Əsas məsələl

 
Oksigenli turşuları və duzları, tətbiq sahələri: 
 
HXO, HXO
2
, HXO
3
, HXO
4
 tipli oksigenli  tur
şuları məlumdur. Yuxaridaki sırada 
oksidl
əşdiricilik  qabiliyyətləri  zəifləyir,  turşuluq  artır.  Hipohallogenid  turşu-ları  HXO 
qüvv
ətli oksidləşdiricidirlər. HClO-yalnız məhlulda məlumdur 
⋅
+
→
O
HCl
HClO
.  

105 
 
 
Hipoxloridl
ərdən  parçaların  ağardılmasında  və  kagızın  ağardılmaında  (ən  çox 
KClO duzu) i/o-nur. Ca(ClO)
2
-kalsium hipoxloridd
ən dezinfeksiya işlərində i/o-nur. 
 
HXO
2
  hallogenit  tur
şularından  HClO
2
  xlorit  tur
şusu  orta  qüvvətli  turşudur. 
Asanlıqla parçalanır, Praktiki 
əhəmiyyətli olanı NaClO
2
-dır 
O
H
KClO
KClO
KOH
ClO
PbO
O
H
NaClO
NaOH
PbO
ClO
2
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
+
+
→
+
+
+
=
+
+
 
Xlorat tur
şusu qüvvətli turşudur. KClO
3
-kibrit istehsalında i/o-nur.  
3
4
4
2
2
3
)
(
HClO
BaSO
SO
H
ClO
Ba
+
→
+
 
 
Perxlorat  tur
şusu  və  perxloratlar  qüvvətli  oksidləşdiricidir.  Temperatura 
davamlıdırlar. 
 
Hipobromitl
ər və bromatlar xlorun oxşar birləşmələrinə uyğun olaraq alınır. Onlar 
qüvv
ətli oksidləşdiricidirlər. Perbromat turşusu yalnız məhlulda mövcuddur. 
Yodun  HJO
3
-yodat  tur
şusu  xlor  və  bromun  uyğun  turşusuna  nisbətən  davamlıdır,  ağ 
r
əngli  kristal maddədir. Orta qüvvətli turşudur. Ağ kristal maddədir.  
NO
O
H
HJO
HNO
J
10
2
6
10
3
2
3
3
2
+
+
=
+
 
 
Yodatlar qüvv
ətli oksidləşdiricidirlər 
O
H
SO
Na
J
SO
H
NaJ
NaJO
2
4
2
2
4
2
3
3
3
3
5
+
+
=
+
+
 
 
Bundan ba
şqa otroyodat turşusu da məlumdur H
5
JO
6
 be
ş əsaslı zəif turşudur. 
2
2
5
2
6
5
5
2
O
O
H
O
J
JO
H
t
+
+
→
 - ortoyodat tur
şusu və duzları aşağıdakı üsullarla alınır: 
2
2
2
6
5
2
3
6
5
2
4
6
5
2
5
9
4
)
(
)
(
5
2
7
6
O
J
JO
Ba
JO
Ba
JO
Na
O
Na
NaJO
HF
JO
H
O
H
JF
+
+
→
=
+
+
=
+
 
 
Brom  v
ə  yod  digər  hallogenlərlə  bir-də  +1  ok.d.  göstərir  ki,  bu  bir-də  qüvvətli 
oksidl
əşdiricidirlər, asanlıqla hidroliz olunurlar(BrCl : JCl
3
, BrF
3
 : JF
7
) 
3
2
5
2
5
3
HBrO
HF
O
H
BF
HBrO
HCl
O
H
BrCl
+
=
+
+
=
+
 
 
Brom v
ə yodun hallogenlərarası birləşmələri qələvi və q/torpaq metalların uyğun 
hallogenidl
əri ilə kompleks birləşmə əmələ gətirir. 
[
]
[
]
[ ]
6
5
4
3
2
JF
K
JF
KF
JCl
K
JCl
KCl
JCl
Na
jCl
NaCl
=
+
=
+
=
+
 
 
Brom v
ə yodun bu birləşmələri dərman hazırlanmasında və sintezlərində istifadə 
olunur. 
 
Tətbiq  sahələri:Flüor
  maye  halda  raket  yanacaqlarına  oksidl
əşdirici  kimi,  bu 
m
əqsədlə  daha  sərfəli  ClF
3
  i/o-nur.  (çünki  flüor  aktivdir  onu  saxlamaq    ç
ətindir)Flüor 
üzvi  sintezd
ə  (C
2
F
4
)
n
-teflon  plastik  kütl
ə  istehsalında  geniş  t/o-nur.  Teflon  çox 

106 
 
davamlıdır,  ona  z
ərhəldə  təsir  etmir.  Flüordan  süni  kriolitin  istehsalında  Na
2
SiF
6
, 
NH
4
HF
2
 hansıkı k
ənd təsərrüfatı ziyanvericilərinə qarşı dərman kimi istifadə olunur. 
 
Flüorda freon-12 CF
2
Cl
2
 t
ərkibli qaz alınır ki, soyuducularda i/o-nur. Son vaxtlar 
C
HF
F
H
0
2
2
3700
+
→
+
 istilik alınır ki, bundan qaz lampalarında, metalların k
əsilməsində 
i/o-nur. 
 
Xlor
-içm
əli suyun dezinfeksiyasında, parça və kağızın ağardılmasında, boyaq və 
d
ərman maddələrinin sintezində HCl və duzlarının alınmasında. Ondan CHCl
3
, CH
3
Cl, 
CH
2
Cl
2
  k/t  –z
ərərvericilərinə  qarşı  mübarizədə  heksoxloran  C
6
H
6
Cl
6
,  dixloretan-
C
2
H
4
Cl
2
, xlorpokrin CCl
3
 v
ə s. alınır. 
 
Bromun
  KBr,  NaBr,  CaBr
2
  bir-i  tibbd
ə  sinir  xəstəliklərinin  müalicəsində. 
Bromdan bir çox üzvi birl
əşmələrin alınmasında CH
2
Br-CH
2
Br, C
2
H
4
Br
2
 istifad
ə olunur. 
KBr. NaBr h
əmçinin fotoqrafiyada i/o-nur.  
 
Yodun
  spirtd
ə  10%-lı  məhlulu  və  KJ  tibbdə  və  analitik  kimyada  geniş  istifadə 
olunur. 
 
NaJ-fotoqrafiyada  t
ətbiq  edilir.  Yod  həmçinin  zob  (endemik  ur)  xəstəliyinin 
müalic
əsində geniş istifadə edilir.