Йумурта
нын
нювляри
Мигдары
, % -ля
100 г мящсулуn
калорилийи, ккал
Су
Zцлал
Йаь Карбощидрат Кцл
Тойуг
74,0
12,7
11,5 0,7
1,07
158
Юрдяк
70,8
12,8
15,0 0,3
1,08
185
Газ
70,4
13,9
13,3 1,3
1,1
180
Щиндушк
а
73,1
13,1
11,8 1,2
0,8
165
Йумуртанын
кимйяви
тяркиби,
ясасян
зцлаллардан,
йаьлардан,
карбощидратлардан,
витаминлярдян,
пигментлярдян,
гейри-изви
вя
минерал
247
маддялярдян ибарятдир. Онун кимйяви тяркиби йумуртанын нювц, тяркиб щиссяsi,
тязялик дяряжяси, категорийасы вя с.-dən асылыдыр. Тойуг йумуртасынын тяркибини 74%–
су, 12,7%– зцлал, 11,5%– йаь, 0,7%– карбощидратлар, 1%– кцл тяшкил едир.
Жядвялдян эюрцндцйц кими, мцхтялиф гушларын йумурта аьынын кимйяви тяркиби
бир- бириндян фярглянир. Газ, юрдяк, фирянэ
тойуьу, щинд тойуьу йумуртаsы гуру
маддяляр вя протеинлярля даща чох зянэиндир. Еляжя дя газ вя юрдяк йумурталарынын
аьында олан йаь тойуг вя щинд
тойуьуна нисбятян чохдур.
Йумурта аьында 7 тип зцлал мцяййян едилмишдир: овалбумин (протеинлярин
65%-ни тяшкил едир), овоконалбумин (15%), овомикоид (10%), овоглобулин,
овамусин, лизосим вя авидин. Йумурта сарысынын зцлалларыны липовителлин (16%),
оволиветин (10%), фосфовитин (9%), ововителлин (6,5%) тяшкил едир. Йумурта аьынын вя
сарысынын пярдясиндя олан зцлаллар кератиня йахындыр.
Йумурта сарысынı 48,7% су, 16,6% протеин, 32,6% йаь, 1% карбощидратлар, 1%
кцл тяшкил едир.
Йумуртанын аьы вя сарысында олан зцлалларын тяркиби явязолунмайан
аминтуршулар иля чох зянэиндир.
Йумуртада олан аминтуршулар ян оптимал мигдарда вя бир
-бири иля гаршылыглы
нисбятдядир вя яксярян сабит характер дашыйыр.
Липидляр ясасян йумуртанын сарысында олур. Йумуртада олан липидлярин йалныз 1
% - и онун аьында, габыьында вя пярдяляриндядир. Мцряккяб липидляр йумуртанын
1/3, садяляр ися 2/3 щиссясини тяшкил едир. Йумурта липидляриндян йаь 62,3 %,
фосфолипидляр 32,8 %, о жцмлядян
, леситин 20,9 %, кефалын 4,1, стероллар – 4,9 %,
холестерол 4,3 % тяшкил едир. Липидлярин тяркибиндя олан 60 % йаь туршулары
доймамышдыр.
Гушларын йем пайында йаь аз олдугда йумурталарын тяркибиндя доймуш йаь
туршуларынын хцсуси чякиси артыр. Яксяр гушлара битки йаьы иля зянэин йем верилярся вя
йа йемя балыг йаьы ялавя едилярся йумуртанын тяркибиндя олан липидлярдя доймамыш
йаь туршулары даща артыг олур.
248
Йумуртанын тяркибиндя карбощидратларын аз олмасына (1% - дяк) бахмайараг
онлар йумуртадан алынан мящсулларын сахланмасында технолоъи хассянин
писляшмясиня, меланоидлярин ямяля эялмясиня вя тез хараб олмасына сябяб олур.
Йумуртанын тяркибиндя витаминляр
, ясасян дя йаьда щялл олан чохдур.
Йумурта аьында витаминлярдян Б
1
– 0,12 мг %, Б
2
– 20 мг %, Б
6
– 0,01 мг %, пп
– 0,08 мг % олдуьу щалда, онун сарысында бу витаминляр даща чохдур. А витамини
– 0,30 мг %, Е – 2,0 мг %, Б
1
– 5,50 мг %, Б
2
– 0,5 мг %, Б
6
– 0,37 мг %, PP –
0,44 мг % вя холин 800 мг % - дир.
Тойуглары йашыл
- битки кцтляси иля йемлядикдя йумуртада витаминляр даща чох
олур, хцсусиля йумурта сарысы даща интенсив сары рянэ алыр. Йумуртанын сарысынын сары
рянэи онда олан пигментлярдян– каротинлярдян асылыдыр. Там кейфиййятли
йумуртанын сарысында каротинляр (мкг/г-ла) ян азы 15, А витамини 6 -8, Б
2
- 4-5,
йумурта аьында ися Б
2
витамини 2
-3 олмaлыдыр.
Йумурта габыьынын 98,4
%– nи гуру маддяляр тяшкил едир. Бу ясасян гейри -
цзви маддялярдян, карбон вя калсиум фосфатдан ибарятдир. Йумурта габыьынын
галынлыьы 0,300
mm-дян 1,500 мм-дякдир. Йумурта габыьынын пярдяляриндя овоке-
ратин, систин, арэинин, лейсин вя глцтамин туршулары вардыр.
Йумуртада 1,08
мг% дямир, 0,026 мг%, манган, 0,033мг% мис, 71 мг%
натриум, 90 мг % кцкцрд, 111 мг % фосфор, 96 мг % хлор вя 0,72 мг % синк
вардыр
. Йумуртада олан микроелементлярин цмуми мигдары 7 мг -дыр (бариум,
бром, ванадиум, молибден,
живя, гурьушун, эцмцш, уран вя с.).
Йумуртанын физики-кимйяви константлары ашаьыдакы кимидир: сыхлыьы сарыда 1,028
г/см
3
, аьда– 1,045 г/см
3
, донма температуру– сарысында 0,42
0
C , аьында 0,59
0
Ж-
дир.
Мцхтялиф гушларын йумуртасынын кцтляси ейни дейилдир. Тойуг йумуртасынын
кцтляси 45- 75г, юрдяйинки 70-100г, щиндтойуьунki 70 -100г, газынкы 120- 200г,
билдирчининки ися 30 - 48г-а бярабярдир.
Йухарыда гейд етдийимиз кими, йумурта вя йумурта мящсуллары йцксяк
гидалылыг дяйярлилийи иля сяжиййялянян гида мящсулу олуб, тяркибиндя жанлы
249
организмин нормал инкишафы вя бюйцмяси цчцн важиб олан там дяйярли зцлаллар,
йаьлар, витаминляр вя минерал маддяляр вардыр.
100г йумуртанын калорилийи тойуг йумуртасында 158 ккал, щиндтойуьу
йумуртасында 169 ккал, юрдяк йумуртасында 202 ккал, газ йумуртасында ися 173
ккал-дир. Йумурта сарысынын калорилийи йумурта аьына нисбятян даща йцксякдир.
Мясялян, тойуг йумуртасынын 100г сарысында 375 ккал, аьында 47 ккал йараныр.
Йумуртанын щязмя эетмяси 98 %, йумурта сарысынынкы ися 96 % - дир.
Йумуртанын ясас гидалылыьыны зцлал, липидляр вя витаминляр тяшкил едир. Йумурта
зцлалы йцксяк кейфиййятлидир вя онун тяркибиндя олан аминтуршулары оптимал
нисбятдядир. Одур ки, йумурта зцлалындан йейинти мящсулларынын биолоъи гиймятини
тяйин етдикдя оптимал нисбят кими истифадя едирляр. Йумурта биширилдикдя зцлалларын
щязмя эетмяси даща
da артыр. Чцнки чий йумурта йедикдя ондакы ферментляр щязм
системи цзвляриня пис тясир эюстярир
, bу да зцлалларын там щязм олмадан ифразына
сябяб олар.
Йумурта сарысында олан йаь зяиф емулсийа шяклиндядир вя йахшы щязмя эедир.
Онун тяркибиндя олан доймамыш йаь туршулары вя витаминляр онун биолоъи гиймятини
мцяййян едир.
Йумурта müxtəlif qida
мящсулlarının истещсалында эениш истифадя едилир. Хямиря
йумурта гатылмасы она форма верилмясиня, гатылашдырылмасына вя биширилмясиня
мцсбят тясир эюстярир, онда щава говугларынын галмасына вя хямирин габармасына
сябяб олур. Йумурта сарысы дондурманын чалхаландыгда кюпцклянмясиня, йаьын
даща бярабяр бюлцшдцрцлмясиня вя коллоид гурулушун ямяля эялмясиня кюмяк едир.
Макарон мямулатlarынын истещсалында йумуртанын ялавя едилмяси она мющкямлик
verməklə bərabər, бишяндя язилмəməsinə вя шяффаф qalmasına səbəb olur.
Йумурта
аьындаn гяннады мямулатларынın истещсалында tətbiq еtдикдя о, шякярин кцтлядя
бярабяр йайылмасына вя кристаллашмасына сябяб олур.
Yumurtanın keyfiyyətinə olan tələblər. Йумуртаны
категорийалара
бюлдцкдя онун кцтляси, тямизлийи, йумуртлама вахты вя техники вязиййяти нязяря
алыныр. Тойуг йумуртасы ямтяя кейфиййятляриня эюря пящриз (диетик) вя йемякхана
категорийаларына бюлцнцр.
250
Пящриз вя йемякхана Ы вя ЫЫ категорийалы йумурталарын сятщи тямиз, бцтюв вя
бярк габыглы олмалыдыр. ЫЫ категорийа йумуртанын сятщиндя кичик лякя шяклиндя
чирклянмянин олмасына йол верилир. Азярбайжанда гябул олунмуш техники шяртя эюря
пящриз йумуртанын кцтляси ян азы 40г, сахланма мцддяти 7 эцндян артыг
олмамалыдыр. Пящриз йумурта ики категорийайа бюлцнцр. Ы категорийада
йумуртанын кцтляси 54 г-дан, ЫЫ категорийада 40г-дан аз олмамалыдыр.
Йемякхана йумуртасына кцтляси ян азы 47г олан вя 7 эцндян артыг сахланмыш
пящриз йумурталары аиддир. Бу йумурталар сахланма шяраитиндян асылы олараг тязя,
сойудужуда вя ящянэ суйунда сахлананлара бюлцнцр.
Пящриз йумуртасы– йумурталама эцнц нязяря алынмаг шяртиля 7 эцн ярзиндя
истещлакчыйа чатдырылан вя мянфи температурда сахланылан йумурталар щесаб
олунур. Беля йумурталарын цстцндя йумуртанıн тарихи эюстярилян штамп вурулур.
Бу йумуртанын аь гаты шяффаф олмалы, сарысы ися там мяркяздя йерляшмялидир.
Сарысынын диски эюрцнмямялидир, щава бошлуьунун щцндцрлцйц 4мм-дян чох
олмамалыдыр. Пящриз йумурталары кейфиййятиндян вя кцтлясиндян асылы олараг
сечмя, Ы вя ЫЫ дяряжяйя бюлцнцр. Sечмя пящриз йумуртасынын щяр бири 65 г-дан, Ы
дяряжяли пящриз йумуртасынын щяр бири 54 г-дан, ЫЫ дяряжяли йумуртанын щяр бири ися
44 г-дан аз олмамалыдыр.
Йемякхана йумуртасына – 43 г-дан аз олмайан бцтцн йумурталар вя 44 г-
дан артыг кцтлядя олаn, лакин 7 эцндян артыг сахланылан йумурталар аиддир.
Сахланма шяраитиня вя мцддятиня эюря yемякхана йумуртасы тязя, бузхана вя
ящянэ суйунда сахланылмыш нювляря айрылыр.
Тязя ашхана йумуртасы– 1- 2
0
Ж –dən ашаьы олмайан температурда 30 эцня
гядяр сахланылан йумуртадыр.
Бузхана йумуртасы– 1 -2
0
Ж-дя 30 эцндян артыг сахланылан йумуртадыр. Ы
дяряжяли тязя ашхана йумуртасынын 1 ядяди 48г, щава камерасынын щцндцрлцйц
7мм – дян, ЫЫ дяряжяли тязя ашхана йумуртасынын 1 əдяди 43 г, щава камерасынын
щцндцрлцйц ися 9 мм- дян чох олмамалыдыр. Беля йумурталар ижтимаи иашя вя йа
сянайе емалы цчцн истифадя олунур.
251
Yumurtanın saxlanması və saxlanma zamanı baş verən proseslər. Тязя
йумуртайа мянфи 1+2
0
Ж температурда сойудужуда 30 эцндян артыг
сахланмайан йумурталар аиддир. Яэяр щямин шяраитдя йумурта 30 эцндян артыг
сахланарса сойудужуханада сахланмыш щесаб едилир.
Ы категорийа тязя йумурталарын щава камерасынын щцндцрлцйц 7мм- дян
артыг, аьы бярк, сарысы мяркяздя, сятщи тямиз, мющкям, кцтляси isə 47 г-дан аз
олмамалыдыр.
Ы категорийа тязя йумуртанын кцтляси ян азы 40г олмалыдыр.
Йумуртаны сахладыгда онда физики, кимйяви, коллоид вя микробиолоъи
дяйишикликляр baş verir. Йумуртанын ичярисиндян су бухарландыьы цчцн онун щяжми
кичилир вя щава камерасы бюйцйцр. Тядрижян йумурта аьынын бярк майе гаты
майеляшир. Йумурта сарысынын ичярисиндя майе артыр, онун мющкямлийи зяифляйир,
халазиляр йумшалыр, йумурта сарысыны мяркязи вязиййятдя сахлайа билмир вя о йерини
дяйишир. Тязя йумуртанын мющтявиййатынын сыхлыьы 1,090 олдуьу щалда 5 айдан
сонра бу эюстярижи 1,049-дяк енир, сыхлыьын 1,015 олмасы йумурта мющтявиййатынын
там парчаланмасыны эюстярир.
Физики дяйишикликлярдян суйун бухарланмасы иля йанашы hava kamerasının
бюyüməsi эедир ки, бу да йумурта аьынын майеляшмясиня вя сарынын щяжми 20 %
артарса, бу пярдянин даьылмасына вя йумурта сарысынын аьа гатышмасына сябяб олур.
Тязя йумуртанын сарылыг индекси 0,40- 0,42 олдуьу щалда 0,025- дяк ендикдя сарылыг
пярдяси даьылыр. Йумурта алынандан 14 – 20 эцн сонра онда автолитик просесляр
сцрятлянир. Албуминляр, албумоз вя пептонлара гисмян парчаланыр, сярбяст
фосфатидляр йыьылыр, аммонйаклы азотун мигдары артыр, мцщитин реаксийасы зяиф гяляви,
сонра ися там гяляви олур. Бцтцн бунлар микроорганизмляр вя киф эюбялякляринин
инкишафы цчцн ялверишли шяраит йарадыр, йумуртанын ийлянмясиня сябяб олур. Йумурта
тязя олдугда микроорганизмлярин инкишафы цчцн йумурта аьында шяраит олмур.
Чцнки онун тяркибиндя олан лизосим антибиотик тясиря маликдир вя микроблара
бактериостатик вя бактерисид тясир эюстярир. Одур ки, йумуртанын сахланма
температуруна вя нисби нямлийə даим нязarət edilməlidir.
252
Dondurulmuş və quru
yumurta мящсулларынын истещсал технолоэийасы.
Йумуртанын сахланмасы вя дашынмасы чох чятинлик тюрятдийи цчцн йумуртадан
дондурулмуш, меланъ вя йумурта тозу, yумурта габыьындан isə йем уну
щазырланыр.
Melanj və quru yumurta məhsullarının istehsalında qüvvədə olan texniki şərtlərə
cavab verən təzə toyuq və ya bузхана yumurtalarы istifadə edilir. Dondurulmuş
yumurta məhsullarının istehsalında 5-50%-ə qədər şəkər və 1,5% natrium-xloridin
tətbiqinə icazə verilir.
Dondurulmuş və quru
yumurta мящсулларынын истещсал технолоэийасы aşağıdakı
əməliyyatlardan ibarətdir: qəbul, sortlaşdırma, sanitar emal, yumurtaların qırılması,
filtrasiya və qarışdırma, pasterizasiya, çəkib qablaşdırma və dondurulma (dondurulmuş
məhsullarda), yumurta kütləsinin qurudulması (quru məhsullarda), qablaşdırma,
markalanma, daşınma və saxlanma.
Qəbul və sortlaşdırma. Yumurta keyfiyyətinə və kateqoriyasına görə qəbul edilir.
Sortlaşdırma zamanı çirkli yumurtaları 0,2%-li natrium hidroksid məhlulu ilə 25-30
0
C
temperaturda 10 dəq ərzində emal edirlər.
Sanitar emal. Йумуртаnın санитар емалы onun keyfiyyətli sortlaşdırılmasını,
йуйулmasını, гурудулmasını вя дезинфексийа едилməsini nəzərdə tutur. Йумурта чох
чирклидирся ону исладыр, ялля чиркдян тямизляйир, йуйур вя дезинфексийа едир, сонра
тякрарян машынла йуйулур, гурудулур вя дезинфексийа олунур.
Агрегатда йумуртанын бцзмялянмиш картондан бошалдылмасы цчцн гурьу,
йумуртанын санитар емалдан кечирilməsi üçün йумуртаны сындыраn машын,
мющтявиййатыны гябулетмя габы, лазым эялдикдя йумурта аьы вя сарысыны айырмаг вя
йерляшдирмяк üçün
гурьулары вардыр. Йумуртанын исланмасы 25 - 30
0
Ж
температурда, əн азы 7 дяг мцддятиндя 0,2 % - ли чай содасы вя йа 0,5 %
калсиумлашдырылмыш сода ахан душ алтында сахланылмагла апарылыр. Сонра
транспортйор цзяриндя йумурта эюстярилян мящлулларын бири ilə
2 дяг йуйулур.
Мящлулларын температуру 30-40
0
Ж
- дян ашаьы олмамалыдыр. Sonra тязйиг алтында ади
су иля 10 сан йуйулур. Дезинфексийа шюбясиндя йумурта температуру 10
-20
0
Ж олан
0,5 % фяал хлорлу ящянэ суйу иля 2 дяг мцддятиндя дезинфексийа едиlməli, sонра
253
дезинфексийа мящлулу йумуртанын цзяриндяn ади су иля 10 сан
мцддятиндя
йуйулmalıdır.
Йумуртанын гурудулмасы говулмуш щава иля апарылыр вя онун кейфиййяти икинжи
дяфя овоскопийа иля йохланылыр. Йумурта там кейфиййятли олмайанdа, техники
чыхдаша вя чиркли галмыш нювляря бюлцнцр.
Yumurtaların qırılması. Bu əməliyyat yumurtaqıran maşınlarda aparılır. Bu
maşın, həmçinin, yumurtanı ağına və sarısına ayıra bilir. Yumurta qabığı transportyor
vasitəsilə mineral unun istehsalına verilir.
Filtrasiya və qarışdırma. Bu əməliyyatlar eyni zamanda silindrik filtrdə aparılır.
Bu zaman yumurta kütləsi qabıq qalıqlarından, pərdədən azad olunur və nəticədə eyni
cinsli kütlə alınır.
Yumurta kütləsinin pasterizasiyası. Yumurtaların qırılması və emalı zamanı
yumurta kütləsi müxtəlif mikroflora ilə yoluxur ki, bu da məhsulun keyfiyyətini aşağı
salır və saxlanma müddətini azaldır. Bunun qarşısını almaq üçün yumurta kütləsini
pasterizə edirlər. Pasterizasiya 60±2
0
C-də,
40 san müddətində, bu temperaturda 20 dəq müddətində saxlamaqla aprılır. Yumurta
kütləsinin pasterizasiyasına nəzarət və tənzimlənmə avtomatik olaraq aparılır.
Pasterizasiyanı daha yüksək temperaturda (64-66
0
C) və daha qısa müddətdə (3-4 dəq)
aparmaq olar.
Pasterizasiyadan sonra yumurta kütləsi soyudulur, çəkilərək qurudulmaya verilir
(yumurta tozunun istehsalı zamanı).
Çəkilib qablaşdırma. Yumurta kütləsini 2,8;4,5; 8 və 10 kq tənəkə bankalara və
ya полиетилен пакетляря qablaşdırırlar.
Dondurulma. Габлашдырылмыш йумурта мящсуллары dondurucu камераlarда
-
23±2
0
Ж температурda дондурулур. Məhsulun daxilində temperatur -6±-10
0
C-yə
чатдыгда просес баша чатмыш щесаб едилир. Dondurma müddəti 48 saata qədərdir.
Polietilen paketlərə qablaşdırılmış yumurta kütləsini rotor dondurucu aqreqatda -
25
0
C temperaturda dondurmaq mümkündür. Bu halda dondurma prosesi 20 dəfəyə
qədər sürətlənir və melanjın fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri dəyişilməz qalır.
254
Dondurulmuş yumurta məhsullarının qablaşdırılması, markalanması və
saxlanması. Йумурта мящсуллары силиндрик тянякя габлара 8; 4,5 вя 2,5кг кцтлядя вя
йа дцзбужаг тянякя габлара 10кг чякидя долдурулур вя гапаьы баьланыр. Яэяр
полиетилен пакетляря долдурулuрса йцксяк температур иля баьланыр.
Габлашдырылмыш йумурта мящсуллары камерада
- 23
0
Ж температурda, щаваnın
щярякят
sürəti 3-4 м/с олан шяраитдя дондурулур. Тяхминян 48 саатдан сонра
мямулатда температур 6
-10
0
Ж чатдыгда просес баша чатмыш щесаб едилир. Дон-
дурулмуш йумурта мямулатлары (меланъ – аь вя сары бирэя, бирэя йумурта аьы,
йумурта сарысы) - 1218
0
Ж-дя 10 айадяк
, -15
0
Ж
-дя 15 айадяк сахлана биляр. Яэяр
мцяссисядя шяраит йохдурса,
-6
0
Ж температурда 6 айадяк сахламаг олар.
Дондурулмуш йумурта меланъынын нямлийи 75 %- дян чох, йаьы 10 %-дян аз,
зцлалы
10%-дян
аз,
туршулуьу
15
0
Т-дян
чох,
пЩ-ы
ися
7,0-дян
аз
олмамалыдыр.Məhsulun daxilində temperatur -6÷-10
0
C olmalıdır. Melanjda qurğuşun
qalıqlarının (uzun müddət tənəkə bankada saxladıqda ona keçə bilər), həmçinin,
patogen və çürüdücü bakteriyaların olmasına icazə verilmir.
Dондурулмуш щалда меланъın rянэи– тцнд нарынжы, сарыда– сюнцк sары, аьда ися
ачыг- аьдан сарымтыл -йашыла гядяр ола биляр. Дону ачылдыгдан сонра ися меланъда
ачыг- сарыдан ачыг –нарынжы рянэя гядяр, аьда нохуду рянэдя, сарыда ися sары
рянэдян сюнцк -sары рянэя гядяр ола биляр. Донмуш щалда консистенсийасы бярк
олмалыдыр.
Yumurta kütləsinin qurudulması. Dondurulmuş yumurta məhsullarından
istifadə etdikdə onların qabaqcadan donunu 23-24
0
C temperaturda açırlar.
Yumurta kütləsi diskli və ya forsunkalı tozlandırıcı qurğularda və ya inert
material– ftoroplast 4 qatı olan vibroqaynayan quruducularda qurudulur.
Yumurta kütləsinin qurudulmaqla konservləşdirilməsi zamanı yüksəkkeyfiyyətli
məhsul alınır. Lakin qurudulmanın həddən artıq yüksək temperaturu (190
0
C və daha
yüksək) quru məhsulun dadının, iyinin, hətta onun strukturunun dəyişilməsinə səbəb
olur. Qurudulmanın yüksək temperaturu yumurta kütləsinin karbonatlarının
dağılmasına, karbon dioksidin ayrılmasına və nəticədə pH-ın yüksəlməsinə (7,6-8,6
qədər) səbəb olur. Susuzlaşmadan sonra zülalın həll olması 2-2,5% azalır. Bu zülali
255
məhlulun köpük əmələgətirmə qabiliyyətini aşağı salır, qurudulmuş zülal məhlulunun
özlülüyünü azaldır. Qurudulma zamanı yumurta kütləsi vitaminlərinin əksəriyyəti
azacıq da olsa dağılır.
Quru yumurta məhsullarının qablaşdırılması, markalanması və saxlanması. Гуру
йумурта тозу ири фонер барабанлара 25кг, ичярисиня полиетилен чякилмиш 4-5 лай каьыз
кисяляря 20кг вя йа бцзмялянмиш картон йешийиня 12,5кг нетто кцтлядя
габлашдырылыр. Хырда габларда дямир банкалара 0,25, 1,5 вя 4,5кг кцтлядя
долдурулур.
Йумурта тозуну 60- 65% нисби рцтубятдя -8
0
Ж -дян мянфи 5
0
Ж- йя гядяр
температурда эерметик тарада 2 иля гядяр, галан тараларда ися 8 ай сахламаг олар.
Сахланма дюврцндя йумурта тозунда оксидляшмиш йаь дады, балыг ийи (лейситин
парчаланмасы мящсулларынын ийи) ямяля эяля биляр. Зцлалларын вя сярбяст
аминтуршуларынын шякярлярля бирляшмяси нятижясиндя меланоидляр ямяля эялир ки,
бунун да нятижясиндя йумурта тозунун щялл олмасы ашаьы дцшцр, рянэи сарыдан ачыг
гящвяйийя кечир.
Йумурта тозунун нямлийи 9%- дян чох, туршулуьу 10
0
Т-дян чох, щялл олмасы
85 %-дян аз, йаьы 35 %-дян аз, зцлалы 45 %-дян аз, кцлц 4 %-дян чох олмамалыдыр.
Йумуртаnын гцсурлары.
Йумуртанын гцсурларындан асылы олараг ону
йейинти цчцн йарарлы, гейри-там кейфиййятли вя техники истифадя цчцн груплара
бюлцрляр.
Йумуртаны узун мцддят сахладыгда ямяля эялян гцсурлардан ялавя гушун
организминдя йумуртанын инкишафы заманы йаранан да олур. Буна йумуртанын
ичярисиндя ган лахтасы, габыгсыз олан, икисарылы, сарысы олмайан йумурталар аиддир.
Йейинти цчцн йарарлы, гейри- там кейфиййятли йумурта гяннады мямулатлары вя
чюряк - булка, макарон məmulatlarının истещсалында истифадя едилир. Бу група сынмыш
(габыьы зядялянмиш, ахынтысыз), ичяриси гарышмыш, ийи эялян, хырдалякяли, сарынын
габыгалты гатына гуруйуб йапышан щцндцр (йяни 13мм-дян артыг) щава камерасы
олан йумурталар аиддир.
256
Техники гцсурлу йумурталара ахынтысы олан йумурта сарысы иля аьы гарышан, ганлы
щалгалы, габыьын бцтцн дахили сятщиндя киф олан, мираъ вя тез учмайан кяскин
гохусу оланлар аиддир.
Габыьын гцсурларына чат олан, йаны басылмыш, лакин габыгалты пярдяляр
зядялянмямиш, инкишаф етмямиш, тез сынан габыглы йумурталар дахилдир.
Ичяриси гатышмыш йумурталара сарынын аьы иля гарышмасы аид едилир. Бу гцсурда
йумурта сарысынын йа бир щиссяси, йа да там гатышмасы нязяря чарпыр.
Хырда лякяли йумуртанын габыгалты сятщинин 1/3 щиссяси кифля баьлы олур. Бу
лякяляр
йумурта
йцксяк
температур
вя
нисби
рцтубятдя
сахландыгда
микроорганизмлярин инкишафы нятижясиндя ямяля эялир.
Йумурта сарысынын габыьа йапышмасы хaлазиляр зяифлядикдя вя йа гырылдыгда баш
верир. Бу просес йумуртаны узун мцддят чевирмядян сахладыгда баш верир.
Йумуртанын габыьы вя габыгалты пярдяляри зядяляндикдя ахым баш верир. Бу
гцсур йумурта тядарцк олундугда, нягл едилдикдя вя сортлара айрылдыгда
ещтийатсызлыгдан йараныр.
Йумурта сарысынын пярдясинин даьылмасы нятижясиндя сарысы иля аьын гарышмасы
баш верир. Бу гцсур йумуртаnı узун мцддят сахладыгда суйун аьдан сарыйа
кечмясиндян, онда тязйигин артмасы вя нятижядя пярдянин партламасындан баш
верир.
Ганлы щалгада– йумуртанын сарысынын сятщиндя ган дамарлары щалгаварı
инкишаф еdir. Бу гцсур майаланмыш йумурта йцксяк температурда (21
0
Ж
-дян
йцксяк) сахландыгда ембрионун инкишафынын дайанмасы нятижясиндя баш верир.
Ири лякя гцсуру олдугда ону габыг алтында йумурта сятщинин 1/8 щиссяси
бюйцклцйцндя олан киф эюбялякляри вя бактерийаларын ямяля эятирдиyi колонийалар
йарадыр. Беля гцсур йумурта йцксяк температурда вя нисби рцтубятдя сахла-
нılдыгда мцшащидя едилир.
Мираъ йумурта– инкубатордан чыхарылмыш майаланмамыш йумуртадыр.
Йумуртада йабанчы маддяляр– ган, гурд, бярк консистенсийалы щиссяжикляр ола
биляр.
Dostları ilə paylaş: |