Axloqning tarbiyaviy funksiyasi — bu jamiyatda mavjud bo‘lgan tarbiya tizimini umuminsoniyat tomonidan e’tirof etilgan axloqiy norma, urf-odat, an’analarga moslashtirish va shu asosda fuqaro- larni axloqiy jihatdan tarbiyalash ishlarini tashkil etishni amalga oshiradi.
Axloqning kommunikativ funksiyasi — bu umumiy axloqiy qad- riyatlarni ishlab chiqish uchun odamlar o‘rtasida fikr almashish, bir-birini tushunib umumiy xulosalarga kelishda o‘zaro aloqa qilish vositasi vazifasini bajaradi. Xullas, axloq tufayli xalqlar, elatlar, millatlar bir-birlari bilan aloqada bo‘lib, fikr almashib, o‘zlariga xos, manfaatlariga mos keladigan umuminsoniy axloqiy qadriyatlarni ishlab chiqadilar hamda ularga og‘ishmay amal qi- lishni yo‘lga qo‘yadilar.
Yuqoridagi fikrlar axloqning jamiyat ijtimoiy hayotida muhim o‘rin egallashidan dalolat beradi.
Axloq tuzilmasida uch omil — asos — axloqiy ong, axloqiy his- siyot va axloqiy xatti-harakatlar muhim o‘rin tutadi.
Axloqshunoslik tizimida uchta asosiy unsur, ya’ni odob, xulq va axloq tushunchalarini ajratib ko‘rsatish mumkin:
Odob — inson haqida yoqimli taassurot uyg‘otadigan, lekin jamoa, jamiyat va insoniyat hayotida burilish yasaydigan darajada muhim ahamiyatga ega bo‘lmaydigan, milliy urf-odatlarga asos- langan chiroyli xatti-harakatlarni o‘z ichiga oladi.
Xulq — oila, jamoa, mahalla-ko‘y miqyosida ahamiyat- li bo‘lgan, ammo jamiyat va insoniyat hayotiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydigan yoqimli insoniy xatti-harakatlarning majmuyi.
Axloq — jamiyat, zamon, ba’zan umumbashariy ahamiyatga ega, insoniyat tarixi uchun namuna bo‘la oladigan ijobiy xat- ti-harakatlar yig‘indisi, insoniy kamolot darajasini belgilovchi ma’naviy hodisa.
Etikaning boshqa ijtimoiy fanlar bilan aloqadorligi. Etika va estetika. Etika boshqa ijtimoiy va falsafiy fanlar bilan o‘zaro alo- qadorlikda rivojlanib kelmoqda. Ayniqsa, uning estetika bilan
270
aloqasi qadimiy va o‘ziga xos. Avvalo, insonning har bir xatti-ha- rakati va niyati ham axloqiylikka, ham nafosatga tegishli bo‘ladi, ya’ni muayyan ijobiy faoliyat ham ezgulik (ichki go‘zallik), ham nafosat (tashqi go‘zallik) xususiyatlarini mujassam qiladi.
Dostları ilə paylaş: |
