Fakulteti yo‘nalishi ning

Shavkat Mirziyoyev.


Mavzuning dolzarbligi: Ta’lim tizimida maktabgacha ta’lim bosqichi eng muhim bo‘g‘inlardan biri hisoblanadi. Afsuski, bizda yillar davomida ushbu ta’lim bosqichini isloh qilish, maktabgacha ta’lim muassasalariga qamrovni oshirish, ularning moddiy-texnik bazasini zamon talablariga moslashtirish masalasiga kam e’tibor qaratildi. 2017 yil 30 sentabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligini tashkil etish to‘g‘risida” Prezident Qaroridan keyin ta’lim tizimining quyi bo‘g‘iniga e’tibor kuchaydi.
Maktabgacha ta’limning vazifasi bolalarni xalqning boy milliy, madaniy-tarixiy merosi va ma’naviy axloqiy jixatdan tarbiyalash: bolalarda milliy vatanparvarlik xislarini shakllantirish, maktabgacha yoshdagi bolalarda bilim olish ehtiyojini, o‘qishga intilish moyilliklarini shakllantirib, ularni muntazam ravishda ta’lim jarayoniga tayyorlash, bolalarning tafakkurini rivojlantirish, o‘zining fikrini mustaqil va erkin ifodalash malakalarini shakllantirish, bolalarning jismoniy va ruxiy sog‘ligini ta’minlashdan iborat. Dunyo va respublikamiz miqyosida yoshlarning qobiliyatlari, iste’dodlari, ichki imkoniyatlarini, o‘ziga xos individual-psixologik xususiyatlarini tadqiq etish tendentsiyalari kuzatilmoqda. Yosh avlodning shaxs va sub’ekt sifatida shakllanishi, aqliy rivojlanishi, tarbiyalanganlik darajasini yuksaltirish maktabgacha ta’lim tashkilotlaridan boshlanadi. Ushbu jarayonning samarali tashkil etilishi va boshqarilishi ta’lim tizimining uzluksizligini ta’minlash sharti bo‘lib xizmat qiladi, chunki yosh va murg‘ak qalblar bilan olib boriladigan pedagogik jarayon ularning kelajakda kim bo‘lib yetishishlari, qanday fuqarolik pozitsiyani egallashlari bilan bog‘liq holda qaraladi. O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi maktabgacha ta’lim tashkilotlarining oldiga - yangi demokratik davlatning fuqarolarini shakllantirishdek muhim vazifani qo‘ydi. Bu esa hozirgi vaqtda maktabgacha ta’lim tizimida davr talabiga javob beradigan mutaxassislarni nazariy bilimlar bilan bir qatorda jahon andozalariga mos holatda tayyorlash, ularning malakasini oshirish zaruriyatini keltirib chiqaradi. SHu bilan birga maktabgacha ta’limni isloh qilishning asosiy shartlaridan biri - buyuk ma’naviy fazilatlarga ega, insoniy fazilatlarni o‘zida mo‘jassamlashtirgan, yetuk kadr sifatida faoliyat yuritayotgan mutaxassislar avlodini yetishtirishni talab etadi. Hozirgi davrning bu talabi – matabgacha ta’lim tarbiyalanuvchilarini axloqan va ma’nan yetuk, komil insonlar qilib tarbiyalash vazifalarini bajarishni talab etadi. MTT rahbarlari va pedagog kadrlari oldida turgan eng dolzarb vazifalardan biri – erkin fuqaro ma’naviyatini, ozod shaxsni shakllantirish masalasidir. Boshqacha aytganda, o‘z xaq-huquqlarini taniydigan, o‘z kuchi va imkoniyatlarini anglagan, atrofda sodir bo‘layotgan voqea va hodisalarga mustaqil munosabat bilan yondashgan, ayni zamonda shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg‘un xolda quradigan erkin, har jihatdan barkamol insonlarni tarbiyalash lozim. Shu jihatdan olganda, barkamol insonni tarbiyalash avvalo, pedagoglardan ulkan mahorat va mas’uliyatni talab qiladi. Ustozlik mahorati va tarbiyachilik san’atining tayyor andozasi yoki qolipi mavjud emas. Ushbu san’atni egallash uchun insondan katta kuch, ijodkorlik va ko‘p yillik tajriba talab etiladi. O‘zbekistonda maktabgacha ta’limni isloh qilishning asosiy omillaridan biri komil inson tarbiyasida “shaxs manfaatlari va ta’lim ustuvorligi” masalalari borasida bir qator olimlar izlanish olib bormoqdalar. Bular R.H. Djuraev, J.G‘. Yo‘ldoshev, S.Turg‘unov, R.Safarova, M. Yuldashev, SH.A. Abdullaeva, Y. M. Asadovlardir. O‘zbekistonda maktabgacha ta’lim tizimini tubdan isloh qilish bo‘yicha keng miqyosdagi ishlarning amalga oshirilishi natijasida bugungi kunda mamlakatimiz maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ilmiy va pedagogik tarkib tubdan o‘zgardi, zamonaviy o‘quv-dasturiy asosga, moddiy-texnik bazaga ega bo‘lgan ta’lim maskanlari sifatida samarali faoliyat ko‘rsatmoqda. Maktabgacha ta’lim tizimi faoliyatining pedagogik-psixologik asoslari, davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari hamda ularning muqobil turlarini tashkil etishning pedagogik shart-sharoitlari, maktabgacha ta’lim tashkilotlari faoliyatini tashkil etishning xukukiy-me’yoriy asoslari, boshqarishda jahon tajribasi va uni ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etish texnologiyalarini o‘rganish va shu asosda choratadbirlarni belgilash, amaliyotga joriy qilish ishlari jadallashmoqda. Maktabgacha ta’lim tizimining yangi avlod rahbarlarini shakllantirish masalasi ham kundalik dolzarb ahamiyat kasb etuvchi masalalar sirasiga kiradi. Bunda rahbarning muvofiqlashtirish, rejalashtirish, tartibga solish, nazorat qilish va baholash vazifalari bilan uyg‘unlikda bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalari to‘g‘risida e’tirof etilgan funktsiyalar bolalarning intellektual jihatdan voyaga yetishiga, ma’naviy barkamol shaxs bo‘lib shakllanishiga va pedagog xodimlarning ilmiy-ma’naviy jihatdan o‘sishiga, siyosiy va fuqarolik pozitsiyasining mustahkamlanishiga olib keladi.
An’anaviy ravishda asosiy turlar pedagogik faoliyat o‘quv-tarbiya ishlari bo‘lsa, kasb-hunar maktabida metodik ishlarni ham alohida ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiq bo‘lar edi.
O‘qitish - kognitiv faoliyatni boshqarishga qaratilgan faoliyat turi. O‘qitish asosan o‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. nazariy tayyorgarlik o‘quv jarayonida ham, davomida ham soatdan keyin. O‘qitish har qanday tashkiliy shakl doirasida amalga oshiriladi, odatda qat’iy vaqt chegaralari, qat’iy belgilangan maqsad va unga erishish imkoniyatlari mavjud. O‘qitish mantig‘i qattiq kodlangan bo‘lishi mumkin. Ishlab chiqarish ta’limi ustasi zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyasi va mehnatni tashkil etishning barcha talablariga rioya qilgan holda o‘quvchilarni turli operatsiyalar va ishlarni oqilona bajarish uchun bilim, ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirish masalasini hal qiladi.
Tarbiyaviy ish- bu o‘quv muhitini tashkil etishga va o‘quvchilarning kasbiy rivojlanishi muammolarini hal qilish uchun turli xil faoliyat turlarini boshqarishga qaratilgan pedagogik faoliyat. Ta’lim jarayonining mantiqiyligini oldindan belgilab bo‘lmaydi. Tarbiyaviy ishda faqat ta’minlash mumkin izchil yechim aniq, maqsadga yo‘naltirilgan vazifalar. Ta’lim va o‘qitish bir-biridan ajralmas.

yaxshi usta ishlab chiqarish ta’limi nafaqat o‘z bilimlarini o‘quvchilarga beradi, balki ularning fuqarolik va kasbiy rivojlanishiga ham rahbarlik qiladi. Bu yoshlarning kasbiy mahoratini oshirishning mazmun-mohiyatidir. O‘z ishini yaxshi bilgan va sevgan ustagina o‘quvchilarda kasbiy sharaf tuyg‘usini uyg‘otishi, mutaxassislikni mukammal egallash ehtiyojini uyg‘otishi mumkin.

Uslubiy ish o‘quv jarayonini tayyorlash, ta’minlash va tahlil qilishga qaratilgan. Kasb-hunarga o‘qitishni amalga oshiruvchi o‘qituvchilar ilmiy-texnikaviy axborotni mustaqil tanlashlari, uni uslubiy qayta ishlashlari, o‘quv materialiga aylantirishlari, rejalashtirishlari, samarali o‘qitish vositalarini tanlashlari shart. Ko‘pgina o‘qituvchilar va magistrlar o‘z fanlari bo‘yicha o‘quv jarayonining dizaynerlari. Uslubiy ish o‘qituvchilarda o‘z kasbiy faoliyatini yaxshilashga doimiy intilishni shakllantiradi.