Ərşad Əzimzadə

ürəyimə  şəfa  verəndən  və  mükəmməl  mühərrik  kimi 
işləməyə vadar edəndən sonra dərindən dərk etdim. 
Təzada  fikir  verin:  insan  əsrlər  boyu  “sağlamlıq  açarı” 
axtarır,  Kosmosu  “fəth  edən  qüdrətli”  elmə  və  texnikaya  malik 
olan bəşəriyyət çox çeşidli xəstəliklərdən əzab-əziyyət çəkməkdə 
davam  edir,  açar  isə  çoxdan  bəllidir,  amma,  nə  fayda,  ondan 
istifadə etməyə tələsənlər çox azdır. 
Bir  vaxtlar  xərçəng  kimi,  ürək-damar  xəstəlikləri  də  XX 
əsrin  ən  dəhşətli  bəlası  sayılırdı.  Niyə  “bir  vaxtlar”?  Elə  bu 
günün özündə də belədir. Yeganə təsəllini onda tapmaq olar ki, 
dahi Nişi bu geniş yayılmış xəstəlikdən tam sağalmağın çarəsini 
tapıb və bizə çox mükəmməl və çox qüdrətli bir təlim bəxş edib. 
Ondan istifadə edib-etməmək hər kəsin öz işidir. 
 
QLOMUS 
Nişi  Sistemi  qlomusa  da  tamam  yeni  nəzərlə  baxmağı 
təklif 
edir.Qlomus-ehtiyat 
yoldur,arteriyadan 
çıxan  qan, 
kapilyardan vaz keçərək, həmin yolla venaya daxil olur. Qlomus 
müxtəlif  orqanlarda,  ələlxüsus  da,  əllərin  və  ayaqların  dərisinin 
ucunda  mövcuddur.Dırnaqların  altında,barmaqların  ucunda, 
birinci, ikinci və üçüncü əl barmaqları buğumlarının iç tərəfində 
çox  kütləvi  şəkildə  yerləşmişdir.Ana  bətnində  olan  uşaqda 
qlomus  yoxdur,  doğuşdan  dərhal  sonra  yaranır  və  qırx  yaşa 
çatanadək müntəzəm olaraq çoxalır, sonra azalmağa başlayır. 
Qlomusa  dair  çoxlu  əsərlər  yazılmasına  baxmayaraq 
(1924-cü ildə Fransada Pyer Massonun gözəl əsəri çıxdı, 1948-ci 
ildə Amerika alimləri bir neçə əsər buraxdılar, nəhayət, Nişi ona 
öz  münasibətini  bildirdi),  “qlomus  nə  üçün  və  necə  fəaliyyət 
göstərir”  sualına  hələ  də  mükəmməl  cavab  verilməyib.  Nişinin 

downloaded from KitabYurdu.az
 
127 
fikirincə, qlomus kapilyarlar, arteriya, vena, ürək və limfa kanalı 
ilə  birlikdə  vahid,  tam  qan  dövranı  mexanizmini  təşkil  edir: 
kapilyarlar-baş  hərəkətverici  qüvvə  kimi,  qlomus  -  ehtiyat 
nəzarətçi kimi, vena ilə ürəyin sağ kameraları - əlavə qanqovucu 
qüvvə  kimi,  arteriya-qansoran  boru  kimi.  Bunlardan    hər  hansı 
birisi pis işləyərsə, qan dövranı pozular. 
Ən  sıx  əlaqə  qlomusla  kapilyarlar  arasında  mövcuddur. 
Biz  qəflətən  qorxanda-  “rəngimiz  qaçır”,  bənizimiz  solur.Ona 
görə ki, həmin yerdə kapilyarlar gözlənilmədən sıxılır və yüksək 
sürətlə  dövran  edən  qan  birdən  kəsilir.Əgər  belə  fövqaladə 
hallarda  əlavə  nəzarətçi  kimi  çıxış  edən  qlomus  olmasaydı, 
qarşısı  kəsilmiş  güclü  qan  seli  vurub  vena  kapilyarlarının  zərif 
divarlarını dağıdardı və dərialtı qansızma baş verərdi. Belə kritik 
hadisələr,  çox  güman  ki,  qlomusların  dağılması  və  iflic  olması 
vaxtı baş verir. Beləliklə də qəti deyə bilərik: qlomus-kapilyarlar 
üçün etibarlı müdafiəçidir. 
Bəs qlomus harada yerləşir və onun sayı nə qədərdir? 
Cavablar  müxtəlif  və  mübahisəlidir.Yəqin  ona  görə  ki, 
qlomusu  tapmaq  çox  çətindir.Bəzən  digər  mikroskopik  arteriya 
və  vena  damarlarını  da  qlomus  kimi  qəbul  edirlər.  Bildiyimiz 
dəqiq  şey  odur  ki,  qlomus  doğuşdan  dərhal  sonra  yaranır,  yaş 
artıqca onun sayı çoxalır, insan qocaldıqda isə atrofiyaya uğrayır. 
Ən  önəmli  sual  isə  budur:  qlomusu  sağlam  saxlamaq  üçün  nə 
etmək lazımdır? 
Bu  həyat  əhəmiyyətli  suala  düzgün  cavab  tapmaq  üçün 
insan  oranizmində  olan  alkoqolla  şəkərin  müştərək,əlaqəli 
fəaliyyətini  qiymətləndirmək  çox  vacibdir.Professor  Nişinin 
fikirincə,  sağlamlığın  ən  vacib  şərtlərindən  biri  də  orqanizmdə 
mövcud olan alkoqolla şəkər arasındakı kövrək tarazlığı qoruyub 
saxlamaqdır.Bu  tarazlıq  su  və  duz(söhbət  xörək  duzundan, 
natrium-xlordan  getmir)  arasında  fermentlərin,  harmonların, 
vitaminlərin  köməyi  ilə  yaradılır.Məhz  suyun  və  duzun 
biokimyəvi  təsiri  altında  bədənimizdəki  alkaqol  və  ya  şəkər 
yığıntısı yaranır. Alkaqolun miqdarı şəkərin miqdarını üstələyən- 

downloaded from KitabYurdu.az
 
128 
də  fəsad-arterioskleroz  şəklində  baş  verir,  qlomus  bərkiyir, 
degenerativ  olur.  Şəkərin  miqdarı  alkoqolun  miqdarından  çox 
olduqda  isə  pozquntu  diabet  şəkilində  baş  verir,  qlomus  yumu- 
şalır,  atrofiyaya  uğrayır  və  yoxa  çıxır.  Buradan  aydın  olur  ki, 
alkoqolla şəkərin tarazlığını qorumaq-qlomusu qorumaq demək- 
dir. Bu da bütövlükdə can sağlığını qorumaq deməkdir. 
Ortalığa  daha  vacib  sual  çıxır:  bəs  bu  kövrək  tarazlığı 
necə  saxlamalı  və  pozulanda  necə  bərpa  etməli?  Bu  arxivacib 
suala  cavab  almaq  üçün  Nişiyə  müraciət  edək:  “Heç  şübhəsiz, 
qlomus  daxili  orqanların  divarında  normal  vəziyyətdə  olduqda, 
heç  bir  parazit  bağırsaqda  yaşaya  bilməz.Üstəlik,divarlarında 
qlomus  yaxşı  vəziyyətdə  olan  mədəni  nə  xora,  nə  də  xərçəng 
zədələyə  bilər”.  Məhz  buna  görə  də  Nişi  düzgün  qidalanmağı, 
faydalı  hərəkəti  və  gün  ərzində  2-3  litr  çiy  su  içməyi  məslhət 
görürdü. 
Yeyib-içməyi  həyatın  mənasi  sayan  “ceyillər”  məndən 
tez-tez  soruşurlar:“Sənin  o  Nişin  “vurmaq”  məsələsinə  necə 
baxır?” Deməliyəm ki, Nişi Sistemi alkoqolun nə dostudur, nə də 
düşməni, onu nə təqdir edir, nə də inkar. Lakin Nişi bütün “ölü” 
qidaları  orqanizmin  tamlığını  pozan,  onu  sarsıdan  bir  yad, 
düşmən  qüvvə  kimi  qiymətləndirir.  Alkoqol  da,  şəkər  də  “ölü” 
qidadır.  Amma  bu  “ölü”  qidalardan  tam  imuina  edən  şəxsin 
orqnizmində də artıq alkoqol və ya artıq şəkər konsentratı əmələ 
gələ  bilər.Bunun  üçün  kifayət  qədər  mənbə  vardır.Çiy  şəkildə 
qəbul  olunmuş  meyvə  və  tərəvəzdən  orqanizmin  “zavodunda” 
istehsal  olunan  alkoqol  və  şəkər  orqanizm  üçün  çox  vacib 
qidadır. Təbii ki,norma daxilində.Orta hədd- qızıl hədd! Bir daha 
yada  salıram:  orqanizmin  özü  qəbul  etdiyimiz  çiy  qidalardan 
həm  kifayət  qədər  alkaqol,  həm  də  kifayət  qədər  şəkər  istehsal 
edir.  Bizim  vəzifəmiz  qida  balansını  qorumaqdır.  Yəni,  çiy 
qidaları  elə  düzməliyik  ki,  rasionda  həm  kifayət  qədər  alkoqol 
olsun, həm də kifayət qədər şəkər.Süni alkaqolun və süni şəkərin 
zərərli  nəticələrini  aradan  qaldırmaq  üçün  professor  Nişi 
məsləhət  görür  ki,  onların  qəbulundan  sonra,  4-7  sat  ərzində 

downloaded from KitabYurdu.az
 
129 
alkaqolun  3  misli  qədər,  şəkərin  2,5  misli  qədər  çiy  suyu  ilıq 
şəkildə içmək lazımdır.Təzə su-gözəl durulaşdırıcı və təmizləyici 
qabiliyyətə  malikdir,  onu  içdikdə  alkoqolun  və  şəkərin  yığıntısı 
(konsentratı) öz-özünə azalır  
 
QAN TƏZYİQİ 
Aydınlaşdırdıq:  ürək  tərəfindən  itələnən  və  kapilyarlar 
tərəfindən  sorulan  qan  müəyyən  təzyiq  altında  hərəkət  edir. 
Adətən,  qan  təəzyiqini  çiyin  nahiyəsi  arteriyasındakı  nöqtədə 
civə  dirəyi  hündürlüyündə  müəyyən  edirlər.Lakin  real  qan 
təzyiqini,  4  şeyi  nəzərə  almadan  dəqiq  müəyyən  etmək  qeyri-
mümkündür:  yuxarı  və  aşağı  təzyiq,  nəbz  və  yaş.  İxtisasca 
mühəndis  olan  Nişi  differensial-inteqral  hesablamaların  köməyi 
ilə  müəyyən  etmişdir  ki,  yuxarı  və  aşağı  təzyiqlə  nəbz  təzyiqi 
arasında ideal mütənasiblik (sootnoşeniye) mövcuddur. O, bunu 
“qızıl  mütənasiblik”  adlandırmışdır.  Sağlamlığın  açarı  da  “qızıl 
mütənasibliyin”  mövcud  olmasıdır.  Nişi  yuxarı  təzyiqi  1,  aşağı 
təzyiqi  7/11,  nəbz  təzyiqini  isə  4/11  qiymətləndirərək,  belə  bir 
tənasüb  qurmuşdur:  1:  7/11:  4/11.  Gəlin  birlikdə  həll  edək: 
aşağı təzyiq vurulsun 11/ yuxarı təzyiq =X 
X-in  7-yə  yaxın  olması-  sağlamlıq  vahididir.  Yaponlar 
üçün X- 6,5 - dir, amerkanlar üçün – 7,5- dir. Bu, o deməkdir ki, 
yaponlar 
mədə 
xəstəliklərinə 
və 
vərəmə 
meyillidirlər, 
amerkanlar  isə  ürək-damar  xəstəliklərinə.  “Qızıl  mütənasiblik” 
dəyişməz qaldıqda-insan özünü çox yaxşı hiss edir və qan təzyiqi 
onu maraqlandırmır. 
Nişini  yaxşı  dərk  etmək  üçün  bir  misal  həll  edək. 
Əvvəlcə,  66  yaşlı  kişinin  normal  yuxarı  təzyiqini  hesablayaq: 
115+yaş-20/2:2=yuxarı təzyiq. Cavab 138 olacaq.138 x 7/11=87 
(aşağı təzyiq). 
Əgər  yuxarı  təzyiqin  aşağı  təzyiqə  nisbəti  7/11-dirsə, 
yaxud  buna  yaxındırsa  (6/11,  8/11  və  s),  insan  yuxarı  qan 
təzyiqinin hər  cür  şıltağlığına  tab gətirə  bilər. Lap yuxarı təzyiq 

downloaded from KitabYurdu.az
 
130 
276,aşağı isə 174 olduqda belə.“Qızıl mütənasibliyin” pozulması 
isə həyacan siqnalı kimi qəbul olunmalıdır. 
Nişi dünyada mövcud olan belə bir ümumi fikirə şərikdir 
ki, qan təzyiqi -sağlamlığın barometridir. Lakin Nişi tam əmindir 
ki,  yuxarı  təzyiqin  qalxıb  enməsi  deyil,  “qızıl  mütənasibliyin” 
pozulması fəsad verir. Məhz bu hal narahatlıq doğurmalıdır. 
Öz təcrübəmə arxalanaraq,sizi əmin edirəm:kifayət qədər 
çiy meyvə-tərəbəz yeyən,gündə 2-3 litr çiy su,yaxud təzə meyvə 
və  tərəvəz  şirəsi,itburnu  dəmləməsi  içən,kifayət  qədər  faydalı 
hərəkət  edən  şəxs-qan  təzyiqi  haqqında  əsla  düşünmədən  sakit 
yaşıya bilər. 
 
 
ÜRƏYİN  ROLU  VƏ  FUNKSİYASI 
 
Bir  daha  yada  salıram:  Nişi  təkidlə  bizi  inandırır  ki, 
orqanizmdə  nasos  rolunu  ürək  deyil,  kapilyarlar  oynayır.  Bəs 
onda  ürəyin  rolu  nədən  ibarətdir?  Qələm  əhlinin,ələlxüsus  da 
şairlərin  ağzından  və  qələmindən  düşməyən  ürək,  qeyri-poetik 
formada  desək,  hər  kəsin  öz  yumuruğu  boyda  olan  bir  əzələ 
orqanıdır, sağ və sol hissələrdən ibarətdir. Bu hissələr də çəpərlə 
yuxarı  kameraya  (qulaqcığa)  və  aşağı  kameraya  (mədəciyə) 
bölünüblər.  Onların  arasında  klapanlar  yerləşib.  Daha  nazik 
divarı  olan  sağ  hissə  sıxıla  bilir,  ona  görə  də  sağ  qulaqcıq  və 
mədəcik vena ilə müqayisə oluna bilər. 
Ürəyin sol hissəsi-qulaqcıq və mədəcik daha qalın divara 
malikdir,  arteriya  kimi  uzana  bilirlər.Üstəlik,onlar  ağ  ciyər 
venası (bu vena arteriya qanını ağ ciyərdən ürəyin sol hissəsinə 
daşıyır) ilə arteriya arasında yerləşib. Ona görə sol qulaqcığı və 
mədəciyi  arteriya  ilə  müqayisə  etmək  və  arteriya  sisteminin 
tərkib hissəsi kimi qiymətləndirmək düzgün olar. 
Ürək nasos rolunu oynasaydı, o zaman bu prosesdə bütöv 
ürək  deyil,  yalnız  sağ  kameralar  iştirak  edərdilər,  çünki  sol 
kameralar sıxılma (gəriləmə) qabiliyyətinə malik deyillər. Bunlar 

downloaded from KitabYurdu.az
 
131 
daha çox arteriya sisteminə yaxındırlar - dartıla və uzana bilirlər. 
Beləliklə  də,ürək  iki  funksiyanı  yerinə  yetirir:  sıxılmaq  (gəril- 
mək)  və  uzanmaq  funksiyalarını.Nişi  göstərir  ki,  əl  nə  qədər 
yuxarı qalxarsa, sağ qulaqcıqda təzyiq bir o qədər yüksələr, vena 
axınının həcmi bir o qədər artar. Bu o deməkdir ki, sağ qulaqcığ 
vena axınına reaksiya verir, buna görə də ürək təzyiqi güclənir. 
Təzyiqin  qollarda  ölçülməsi  buna  əsaslanır:  qol  venasının 
dolğunluq dərəcəsi(yuxarı qaldırıldıqda)-sağ qulaqcıqdakı təzyiq 
dərəcəsini göstərir.Bütün təbiblər bilir: ürək ritmik şəkildə sıxılıb 
açılır, lakin heç kəs izah edə bilmir: nə üçün? 1930-cu ildə elmi 
ədəbiyyatda  “əyalət  ürək”  (“periferiçeskoe  serdse”)  termini 
işlədildi.  Bu  anlayış  özündə  arteriyanı,  venanı  və  kapilyarları 
birləşdirir. 
Ürəyin  sağ  kameraları  vena  sistemi  ilə  bağlıdır,  qanı 
orqanlardan ürəyə daşıyır, sözün tam mənasında, onu ikinci ürək 
adlandırmaq olar. Bəs onda sol  kameralar, yəni sol  qulaqcıq və 
sol  mədəcik  nəyi  təmsil  edir?  Nişi  təklif  edir  ki,  onlara 
təmizlənmiş  qan  üçün  “çən”,  yaxud  “sumka”,  ya  da  “əzələ 
kisəsi” kimi baxaq. 
Kapilyarlar  işə  düşüb  arteriyadan  qan  soranda  -  arteriya 
vakuum sahəsində əmələ gələn qüvvəyə tab gətirmir və yığılmaq 
məcburiyyətində  qalır.Sonrakı  anda  arteriya  uzanır  və  sol 
mədəcikdən  qanı  sorur.Mədəcik  boşalır  və  yığılır.Lakin  dərhal 
da, öz vərdişi hesabına,uzanır və sol qulaqcıqdan qan sorur. Nişi 
sübut etmişdir ki, güclü qan axınını hərəkətə gətirən əsas qüvvə 
kapilyarlarda,  ikinci  dərəcəli  qüvvə  isə  vena  sistemində,  bir  də 
sağ ürək kamerasında (qulaqcıq və mədəcikdə) yerləşib. 
Sağlamlıq-təkcə  qanın  təmizliyindən  və  faydalı  element- 
lərlə  zəngin  olmasından  deyil,həm  də  qanın  maneəsiz  və  rahat 
dövr  etməsindən asılıdır.Ağacları yaşadan su nə qədər təmiz və 
mierallarla  zəngin  olursa  olsun,arx  zir-zibillə  dolubsa,su  gedib 
ağaclara  çatmırsa,onun  ağaca  bir  faydası  dəyməz.Qan  da 
belədir,o,hardasa  yubanırsa,o  zaman  qan  korlanır  və  toxumaları 
zədələyir.Biz  sağlam  olmaq  üçün-kapilyarları  daima  sıxılıb 

downloaded from KitabYurdu.az
 
132 
açılmağa sövq etməliyik ki qan yaxşı dövr eləsin.Nişi öyrədirdi: 
əliniz zədələnibsə, qanı axırsa, qolunuzu iplə boğun ki, qanaxma 
kəssin.  Sonra  zədələnmiş  əli  ürək  səviyəsindən  yuxarı  qaldırın, 
10-15  dəqiqə  yırğalayın.  Yara  dərhal  sağalacaq.  Dərman 
vurmağa, tikiş qoymağa lüzum qalmayacaq. Mən bu əməliyyatı 
bir  neçə  dəfə  həyata  keçirmişəm  və  onun  dürüstlüyünə 
inanmışam.Sağalma  mexanizmi  çox  sadədir:əlin  ürək  səviyyə- 
sindən  yuxarı  qalxması  və  silkələnməsi  kapilyarların  yığılıb  - 
açılmasına(gərilməsinə) səbəb olur,zədələnmiş hissədən keçməli 
olan  qan  geri  çəkilir.Professor  K.Nişi  bu  hadisəni  bilavasitə 
qlomusun funksiyası ilə bağlayır. 
              SOL  MƏDƏCİYİN  ƏHƏMİYYƏTİ 
Uzun  illər  ürəklə  məşğul  olan  həkim  Lyüdviq  Aşoff 
birinci dünya müharibəsi zamanı bu qənaətə gəlmişdir ki, adam 
öləndən  30  dəqiqə  sonra  ürək  daşlaşır.O,  belə  hesab  edir  ki, 
həmin vaxt ərzində ürəyin sol mə'dəciyinin sıxılması davam edir. 
L.Aşoffun  bu  fikiri  Nişini  ciddi  məşğul  etdi.  Nişi  bilirdi  ki, 
ürəyin  sol  mə'dəciyi  infeksiyalı  xəstəliklərdən  sonra  zəyifləyir. 
Nişi  L.Aşoffun  müşahidəsini  şərh  edərkən  yazırdı:  orqanizmə 
infeksiya  keçəndə  hüceyrələr  zəhərlənmiş  qan  püskürür,  bütün 
bu vaxt ərzində qlomus (nəzarətçi) əzgin və lırt qalır, arteriyadan 
qanı  fəal  sormur,  nəticədə  sol  mə'dəciyin  və  arteriyanın  qanla 
dolması  müxtəlif  şəkildə  baş  verir.Ona  görə  də  belə  xəstələrin 
sol  mə'dəciyi  genişlənir.  Nişi  kapilyarların  rolunu  sübut  etmək 
üçün  «Andral  simptomu»  deyilən  misala  müraciət  edir:  plevrit 
xəstəliyinə tutulmuş adam ilk vaxtlar sağlam tərəf üstə yatmağa 
və  bununla  da  ağrıdan  qaçmağa  çalışır,  özü  də  bilmədən  zədəli 
tərəfdəki  kapilyarları  və  venanı  gərilməyə  məcbur  edir,  bu 
münvalla qan axınını qlomusdan keçirir. 
 
 

downloaded from KitabYurdu.az
 
133 
ÜRƏK   XƏSTƏLİKLƏRİNƏ  
 TUTULMAMQ  MÜMKÜNDÜR! 
Nişi  öyrədirdi  ki,  qan  dövranının  mexanizmi  haqqında 
yeni mülahizəni  tətbiq etməklə-ürəyi    xəstəliklərdən qorumaq, 
xəstələndikdə  isə  dava-dərmansız    sağaltmaq  mümkündür. 
Halbuki ürək xəstəlikləri bütün Yer üzündə hər gün milyonlarla 
adamı  erkən  məzara  aparır.Başlıca  səbəb  budur  ki,  müasir 
müalicə metodu «ürək nasosdur» kimi yanlış  nəzəriy- yəni əsas 
götürür. Bunun həqiqət olmasına səkk gətirməyən həkim, hər bir 
xəstəyə,  ürək  “pristupu”  tutanda,  güclü  stimulyator  tə'yin  edir. 
Belə  hesab  edir  ki,  dərman  ürəyi  stimullaşdıracaq  və  qan 
dövranını  tənzimləyəcək.Dərman  həqiqətən  də  ürəyi  stimul-
laşdırır, lakin çox vaxt xəstə ölür. Kimsə ağlına gətirmək istəmir 
ki,  buna  səbəb  dərman  oldu.  Nişi  sayır  ki,  ürəyi  tonuslaşdıran 
dərmanın  azad  tətbiqi  qadağan  olun-malıdır-həyat  üçün 
təhlükəlidir!  Çünki  güclü  tə'sirə  malik  olan  dərman  zəyifləmiş 
ürək üçün çox ağır yükdür: o, ürəyi zorla, amansızcasına işlədir 
(qamçı  atı  işlədən  kimi).  Elə  bil,  ürək  həqiqətən  də  dəmirdən 
hazırlanmış  nasosdur.  Qəfil  ölümün  səbəbi  də  budur.  Bəs  onda 
necə  olur  ki,  güclü  dərman  çox  vaxt  ağır  xəstələri  kritik 
vəziyyətdən  çıxarır?  Nişi  yazırdı:  «Belə  hallarda  xəstənin 
böhrandan çıxmasına yardımçı olan, tam əminəm, tonuslaşdırıcı 
dərman  deyil,  qlomusdur,  ya  da,  haqqın-  da  bir  çox  həkimlərin 
heç  nə  bilmədiyi,  arteriya-vena  anastomo-  zudur.  Məhz  belə 
anda  kəskin  şəkildə  böyüdülmüş  olan  qlomus  tonuslaşdırıcı 
dərmanın təsiri altında sürətlənən qan selini arteri- yadan birbaşa 
venaya  keçirir,  beləliklə  də  kapilyarların  partlama-  sının 
qarşısını  alır”.Yəni,”ötürücü  şlyüz”  rolunu  oynayır.  Müəy-  yən 
səbəbdən,  tutalım,venanın  dartılması,  trombla  tutulması  nəti- 
cəsində, kapilyarlar öz funksiyasını yerinə yetirə bilmir.Beləliklə 
də qanın hərəkəti müəyyən müddət dayanır. Bu vaxt vena ilə ürə 
yə axan qan seli kəskin şəkildə azalır-ürəyin fəaliyyəti zəyifləyir. 
Lakin buna ürək xəstəliyi kimi baxmaq lazım deyil. Bu, sadəcə, 

downloaded from KitabYurdu.az
 
134 
ürək fəaliyətinin  zəyifləməsidir, qan axını  həcminin  azalmasına 
verilən cavabdır.Bu-fizioloji prosesdir.Zədələnən və yaxud infek 
siyaya  məruz  qalan  ürək  də  zəyifləyir.  Ürək  xəstəliyinin  bu cür 
orqanik  tipi  qan  dövranının  pozulması  xəstəliyidir.  Nə  qədərki 
qan bədəndə sərbəst axır-xəstəlik törəyə bilməz! Heç vaxt xəstə- 
liyə tutulmamaq üçün, sağlam qan yaratmaqla bərabər, qan arxı- 
nın yolunu müntəzəm olaraq təmizləmək və qan dövranını daimi 
etmək vacibdir. 
Ürəyin  atasını  yandıran,  onu  pis  günə  qoyan  dərmandan 
qaçın!  Kapilyarları  fəallaşdırmağa  çalışın!  Ürəyin  müalicəsi-
kapilyarları mümkün qədər tez-tez və dolğun şəkildə gərilməyə, 
sıxılıb-açılmağa vadar etməkdir. Ürəyin bir nömrəli dərmanı-çiy 
meyvə-tərəvəz  və  faydalı  hərəkətdir.Hərəkətlərin  ən  faydalısını 
isə  Nişi  öz  təliminə  daxil  edib.  Gəlin,dünyada  analoqu  və 
alternativi olmayan bu ecazkar sistcmlə yaxından tanış olaq. 
 
 
 
  
 
ALTINCI  FƏSİL 
KATSUDZO  NİŞİNİN  6  QAYDASI 
Bir  daha  yadınıza  salıram:  cansağlığı  ilə  bağlı  70.000 
ədəbiyyat  (qədim  Misir,  qədim  Yunan,qədim  Çin,Filippin, 
Tibet,Hindistan,Yaponya,Almaniya,Amerika,Rusiya) 
oxuyan 
görkəmli  yapon  alimi  Katsudzo  Nişi  bunlardan  yalnız  362-sini 
məqbul  sayaraq,  6 Qaydadan  ibarət olan  öz dahiyanə Sağlamlıq 
Sistemi-  ni  yaratmışdır.Özündə  qaçışı(qaçmadan),masajı(masaj 
etmədən),  həm də Yoq sistemini birləşdirən bu qaydalara gündə 
iki  dəfə  (səhər-axşam)  əməl  edən  və  düzgün  qidalanan  hər  kəs 
bütün  xəstəliklərdən,həmçinin,  “əsrin  bəlası”  kimi  çox 
bədheybət ad qazanmış xərçəngdən ömürünün sonunadək ehtiyat 
etmiyə bilər.  
 
 

downloaded from KitabYurdu.az
 
135 
  BİRİNCİ  QAYDA:düz  və  bərk  yataq  
Sağlam    olmaq  və  uzun  ömr  sürmək  istəyən  hər  kəsin 
çarpayısı  o  dərəcədə  düz  və  bərk  olmalıdır  ki,  onu  incitməsin. 
Üstünüzə  saldığınız  örtük  o  dərəcədə  nazik  olmahdır  ki, 
üşüməyəsiniz.  Yataqda  arxası  üstə  və  düz  uzanmağa  nail  olun. 
Təbiidir  ki,  uzun  illərin  pis  vərdişindən  yaxa  qurtarmaq  asan  
olmayacaq.  Bir  müddət  əzab  çəkəcəksiniz:  yuxunuz  qaçacaq, 
dərhal  yan  üstə  çönməyə  cəhd  göstərəcəksiniz.Amma,mənə 
inanın,əzab çəkməyinə dəyər.Buııun mükafatı şirin yuxu, sağlam 
bədən  və  sağlam  ruh  olacaq.  İlk  vaxtlar  arada  hərdən    bir  yan 
üstə  çevrilə  bilərsiniz.Amma  bunu  edəndə  qəddinizi  bükməyin, 
büzüşməyin,ən  başlıcası  isə  özünüzü  yenidən  arxası  üstə 
uzanmağa  məcbur  edin.  Gec-tez  vəziyyətə  alışacaqsınız.Soruşa 
bilərsiniz:  bunun  sağlamlığa  nə  dəxli  var?  Əvvəla,  düz 
uzanarkən  bədənin  bütün  hissələri  yükü  bərabər  şəkildə 
bölüşdürür,bir əzaya çox, digərinə az ağırlıq düşmür, qan bədənə 
rahat  yayılır.  İkincisi,  əzələlər  yumşalır.  Üçüncüsü,  ayaq  üstə 
qalarkən, yaxud iş masası arxasında  əyləşərkən əyilən, yerindən 
oynayan  fəqərələr  imkan  tapıb  düzələcək.Bundan  əlavə,  bərk 
yataq  dərinin  öz  funksiyasını  düzgün  yerinə  yetirməsinə  şərait 
yaradır,  qara  ciyəri  süzülüb  lırt  vəziyyətə  düşməyə  qoymur. 
Bədənin  üst  qatlarında  yerləşən  venalar  qanı  geri,  ürəyə  tərəf 
rahat  qovur.Bu  da,  öz  növbəsində,  qara  ciyərin  fəal  işləməsini 
tə'min  edir.Nəticədə,gün  ərzində  bədənə  yığılan  gərəksiz 
maddələr  buradan  kənar  edilir.Lakin  iş  bununla  bitmir: 
hərəkətverici  sinirlər  müxtəlif  təzyiqlərə  və  gərilmələrə  mə'ruz 
qalmır,  bütün  gecəni  dincəlir.Yoğun  bağırsaq  isə  qəbizlik  kimi 
böyük  bir  bəladan  azad  olur.  Yada  salaq  ki,  insan  qədim 
zamanlarda  dörd  ayaq  üstə  gəzib.  O  vaxt  insanın  fəqərə  sütünü 
üfüqi  şəkildə  formalaş-mışdı.  Belə  fəqərə  sütunu  hər  hansı  bir 
təzyiqə,  stresə,  gərgin-liyə  asanlıqla  tab  gətirirdi.  İnsan  dik 
gəzəndən  sonra  bir  sıra  dinamik  çətinliklər  baş  vcrdi  və  fəqərə 
sütunu  orqanizmin  ən  kövrək,  ən  tez  sıradan  çıxan  hissəsinə 

downloaded from KitabYurdu.az
 
136 
çevrild.İnsanın  fəqərə  sütunu  (can  evinin  dirəyi)  33  fəqərədən 
ibarətdir.  Bir-birinin  üstündə  yerləşən  bu  fəqərələr  vahid  sütun 
əmələ  gətirsələr  də,  öz  funksiyalarına  görə  5  qrupa  bölünürlər: 
yuxarıdakı  7  fəqərə-boyun  fəqərəsi,  sonrakı 
12  fəqərə-döş  (yaxud  torakal)  fəqərəsi, 
aşağıdakı  5  fəqərə-qurşaq  fəqərəsi,  bitişib 
üçbucaq  əmələ  gətirən  daha  5  fəqərə-çanaq 
fəqərəsi  və  sonuncu  4  fəqərə-büzdüm  fəqə-
rəsi  adlanır.  Ayrı-ayrı  fəqərələrin  birləşərək 
əmələ gətirdiyi borunun içində onurğa beyini 
(spinnoy mozq) yerləşir.  
 
 
 
 
 
 
Şəkil 5. Fəqərə 
sütunu:                                        
1 - boyun 
fəqərələri, 2 - döş                     
şöbəsi, 3 - qurşaq 
şöbəsi,  
4 - sağrı şöbəsi. 
 
                 Şəkil 6. Fəqərələrin burxulması. 
 
       Hər  fəqərənin  ortasında  2  yan  çıxıntısı  olur  ki,  bunlar 
fəqərəni  zərbədən  qorumaq  funksiyasını  daşıyır.  Fəqərənin  hər 
tərəfində  kiçik  yarıqlar,  yaxud  fəqərəarası  kanal  yerləşir. 
Buradan  sinirlər  və  qan  damarları  çıxır.  Onlar  hər  hansı  bir 
dəyişikliyə  qarşı  çox  həssasdır.  Bu  cür  həssas  əsəb  və  qan 
damarları bədənin hər tərəfınə yayılır. 
 Hər  bir  fəqərə  çox  asanlıqla  ümumi  sütundan  aralana, 
yaxud  sıradan  çıxa,  sürüşüb  yana  əyilə  bilər.  Bütün  bunların 

downloaded from KitabYurdu.az
 
137 
hamısına  burxulma  deyilir.  Fəqərə  burxularkən  əsəbləri  və  qan 
damarlarını sıxır.Bu vaxt əsəblərin ucları öz funksiyasını düzgün 
yerinə  yetirə  bilmir.Nəticədə  müxtəlif  xəstəliklər  baş 
qaldırır.Məni  30  il  ərzində  zəlil  edən  “Bexteryev  xəstəliyi”  də 
məhz  zədələnmiş  boyun  fəqərəsinin  siniri  və  qan  damarını 
mütəmadi  sıxması  ilə  bağlıdır.Müxtəlif  fəqərələrin  zədələn-
məsi(burxulması)-müxtəlif  xəstəliklər  törədir.  Nişi  yazırdı: 
«Burxulma 4-cü fəqərədə baş veribsə, çox ehtimal ki, gözünüz, 
üzünüz,  boynunuz,  ağ  ciyəriniz,  diafraqma,  qara  ciyəriniz, 
ürəyiniz, dalağınız, dişləriniz, boğazınız, burnunuz, qulaqlarıınz  
zədələnəcək».  Fikir  verin:  bir  fəqərənin  zədələnməsi  neçə  növ 
xəstəlik  törədir!  Buna  görə  də  fəqərələrinizə  hər  gün  qulluq 
edin.Ağ ciyəriniz və plevranız sizi incidirsə, yəqin bilin, 2-ci döş 
fəqərəsi burxulub. Nişinin çoxşaxəli tədqiqatları belə bir faktı da 
üzə çıxartdı: burxulmaya ən çox meylli olan 1-ci və 4-cü boyun,  
2,  5  və  10-cu  döş  fəqərələri,  2-ci  və  5-ci  qurşaq  fəqərələridir. 
Lakin fəqərələrin hər biri burxula və zədələnə bilər. 
Bunları yazmaqda məqsədim odur ki, hər kəs bilsin: bizim 
sağlamlığımız  həm  qidadan,  həm  də  fəqərə  sütununun 
vəziyyətindən  asılıdır.  Məhz  buna  görə  də  düz  və  bərk  çarpayı 
lazımdır  ki,  fəqərə  sütunu  üfüqi  vəziyyətdə  qalsın  və  əziyyət 
çəkməsin.  Gündüzlər  isə  başı  dik  tutub  gəzmək,  oturmaq  və  iş 
görmək  lazımdır.  İnsan  yatanda  da,  yol  gedəndə  də,  masa 
arxasında  iş  görondə  də,  çörək  yeyəndə  də,  televizora  baxanda 
da, bir sözlə, hər vaxt fəqərə sütununun qeydinə qalmalıdır. 
Nişi  xəbərdarhq  edirdi:  «Əgər  yumuşaq  yataqda  xumar-
lanmağı xoşlayan adam öz əsəblərinin atrofiya olmasına və iflic 
vəziyyətə  düşməsinə  imkan  verirsə,  xəstəliklər  də'vət  gözləmə-
dən, onun qapısını döyəcəklər». Çünki əsəb telləri sıxılarkən qara 
ciyərin  sekresiyası  pozulur,  bu  da  qantəmizləmə  işinin  pis 
aparılmasına  səbəb  olur,  qan  zibillənir  və  çirklənmiş  qan  bütün 
bədəndə  dövran  edir.Bunun  nəticəsində-hüceyrələr  kütləvi 
şəkildə qırılır, ayrı-ayrı orqanlar sıradan çıxır. 
Bərk  və  düz  yataq  həm  də  dərinin  öz  funksiyasını  düzgün 
yerinə  yetirməsi  üçün  şərait  yaradır.  Dəri  isə  orqanizmə  oksigen 
və  azot  buraxan,  şlakları  və  sidik  materialını  orqanizmdən 
kənarlaşdıran  milyonlarla  borulardan  ibarətdir.  Orqanizmin  25 

downloaded from KitabYurdu.az
 
138 
faizini təşkil edən dəri pis işləyəndə, hər şeydən öncə, qara ciyər 
sıradan çıxır. 
Düz yataq-yoğun bağırsağın yaxşı işləməsi deməkdir. Nişi 
Sistcminin birinci Qaydası bizə azar-bezardan yaxa qurtarmaqla 
bərabər,  heç  vaxt  xəstələnməmək  şansı  da  verir.  Ona  əməl  edən 
həm də qamətli və yaraşıqlı olur,qocalmır. 
 
Aqillər çox gözəl buyurub:Qanı qoruyan-canı qoruyur. 
 
 
 
 
 
 
A 
 
 
 
 
 
 
B