasiya oldu, demokratik dəyərlərin düzgün seçim olduğunu yerli bürokratlara və post-sovet məkanındakı konservatorlara sübut etdi. Həm də bəziləri kimi, bəlağətli çıxışlarla deyil, əməli fəaliyyəti ilə. Bu baxımdan, ümummilli liderimizin milli-mə­nəvi dəyərlər və onların qorunması, gələcək nəslə ötürülməsi yönündə gördüyü işlər, bütövlükdə, mütərəqqi xarakter daşıyır, heç bir qeyri-milləti hədəfə götürmür, yalnız bir azərbaycanlı olaraq bizim dünya xalqları arasında yerimizi müəyyənləşdirməyə xidmət edir.

Keçmişin miraslarını çağdaş dünyagörüşlərinə və təsəv­vürlərinə uyğunlaşdırmaq, yaxud bunun əksini etmək, əslində siyasi iradədən çox, mənəvi məsuliyyət tələb edən işdir. Lakin öz xalqını yetərincə tanıyan, onun mənəvi-etik parametrlərinə dərindən bələd olan böyük öndər bütün hallarda xalqın mənafeyini hər hansı ictimai prinsipdən, siyasi gedişdən üstün tuturdu. Ümummilli liderimizin söylədiyi bu fikirlərə, onun mahiyyətinə diqqətlə nəzər yetirin: “Demokratiyanın hüdudları ge­nişdir. O, hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərlərinə, men­tali­te­ti­nə, hər bir cəmiyyətin, hər bir dövrün tələblərinə uyğun olaraq inkişaf edir”.

Azərbaycanda qonaq olmuş dünyanın ən böyük siyasət­çilə­ri belə, ölkəmizdəki dini və milli tolerantlıqdan heyranlıqla danış­mışlar. Ötən ilin yayında ölkəmizdə olmuş bir alman jurnalistinin respublikamız barədə yazdıqları bizim üçün bəlkə də adi olan, lakin əcnəbilər üçün maraq kəsb edən faktlarla zəngin idi. Alman jurnalisti yazırdı ki, mən yalnız səhər obaşdan, yaxud axşam azan veriləndə hiss edirdim ki, bir Şərq şəhərində, müsəlman dövlətinin paytaxtındayam. Çünki adamların güzəranı, yeyib-içməyi, geyim-kecimi, şəhərin küçələrində şütüyən avtomobillərin çeşidi, ilk baxışda inkişaf etmiş Avropa dövlətlərinin şəhərlərini xatırladırdı və bəzən onu da üstələyirdi. Qəribə də olsa, məndə belə bir qənaət yaran­maqdaydı ki, artıq azərbaycanlılar öz mentalitetlərini, adət və ənənələrini yadırğayıb tam avropalaşmaq ərəfəsin­də­dirlər. Lakin adamların məişəti ilə yaxından tanış olduqca, onlarla söhbət etdikcə, bu millətin “mental mətbəxinə” nəzər sal­dıqca, məndə belə bir qənaət hasil oldu ki, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması yolunda böyük bir təəssübkeşlik mövcuddur və söhbət etdiyim adamların çoxu bunu məhz ölkə Prezidenti Heydər Əliyevin adı ilə bağlayırdı.

Mən almaniyalı jurnalistin bu düşüncələrini özüm üçün dəfə­lərlə fikir süzgəcindən keçirmişəm və belə nəticəyə gəlmi­şəm ki, Heydər Əliyevin nəhəngliyi, bir şəxsiyyət kimi bütöv­lü­yü kənardan daha əzəmətli, daha aydın və daha möhtəşəm gö­rünür.

Ümummilli liderimiz Azərbaycan xalqının mənəvi dün­ya­sı­nın mühüm həlqəsi olan islami dəyərlərə böyük ehtiram bəs­ləyirdi: “Azərbaycanda islamşünaslıq sahəsində XX əsr, demək olar ki, tamam itirilmişdir. Bu işləri görmək üçün Azərbaycanda islamşünaslıq elmini inkişaf etdirmək lazımdır.” Təfəkkür sahibləri üçün bu cümlələr böyük strateji xəttin mühüm bağlarından biri kimi qavranılır. Çünki bu fikirləri adi insan, adi vətəndaş deyil, dövlət başçısı rəsmən bəyan edir. Və bununla da ümummilli liderimiz mənəvi dəyərlərin nəinki qoru­yucusu kimi yadda qalır, həm də bu dəyərlərin daha da möh­kəmləndirilib həmişəyaşarlığı üçün əməli fəaliyyət göstə­rən şəxsiyyət kimi qalır.

Böyük öndərimiz həyatın bütün sahələrində təsəv­vürə­gəl­məz titanik işlər görməyə qadir olan bir şəxsiyyət idi. Bəzən onun fəaliyyət dairəsinin genişliyi bizim təsəvvürlərimizin əhatə dairəsinə sığışmır və məhz bu səbəbdən Heydər Əliyev şəx­siyyəti əfsanələşir. Bu, bir tərəfdən onun əbədiyaşarlığını tə­min edirsə, digər tərəfdən, böyük öndərin şəxsi keyfiy­yətlərinin tam görünməsinə mane olur. Çünki ümummilli lideri­miz, hər şeydən əvvəl, bəşər övladı, real şəxsiyyət idi. Biz onu məhz bu yöndə tanımalı, öyrənməli, örnək götür­mə­liyik. Məsələn, Heydər Əliyevin Zərifə xanıma olan sonsuz sev­gisi, bunu ekranda milyonlarla tamaşaçının qarşısında etiraf etməsi real həyat həqiqətləri üzərində intişar tapdığından onun xalqımızın mənəvi-etik baxışlarında oynadığı rolu qiymətləndirməmək olmur. Elə buna görə də Vaqif Mustafayevin çəkdiyi “Əsl məhəbbət” filmi Moskvada keçirilən festivalda mükafat alarkən heç kim təəccüblənmədi: məgər qadına, ömür dostuna bundan da böyük sevgi, bundan da zərif hisslər bəsləmək olardımı?

Mən böyük öndərimizin əhali ilə görüşlərini xatırlayıram, qaçqın şəhərciklərində yurd-yuvalarından didərgin düşmüş insanlarla görüşlərini yada salıram. Onun qaçqın toylarında rəqs etdiyini gözümün önünə gətirirəm. İnanın ki, xalqımızı, onun həyatının hətta bir anını belə Heydər Əliyevsiz təsəvvür edə bilmirəm. Bu, tək mənim qənaətim deyil. Görüşdüyüm, söhbət etdiyim, təmasda olduğum, ünsiyyət bağladığım adamların hamısı bu fikirdədir. Çünki ümummilli liderimiz ən böyük azərbaycanlı idi. Çünki o, öz xarakterində milli-mənəvi dəyərlərimizin bütün atributlarını daşıyırdı.

Məhz buna görə də o, dünyanın ən mötəbər tribunalarında, ən möhtəşəm saraylarında “Mən azərbaycanlıyam və bununla fəxr edirəm” deməkdən qürur duyurdu ... xalqı da onunla fəxr edirdi və həmişə də fəxr edəcək.