F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma

Tayanch iboralar 
Turizmdagi 
yangiliklar, 
turmahsulot, 
sotuvlar 
sohasi, 
hududlari, 
iste’molchilari, turistik eksport, import, turmahsulot, iqtisodiyoti, xalq 
xo‘jaligi,turistik resurslar 
Nazorat savollari 
1. O‘zbekistonning iqtisodiy-geografik o‘rni. 
2. Tabiiy resurslarni respublika xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. 
3. O‘zbekistonning turistik resurslari va salohiyati. 
4.O‘zbekiston turistik resurslarni iqtisodiy baholash va ulardan foydalanish. 
 
 
 

---

106 
12-bob. TURIZM UMUMJAHON MEHNAT TAQSIMOTIDA 
12.1.Turizmni geografik bo‘linishi va turistik oqimlar turlari 
12.2.Maqsadli turizm turlari 
12.1. Turizmni geografik bo‘linishi va turistik oqimlar turlari 
Aholining turmush sharoitini yaxshilanib borishi, ularning bo‘sh vaqtini ortishi, 
oilaning moddiy daromadini o‘sishi, dam olish jarayonlarini ko‘ngildagidek 
o‘tkazishga sabab bo‘ladi. Shu boisdan kishilar dunyoni ko‘rish, tabiat qo‘ynida dam 
olish, sog‘lig‘ini tiklash va boshqa turistik manbalardan foydalanishni istaydilar. 
Zamonaviy turizm geografiyasini o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash maqsadida 
uning muhim tavsifiy belgilarini yoki turlarini bilish zarur bo‘ladi. Jumladan: 
turizmni geografik jihatdan bo‘linishini, turistik oqimlar yo‘llanishini, safar maqsadi 
va uning turlarini, harakatlanish usullarini, joylashuv vositalarini, ishtirok etuvchilar 
soni bo‘yicha va tashkiliy shakllarini keltirish maqsadlidir. 
Ma’lumki, turizmning geografik jihatdan ikki asosiy bo‘limi mavjud bo‘lib, 
bular ichki (mahalliy) va tashqi (xalqaro) turizmidir. Mahalliy turizm – bu o‘z 
mamlakati hududida hech qanday qiyinchiliksiz istalgan joyga safar qilishi, dam 
olishi va boshqa turistik faoliyat bilan mashg‘ul bo‘lishidir. Mahalliy turizmda o‘zi 
yashab turgan joylarni ko‘rishi va o‘rganishi orqali ma’naviy dunyoqarash oshadi 
hamda vataniga bo‘lgan muhabbat tuyg‘usi uyg‘onadi. Shuningdek, aholining 
sog‘lomlashtirishga, ish qobiliyatini tiklash va yaxshilashga xizmat qiladi. 
Xalqaro turizm – bu bir davlatdan boshqa davlatga uyushtiriladigan sayohatdir. 
U viza, tibbiy tekshiruv, valyuta almashtirish va boshqa ko‘pgina tadbirlarni o‘z 
ichiga oladi. Tashqi yoki xalqaro turizm ma’lum maqsadda uyushtirilgan marshrut 
yo‘nalishi asosida guruh yoki yakka tartibda bo‘lishi mumkin. Bunda eng avvalo 
sayyohlar shu davlatning o‘ziga xos bo‘lgan tarixiy obida va shaharlari, madaniyati, 
san’ati, urf-odati bilan tanishishi hamda boshqa betakror turistik obyektlardan zavq 
olishdan iboratdir. Shuningdek, xalqaro turizm sport musobaqalari, ilmiy anjumanlar, 
konferensiya, madaniy aloqalar, diniy marosimlar (masalan, xaj safariga borish) bilan 
ham chambarchas bog‘liqdir. Xalqaro turizm qadimdan rivojlanib kelgan. Chunki 
o‘sha davrda mamlakatlar o‘rtasida aniq chegaralar bo‘lmaganligi sababli bir-biriga 

---

107 
o‘tish qiyin bo‘lmagan. Hozirgi paytda o‘tish og‘ir bo‘lsada, qiziqish, ishtiyoq katta, 
moddiy sharoit yuqori darajada. Taxlillar shuni ko‘rsatadiki, dunyo miqyosida 
turizmning geografik taqsimoti bir xil emas. M., xalqaro turistik sayyohlarni salmog‘i 
Yevropa mamlakatlariga 52,5%, Osiyo va tinch okeani mintqasiga 20,2% Amerika 
mamlakatlariga 16%, boshqa mintaqalarga 11,3 % to‘g‘ri kelmoqda. Xalqaro 
turizmda chet el turistlarni kelishi «aktiv turizm» nomini olgan. Turistlarni chet elga 
chiqib ketishi «passiv» deb nomlanadi. 
Turistik oqimlar yo‘nalishi bo‘yicha «kiruvchi» va «chiquvchi» turlarga 
bo‘linadi. Kiruvchi va chiquvchi turistlar oqimi salmog‘i hozir 1 mlrt kishidan ortiq.