F ERGANA ’ DA M OĞOL İ STİLASI Ö NCESİ Z ANAAT VE T İCARET (IX-XII. YÜZYILLAR ) Craft and Trade in Fergana Prior to the Mongol Invasion (IX-XIIth centuries) Ремесло и торговля в Фергане перед монгольским нашествием (IX-XII века) Gülnisa AYNAKULOVA
Gazi Türkiyat, Bahar 2014/14: 157-168 Özet: X. yüzyılda Hilafete ait ülkeler arasında Fergana ve Maveraünnehir, çeşitli yer altı zenginlik- leriyle ünlü bir bölge olarak bilinmekteydi. Maveraünnehir’de demir üretimi büyük ekonomik öneme sahip olup demirin başlıca üretim yerleri Fergana ile Usruşana idi. Fergana’da yapılan demir aletler o kadar meşhurdu ki, bunlar Babil’e kadar ihraç edilmekteydi. Fergana’nın zengin bakır ocakları n- dan çıkarılan bakır sadece hammadde olarak ihraç edilmeyip kuşkusuz çeşitli eşyaların yapımı için de kullanılırdı. Fergana’da yapılan kumaş ve kumaş eşyaları yerli halkın ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda olup ayrıca komşu konar-göçer Türklere hazır giyim şeklinde ihraç edilmekteydi. Çini eşya üretimi konusunda XI-XIII. yüzyıllar gerçek bir inkişaf dönemidir. Araştırmalardan, bölgede köklü ve düzenli bir zanaatın tesis edildiği, seri kap kacak imalatının varlığı, çiniciliğin iç ticarette başlıca unsurlardan biri olarak yer aldığı anlaşılmaktadır. Fergana zanaatçılarının maharetle yaptıkları çe- şitli mallar Büyük İpek Yolu’nun Oş-Özkent-Doğu Türkistan güzergâhı üzerinden doğu ülkelerine ihraç edilmekteydi. Ticaret malları arasında meşhur Fergana atları da yer almaktaydı. Fergana şehir- lerinde, kasaba ve köylerinde Türklerin bir kısmı yerleşik hayat yaşarken diğer bir kısmı da vadinin etrafındaki dağ eteklerinde, yaylalarda konar-göçerliğe devam etmekteydi. Konar-göçer Türklerin ekonomisinde çeşitli zanaat türleri de önemli yer tutmaktaydı. Fakat Türklerde zanaatın daha çok ferdî şekilde olduğu göze çarpmaktadır.
