Yarımfabrikatların adı
Qruplar
Döş əti, can əti
Birinci
Çanaq-bud, kürək, boyun-kürəkaltı hissələr
İkinci
Döş hissə
Üçüncü
Kotletlik ət
Dördüncü
Qoyun ətindən iritikə yarımfabrikatların hazırlanması. Иритикяли йарымфабрикатлар
сцмцкдян айрылмыш və bölünmüş ətdən щазырланыр.
Чанаг-бел щиссяси, балдыр сцмцйцня битишмиш, язяля вя бирляшдирижи тохума
олмадан, чанаг, саьры вя буд сцмцйцндян birгатлы язялянин (орта йан, ikiбашлы,
йарымпярдяли, dördбашлы) чыхарылмасы иля алыныр. Дяриалты пий тохумасы вя сятщи тябягя
чыхарылмыр. Дюш яти щазырламаг цчцн орта щисся саь вя сол щиссяляря бюлцнцр, бу
заман габырьанын кюкцндян фягяря сцтуну кясилир вя дюш сцмцйцнц ися онун
йаланчы гыьырдаг иля бирляшмя хятти иля айырырлар.
176
Şəkil 6. Qoyun cəmdiyinin iritikəli yarımfabrikatlara ayrılması: 1– çanaq-bud
hissə; 2– döş hissə; 3– kürək hissə;4– döş əti.
Дюш яти (тикя)- бел вя дюш фягярялярсиз узунлуьу 80 мм-dən чох олмайан вя
она бирляшмиш ят вя пийли габырьалар олан, 5-жи габырьадан 1-жи саьры фягярясиня
гядяр щиссядя, ян узун, гылчаг, йарымгылчаг, чанаг-габырьа сцмцйц вя диэяр язяля-
лярдян ибарят бел вя арха бел щиссяляриндян алыныр. Цст тяряфдян о дяриалты пий
тохумасы иля (~10 мм) юртцлцр, дамарлар кясилир. Дюш яти (сцмцклц) – тикя дюш яти
айрылдыгдан сонра галан жямдяйин габырьалы, дюш сцмцксцз вя кобуд сятщли, дюш вя
диэяр язяляляр олан щиссядир (şəkil 6).
Кцряк щиссяси иля бир груп язялянин (гылчыгалты, делта-шякилли, гылчыгцстц,
üçбашлы), мил вя дирсяк сцмцйцня йапышан язялясиз, кцряк вя чийин сцмцйцндян
тябягяшякилли айырырлар. Дяриалты-пий тохумасынын галынлыьы 10 мм-dən cox олмур.
Котлет яти– бойун щиссясинин мцхтялиф юлчцлц вя кцтляли ят тикяляри вя щямчинин,
дирсяк, мил вя балдыр сцмцйцндян чыхарылан ят; иритикя йарымфабрикатларын вя
сцмцклярин тямизлянмяси заманы алынан галыг ят. Пий вя бирляшдирижи тохума 10%-
дян артыг олмамалыдыр. Кичик сцмцкляр, дамарлар, гыьыр-даглар, гансызмалар вя sərt
бирляшдрижи тохума кясилир. Сятщи гурумамыш, рянэи вя ийи йахшы кейфиййятли ятя
мяхсус олмалыдыр.
177
Гойун ятиндян иритикя йарымфабрикатларı ашаьыдакы груплара бюлцрляр (cədvəl
2).
Жядвял
2Гойун ятиндян иритикя йарымфабрикатлар
Йарымфабрикатын ады
Груп
Чанаг – бud щиссяси
Ы
Кцряк щиссяси, дюш яти
ЫЫ
Дюш яти, котлет яти
ЫЫЫ
İritikə
yarımfabrikatların
qablaşdırılması,
daşınması
və
saxlanması.
Габлашдырма– мящсулу (малы) хариcи тясирлярдян мцдафия едян, ону хараб
олмагдан, даьылмагдан вя итмякдян горуйан тядавцл просесини йцнэцлляшдирян
васитя, йахуд васитяляр комплексидир.Тара– габлашдырма елементи олуб, мящсулу
билаваситя йерляşдирмяk цчцн мямулатдыр. Таралара ашаьыдакы тялябляр иряли сцрцлцр:
– техники тялябляр;
– игтисади тялябляр;
– естетик тялябляр.
Мал дювриййясиндя таранын ящямиййяти бюйцкдцр. Чцнки малларын чоху
габлашдырылмыш шякилдя истещлак тарасы иля истещсалдан истещсалчыйа гядяр щярякят едир.
Малларын кейфиййяти вя мал иткиляри таранын вязиййятиндян асылыдыр. Маллары йцклямя-
бошалтма ишляриндя таранын чякиси вя формасы бюйцк ящямиййят дашыйыр. Тара йцнэцл
вя сащманлы олдугда ямяк мящсулдарлыьы да йцксялир.
Ят йарымфабрикатларынын кейфиййятли сахланмасы, дашынмасы вя сатышы ишиндя
бцкцлмяк вя йыьылмаг цчцн лазым эялян таранын дцзэцн сечилмясинин ящямиййяти
бюйцкдцр.
Иритикяли йарымфабрикатларın узунмцддятли сахланılмасы вя дашынмасы заманы,
Сящиййя Назирлийи тяряфиндян иcазя верилян, поливинил хлориддян щазырланан вя
сонрадан вакуум cищаздан кечирилян «Повиден» пакетляря, йаxud полиетилен-
полиамид вя йа диэяр материалдан щазырланмыш пакетляря габлашдырылыр.
178
Габлашдырма цчцн тара тямиз, гуру, кянар гохусуз олмалыдыр. Гапаьы баьлы
гутулара щава дахил олмасы тямин олунмалыдыр. Йарымфабрикатын пломб
вурулмамыш гутуларда бухарланмасына иcазя верилир. 1 гутунун мящсул иля чякиси
20 кг-дан чох олмамалыдыр. Гутулара ейни нювлц ятдян, ейни гиймятли, ейни група
аид олан, ейни адлы ейни заманда щазырланан йарымфабрикатлар габлашдырылыр. Иритикяли
йарымфабрикатлар цчцн ися ейни гиймятдя олан йарымфабрикатларın бир тарайа
йерляшдирilмяйя иcазя верилир.
Щяр габлашдырма ващидиня (салфет вя йа пакет) Сящиййя Назирлийи тяряфиндян
иcазя верилмиш, йуйулмайан рянэ иля маркаланыр вя йа баьламанын алтына
ашаьыдакылар эюстярилмякля йапышдырылыр:
– истещсал едян вя онун табе олдуьу мцяссисянин ады вя йа тиcарят нишаны;
– йарымфабрикатын ады, ятин нювц;
– нетто чякиси, кг-ла;
– 1 kq üçün гиймяти;
– технолоjи просесин баша чатдыьы тарих вя саат;
– реализасийа мцддяти;
– габлашдырыcынын нюмряси;
– щазырки стандартын гейди.
Истещсал едян мцяссисядян эюндярилмя заманы йарымфабрикатларын ичярисиндяки
температур 0
0
C-дян ашаьы вя 8
0
C-дян йухары olmamalıdır. 0- 8
0
C-дя iritikə
yarımfabri-katların ümumi saxlanma, daşınma və realizasiya müddəti 48 saatdan
çox olmamalıdır.
Mal, donuz və qoyun ətindən porsiyalı və xırdatikə yarımfabrikatların istehsal
texnologiyası
Хammal və materiallar. Порсиyalı вя хырдатикя йарымфабрикатларı истещсал етмяк
цчцн ашаьыдакы хаммал вя материаллардан истифадя едиlir:
179
– сащя стандартларынын тяляблəрынə cаваб верян вя donuz ятиндян иритикяли
йарымфабрикатлар истещсалынын технолоjи эюстяриcиляриня уйьун щазырланан иритикяли
йарымфабрикатлар;
– ятли-сцмцклц: бойун, дюш, бел, саьры, чанаг, гуйруг сцмцкляри, щямчинин,
donuz йарымcямдяyinin ятинин сцмцкдян айрылмасы заманы дюш яти;
– toyuq yumurtası, yumurta tozu, yumurta melanjı;
– unlamaq üçün suxari;
– ичмяли су;
– полимер метeriалдан щазырланмыш гутулар;
– гайнатма иля щасил олунан вя йа Ы нювдян ашаьы олмайараг 0 вя йа 1 №-ли
цйцдцлмцш хюряк дузу;
– селлцлоз тябягя;
– тябягяли материаллардан салфетляр;
– пергамент;
– пергаментя бянзяр материал;
– полимер тябягяли материалдан щазырланмыш пакетляр;
– поливинилиден тябягядян щазырланмыш «Повиден» пакетляр;
– полиетилен тябягяляр;
– полиетилен селлофан тябягяляр;
– полиетилен полиамид тябягяляр;
– норматив-техники сянядляря уйьун резин тутгаcлар;
– алцминиум пярчимляр;
– йапышганлы полиетилен лентляр;
– каьыз ясаслы йапышган лентляр;
– каьыз йарлыклар.
İritikə yarımfabrikatlardan porsiyalı və xırdatikə yarımfabrikatlar hazırladıqda
maksimal miqdarda porsiyalı yarımfabrikatlar almaq üçün xammalı rasional şəkildə
doğrayıb bölmək lazımdır. Xammaldan porsiyalı yarımfabrikat doğradıqdan sonra ətli
yarımfabrikatlar doğranılır. Üst təbəqə və birləşdirici əzələ toxuması doğranan zaman
saxlanır. Porsiyalı və xırdatikə ətli yarımfabrikatlar əl ilə və ya xüsusi maşınla
180
perpendikulyar və ya maili şəkildə əzələ liflərinin eninə doğranılır. Yarımfabrikatın hər
porsiyası 2 kq-a qədər olmalıdır. Hər porsiya üçün ±2 q kənarlaşmaya icazə verilir:
250q±7,5q; 500q±15q; 1000q±10q.
Xırdatikə yarımfabrikatlarda hər ayrıca tikə üçün çəkisinin 10%-i miqdarında
kənara çıxmaya icazə verilir.
Porsiyalı yarımfabrikatların müəyyən olunmuş çəkisin-dən ±3% kənara çıxmaya
icazə verilir.
İritikə mal əti yarımfabrikatlarından pорсиyalı вя хырдатикя йарымфабрикатларın
hazırlanması
Can
ətindən
yarımfabrikatların
hazırlanması.
Porsiyalı
və
xırdatikə
yarımfabrikatların hazırlanması zamanı can ətinin səthində yerləşən parlaq damarlar
kəsilir. Yarımfabrikatların çıxarı ilkin xammal üçün 97% təşkil edir. Mal can ətindən
aşağıdakı cədvəldə göstərilən yarımfabrikatlar hazırlanır (cədvəl 3).
Cядвял 3Mal can ətindən alınan yarımfabrikatlar
Йарымфабрикатларын
ады
Характеристикасы
Порсийанын кцтляси, г
Иcтимаи
иашя
цчцн
Пяракяндя тиcарят
цчцн
Тябии бифштекс
Porsiyalı
Дцзэцн
олмайан,
йумру
формада
йумшаг ят тикяси;
галынлыьы 20 - 30 мм
80,
125
125
Ланэет
iki
тягрибян
ейничякили,
дцзэцн
олмайан,
йумру
формада йумшаг ят
80,
125
125
181
тикяси, галынлыьы
10 - 12 мм
Cан яти
Овал-узунсов
формалы 1 вя йа 2
йумшаг ят тикяси,
порсийада
ялавя
тикялярин сайы 2-дян
артыг олмамалыдыр
Чяки
ilə
250, 500
Бефстроганов
Хырдатикя узунлуьу
30
-40
мм
олан
узунсов йумшаг ят
тикяси, чякиси
5-7 г
Чяки
ilə
250, 500
Белiн ян узун язялясиндян йарымфабрикатларын щазырланмасы. Йарымфабрикатлар
щазырламаzдан яввял белин узунuna язялясиндян айдын эюрцнян дамарлар кясилир.
Йарымфабрикатын чыхымы илкин хаммалыn чякисинин 94%-ни тяшкил едир. Белин узун
язяляси cядвялдя адлары вя характеристикалары эюстярилян йарымфабрикатлара бюлцнцр
(cədvəl 4).
Cядвял
4.Белин узун язялясindən alınan йарымфабрикатлар
Йарымфабрика
тларын ады
Характеристика
Порсийанын кцтляси, г
Иcтимаи иашя
цчцн
Пяракяндя
сатыш
цчцн
Антрекот
Порсиyalı
Дцзэцн олмайан, йумру вя йа
овал-узунсов формалы йумшаг
ят тикяси галынлыьы 15
- 20 мм
80, 125
125
182
Ромштекс
Дцзэцн олмайан
, дюрдбуcаглы
вя йа овал-узунсов формалы
йумшаг ят тикяси, галынлыьы
8
-10 мм
70, 110
125
Xırdatikə
Гызартма
Щяр биринин чякиси
10
-15 г олан йумшаг ят тикяси
Чяки ilə
250, 500
Бефстроганов Щяр биринин чякиси
5
-7 г олан, узунлуьу 30-40 мм
олан узунсов йумшаг ят тикяси
Чяки ilə
250, 500
Чанаг-бел
щиссясиндян
йарымфабрикатларын
щазырланмасы.Ятин
чанаг-бел
щиссясиндян иритикяляр яввялcядян язяля лифляринин узунуна 2- 3 тикяйя бюлцнцр вя
сонра йарымфабрикатлар кясилир. Йарымфабрикатларын адлары вя характеристикасы
cядвялдя эюстярилмишдир
(cədvəl 5).
Cядвял
5Чанаг-бел щиссядян alınan йарымфабрикатлар
Хаммал
Йарымфабrикатларын
ады
Характеристикасы
Порсийанын кцтляси
Иcтимаи
иашя цчцн
Пяракяндя
сатыш цчцн
Цст вя алт
тикяляр
Помстекс
Porsiyalı
Оval-uzunsov
вя
дцзэцн
олмайан
формалы йумшаг ят
тикяси, галынлыьы 8
-
10 мм
70, 110
125
Цст вя алт
тикяляр
Тябии
Дцзэцн
олмайан
йумруформалы, 1 вя
йа
2
ейничякили
80, 125
125
183
йумшаг ят тикяси,
галынлыьы 10
-15 мм
Йан
вя
хариcи
тикяляр
Исти
щава
иля
гыздырылан мал яти
Дцзэцн
олмайан
дюрдбуcаглы
вя
овалформалы
,
тягрибян ейни чякили
2 вя йа 1 йумшаг ят
тикяси галынлыьы 20
-
25 мм
80, 125
125
Цст вя алт
тикяляр
Bефстроганов
Хырдатикя
Щяр биринин чякиси
5
-7 г узунлуьу 30-
40
мм
олан
узунсов йумшаг ят
тикяляри
Чяки ilə
250, 500
Цст вя алт
тикяляр
Qызартма
Щяр биринин чякиси
10
- 15 г олан
йумшаг ят тикяляри
Чяки ilə
250, 500
Хариcи вя
йан
тикяляр
Азу
Щяр биринин чякиси
10
-15
г
олан,
узунлуьу 30
- 40
мм олан узунсов
йумшаг ят тикяляри
Чяки ilə
250, 500
Ы нюв мал ятиндян кцряк вя кцрякалты щиссясиндян йарымфабрикатларын
щазырланмасы. Ы нюв мал ятинин кцряк вя кцрякалты щиссялярдян вя гырагларындан
гулйаш (гызартма) щазырланыр (cədvəl 6).
Гулйаш щазырлайаркян ятин цзяриндяки габыг вя дахили щиссянин назик габыьы,
язяляарасы бирляшдириcи вя йаь тохумалары кясилмир.
184
Cядвял
6.Ы нюв мал ятинin кцряк вя кцрякалты щиссясиндян alınan йарымфабрикатлар
Йарымфабри
катларын
ады
Характеристикасы
Порсийанын кцтляси, г
Иcтимаи иашя
цчцн
Пяракяндя сатыш
цчцн
Гулйаш
Хырдатикя
Щяр биринин чякиси
20
-30 г олан йумшаг ят тикяляри,
пий
тохумаларынын
мигдары
йарымфабрикат
pорсийасынын
чякисинин 10%-и гядяр олмалыдыр
Чяки
ilə
250, 500
İritikə donuz əti yarımfabrikatlarından pорсиyalı вя хырдатикя йарымфабрикатларın
hazırlanması
Can ətindən yarımfabrikatların istehsalı. Porsiyalı və xırdatikə yarımfabrikatların
istehsalında əzələarası piy və birləşdirici toxuma kəsilmir. Üst təbəqədə piyin qalınlığı
10 mm çox olmamalıdır.
Porsiyalı can ətinin hazırlanması zamanı ətin səthindəki parlaq damarlar kəsilmir
(cədvəl 7) .
Cədvəl 7Can ətindən yarımfabrikatlar
Yarımfabrikatların_adı_Yarımfabrikatların_xarakteristikası_Porsiyanın_kütləsi,_q'>Yarımfabrikatların
adı
Yarımfabrikatların
xarakteristikası
Porsiyanın kütləsi, q
İctimai
iaşə
üçün
Pərakəndə ticarət
üçün
185
Can əti
Oval-uzunsov formalı 2
və ya 3 yumşaq tikəsi,
porsiyada əlavə tikələrin
sayı
2-dən
artıq
olmamalıdır
Çəki ilə
250, 500
Döş ətindən yarımfabrikatların istehsalı. Qabırğalı döş ətinin bel hissəsi təbii
kotletlərin hazırlanması üçün, sümüksüz bel hissə– eskalop (qızardılmış, yağsız ət
tikəsi) hazırlanması üçün istifadə edilir. Təbii kotletlər üçün ət qabırğa sümüyü ilə
kəsilir. Qeyri- sandart çəkili yarımfabrikatdan sümüyü ayırır və donuz raqusu
hazırlamaq üçün ğöndərilir, ətindən isə eskalop hazırlanır. Döş ətindən qızartma və ya
kabab hazırlamaq üçün istifadə edilir (cədvəl 8).
Cədvəl 8.Döş ətindən yarımfabrikatlar
Yarımfabrikatların
adı
Yarımfabrikatların
xarakteristikası
Porsiyanın kütləsi, q
İctimai iaşə
üçün
Pərakəndə
ticarət
üçün
Təbii kotlet
Porsiyalı
Uzunluğu 80 mm-dən çox olmayan
qabırğa sümüklü, oval-uzunsov
formalı ət tikəsi
80,125
125
Eskalop
iki təqribən eyniçəkili oval-yastı
formalı ət tikəsi. Qalınlığı 10-
15mm
80,125
125
Xırdatikə
Kabab üçün ət
Hər birinin çəkisi
30-40 q olan yumşaq ət tikələri,ət-
Çəki ilə
250, 500
186
piy
toxumalarının
miqdarı,
yarımfabrikatların
porsiyasının
çəkisinin 20%-i qədər olmalıdır.
Qizartma
Hər birinin çəkisi
20-30q olan yumşaq ət tikələri, piy
toxumalarının
miqdarı,
yarımfabrikatların
porsiyasının
çəkisinin 10%-i qədər olmalıdır.
Çəki ilə
250, 500
Çanaq-bud hissədən yarımfabrikatların istehsalı. Çanaq-bel hissəsindən əzələ
lifləri uzununa 2-3 tikəyə kəsilir və sonra onlardan aşağıdakı yarımfabrikatlara ayrılır
(cədvəl 9).
Cədvəl 9.Çanaq-bud hissədən alınan yarımfabrikatlar
Yarımfabrikatların
adı
Yarımfabrikatların
xarakteristikası
Porsiyanın kütləsi,q
İctimai iaşə
üçün
Pərakəndə
ticarət
üçün
Porsiyalı
Şnitsel
Oval-yastı formalı qalınlığı 20-
25mm olan ət tikəsi
70, 110
125
Xırdatikə
Kabab üçün ət
Hər birinin çəkisi 30-40q olan
yumşaq
ət
tikələri.
Piy
toxumalarının
miqdarı
yarımfabrikatlarının
porsiyasının
çəkisinin 20%-i qədər olmalıdır.
Çəki ilə
250,500
187
Qızartma
Hər birinin çəkisi 10-15q olan
yumşaq
ət
tikələri.
Piy
toxumalarının
miqdarı
yarımfabrikatlarının
porsiyasının
çəkisinin 20%-i qədər olmalıdır
Çəki ilə
250,500
Kürək və boyun-kürəkaltı hissələrdən yarımfabrikatların istehsalı. Kürək və
boyun-kürəkaltı hissələr əvvəlcədən əzələ lifləri uzununa 2-3- tikəyə kəsilir və
onlardan aşağıdakı yarımfabrikatlar alınır (cədvəl 10).
Cədvəl 10.Kürək və boyun-kürəkaltı hissələrdən alınan yarımfabrikatlar
Yarımfabr
ikatların
adı
Yarımfabrikatların
xarakteristikası
Porsiyanın kütləsi,q
İctimai
iaşə
üçün
Pərakəndə ticarət
üçün
Duxovkalıq
donuz əti
Porsiyalı
Düzğün olmayan
dörd bucaqlı və oval formalı
əqribən eyni çəkili
2 və ya 1yumşaq ət
tikəsi qalınlığı 20-25mm
80,125
125
Qulyaş
Xırdatikəli
Hər birinin çəkisi 20-3-q olan
yumşaq
ət
tikələri,
piy
toxumalarının
miqdarı,
yarımfabrikatların
porsiyasının
çəkisi
20%-i
qədər olmalıdır
Çəki ilə
250, 500
188
İritikə qoyun əti yarımfabrikatlarından porsiyalı və xırdatikə yarımfabrikatların
hazırlanması
Порсийалы вя хырдатикяли йарымфабрикатларın щазырланмасы заманы дюш ятиндя
чанаг-буд вя кцряк щиссяляриндяn цст гат вя пий тохумасы кясилмир. Габырьалы дюш
ятинин бел щиссясиdən тябии котлет, сцмцксцз бел щиссядян isə ескалоп щазырланыр.
Döş ətindən yarımfabrikatların hazırlanması. Тябии котлет ятин bir вя йа iki
габырьасындан сонра кясилир. Котлетдя bir габырьа галыr, 2-си кясилир. Гейри - стандарт
чякили йарымфабрикатларıн сцмцйцndən рагу, ятиndən ися ескалоп щазырланır.
Дюш ятинин кясик щиссяляриndən isə кабабlıq щазырланır (cədvəl 11).
Cədvəl 11.Döş ətindən alınan yarımfabrikatlar
Йарымфабрикатын_ады_Хarakteristikası_Порсийанын_кцтляси,_г'>Йарымфабрикатын
ады
Хarakteristikası
Порсийанын кцтляси, г
Ижтимаи иашя
цчцн
Пяракяндя сатыш
цчцн
Тябии котлет
Порсиyalı
Узунлуьу 80 мм-дян чох
олмайан bir габырьаdan,
20-30 мm
ölçülü
овал-
йасты
формалы
ət
təmizlənərək кясилir
70,
110
125
Ескалоп
Qалынлыьы 10- 15 мм olan
iki
- тягрибян ейничякили
овал-йасты формалы ят тикяси
80,125
125
Кабаб цчцн ят
Хырдатикя
Çякиси 30
- 40 г олан
Чяки ilə
250,500
189
йумшаг ят тикяляри
(пий
тохумаларынын
мигдары
порсийасынын чякисинин 15
%-и гядяр олмалыдыр
)
Qeyd: Тябии котлетдя габырьа сцмцкляринин олмасы вя онларын ятдян айрылмасына
ижазя верилир. Чякиси 80
г олан котлетляр сцмцксцз бурахылыр
Çanaq-bud
hissəsindən
yarımfabrikatların
hazırlanması.
Чанаг-буд
щиссяsinдян язяля лифляри узунуна 2-3 тикяйя кясилир вя онлардан йарымфабрикатлар
щазырланыр (cядвял 12).
Жядвял 12.Çanaq-bud hissəsindən alınaan yarımfabrikatlar
Йарымфабрик
атын ады
Характеристикасы
Порсийанын кцтляси, г
Ижтимаи
иашя
цчцн
Пяракяндя
сатыш
цчцн
Шнитсел
Порсиyalı
Qалынлыьы 20
-25 мм олан
oвал-йасты формалы
ят тикяси
70,110
125
Кабаб цчцн
ят
Хырдатикя
Çякиси
30
-40
г
олан
йумшаг ят тикяляри
(пий
тохумаларынын
мигдары
порсийаnın чякисинин 15 %-и
гядяр олмалыдыр
)
Чяки ilə
250,500
190
Кцряк щиссядян йарымфабрикатlar ın щазырланмасы. Кцряк щиссясиндян ашаьыдакы
йарымфабрикатлар щазырланыр (cədvəl 13).
Жядвял 13.Кцряк щиссядян al ınan йарымфабрикатlar
Dostları ilə paylaş: |