areallami hosil qilishi mumkin. Ayniqsa, nodavriy ravishda yoppa siga ко‘chib yuruvchi turlar o ‘z areallarini kengaytirishi yoki yangi yashash muhitlarini o ‘zlashtirishi mumkin. Bunday o ‘zgarishlar no qulay abiotik omillar, oziqa bazasining yomonlashuvi, tur jamoasida zichlikning oshishi va shu kabi boshqa holatlar tufayli sodir bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik turlar uchun davriy, har yili sodir bo‘lib turadi- gan migratsiya xos bo‘lib, migratsiya ham o ‘z navbatida tur arealida qator o ‘zgarishlaming paydo bo‘lishiga olib keladi. Uzilgan areallar areal tiplari orasida keng tarqalgan bo‘lib, bir are alning bir necha qismlarga uzilish hodisasi dizyunksiya deyiladi. Tur areallariga nisbatan avlod va sinflaming areallarida uzilish ko‘proq sodir bo‘ladi. K o‘pchilik hollarda areallaming uzilish sabablari aniq- lanmagan, ya’ni uzilgan areallar orasidagi sharoit tur uchun qulay bo‘lsa-da, areal uzilgan va bu holat ko‘pincha har xil munozaralarga sabab bo‘ladi. Areallaming uzilish sabablarini isbotlash, uning tub mohiyatini tushuntirib berish zoogeografiyaning asosiy vazifalaridan biridir. Turlaming o ‘z areallarini o ‘zgartirish va kengaytirish xususiyatiga egaligi, ayniqsa, serharakat hayvonlarda (qushlar, qo‘lqanotlilar va hasharotlar) yaqqol kuzatiladi va ulaming okeanlardagi orollami va shu kabi boshqa joylami egallashiga olib keladi. Kechib o ‘tishning boshqa usullari orqali ham turli gumhlarga mansub hayvonlar o ‘zlarining birlamchi areallarini o ‘zgartira oladi. 72
Ch. Darvinning evolutsion nazariyasiga binoan, har bir tur yer yu zasining muayyan bir qismida paydo b oiad i hamda uning birlam-
