Əlyazmasi hüququnda tağizadə KƏnan şAHİn oğLU

 
Akkreditiv üzrə hesablaşma forması. 
 
Akkreditiv özündə alıcının akkreditiv ərazisində nəzərdə tutulmuş şərtlərlə 
müvafiq yüklənmiş mallara və göstərilmiş xidmətlər görə alıcının hesabından 
ödəmənin həyata keçirilməsi üçün alıcıya xidmət edən bankın özgə şəhərli mal 
göndərənə xidmət edən baka tapşırıını əks etdirir. 
Hesablaşmaların akkreditiv forması aşaıdakı hallarda tətbiq edilir: 
1)
Dövlətin qərarı ilə və ya malın göndərilməsinə dair xüsusi şərtlərdə bu 
hesablaşma forması əsas kimi müəyyən edilən təsərrüfat sahələrində; 
2)
Mal 
satan 
və 
məhsulu 
alan 
təşkilatlar 
arasındakı 
təsərrüfat 
müqavilələrində nəzərdə tutulan hallarda; 
3)
Fərdi sifarişlər üzrə hazırlanmış məhsulun dəyərini yerində ödəmək lazım 
gələn hallarda adlı subhesabında əks etdirilir. 
Xüsusi hesablaşma formaları 
Xüsusi hesabı malalan öz vəsaiti, yaxud müvafiq bankın ssudası hesabına 
malverən müəssisəyə xidmət edən bank şöbəsində açır və həmin hesab üzrə 
əməliyyatların yerinə yetirilməsinə sərəncam vermək üçün öz nümayəndəsini təyin 
edir. 
Akkreditivdən fərqli olaraq, xüsusi hesabın müddəti məhdud deyil, lakin 
hesab üzrə ay ərzində əməliyyata aparılmadıqda bu hesab bank tərəfindən 
bağlanılır və onun qalıı malalan müəssisəyə qaytarılır. Onun vasitəsilə bir və ya bir 
neçə malverənlərlə hesablaşma aparmaq olar. Bəzi əməliyyatların görülməsi üçün 
isə bu hesabdan hətta nağd pul da alına bilər. Xüsusi hesaba dair hesablaşmaların 

---

17 
uçotu həmin hesabdan malalan müəssisəyə verilmiş bank çıxarışına əsasən həyata 
keçirilir. Bəzi əməliyyatlar və onlardan meydana gələn mühasibat yazılışları 
aşaıdakı kimidir: 
1.
Malverən və müəssisənin bankında xüsusi hesab açılmışdır – 55 saylı 
hesabın (yuxarıda göstərilən subhesab) debeti və 51 (yaxud 90) hesabın 
krediti. 
2.
Malverənlərin aksept edilmiş tədiyyə tələbnamələri, xüsusi hesabın 
krediti. 
3.
Ay müddətində əməliyyat aparılmadıı üçün xüsusi hesab bank tərəfindən 
bağlanmışdır. Onun qalıı malalan müəssisənin hesablaşma hesabına 
qaytarılmışdır 51 hesablaşma hesabının debeti və 55 saylı hesabın krediti. 
Deməli, xüsusi hesab formalı hesablaşmaların uçotu akkreditivin uçotuna 
oxşardır. Onlara dair əməliyyatların sintetik və analitik uçotu üçün 3 saylı jurnal-
order nəzərdə tutulmuşdur.
Tədiyyə tapşırıqlarını ödəyici müəssisə özü yazır. Adətən eyni şəhərli 
hesablaşmalar zamanı bank tapşırıqları müəyyən məbləğdən az olmayaraq başqa 
şəhərli müəssisə ilə haqq-hesabı yekunlaşdırmaq üçün istifadə olunur. 
Tapşırıı etibar müddəti 10 gündür. Tədiyyə tapşırıqları mal-material və sairə 
əməliyyatlar üzrə hesablaşmalar aparıldıqda geniş tətbiq edilir. O, cümlədən: 
daşınması bir gündən artıq olmayan, daxil olmuş xammal və materialların 
dəyərinin ödənilməsi, büdcəyə sosial sığorta orqanlarına və müvafiq 
banklara çatası məbləğlərin köçürülməsi, kreditor borclarının və İddiaların 
ödənilməsi və i.a. məqsədlər üçün də hesablaşmaların bu forması xarakterikdir.
Tədiyyə tapşırıqlarından başqa bank tərəfindən aksept edilmiş tapşırıqlar da 
tətbiq olunur. Bu tapşırıqlarından rabitə nazirliyinin müəssisələri ilə hesablaşmalar 
(məs.: köçürülmə) poçt bağlanmasının göndərilməsi, qoyulmuş tədiyyələrin 
ödənişi, həmçinin nəqliyyat təşkilatları ilə bir dəfəlik hesablaşmalar (yükün, 
sərnişinlərin və onların baqajlarının daşınması) zamanı istifadə edilir. 

---

18 
Tapşırıın etibar müddəti 10 gündür. Bütün başqa hallarda (əmək haqqı, 
pensiya, 
aliment, 
ezamiyyət 
pulu) 
aksept 
edilmiş 
tapşırıın 
məbləği 
məhdudlaşdırılmır. 
Bankdan alınan çıxarışlara və onlara əlavə edilmiş tədiyyə tapşırıqlarının 
sürətlərinə əsasən edəcəyi tərəf müvafiq mühasibat köçürmələri tərtib edir.