Falsafa va ijtimoiy hayot
Yüklə 413,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 31. Falsafaning qaysi funksiyasida “Haqiqat nima Uning mezonlari qanday”
- 32. Falsafaning qaysi funksiyasi yetakchi o„rinni egallaydi
- 34. Qadimgi mutafakkirlar har tomonlama komil insonni qanday atama bilan ifodalagan
- 35. Xalqaro Boston kongressida fransuz mutafakkiri Pyer Obenyak qanday savolni o„rtaga tashlagan edi
- 36. Falsafa Pratogor, Suqrot, va Platon aytganidek falsafa -bu ...
- 39. Klassik mexanikaning qonunlarini qaysi olim ta‟riflagan
- 41. Ssiyentizm quyidagi fikrlardan qaysi birini ilgari surgan
- “Birgalikda ilm olish”
- “Yozma va og„zaki yumaloq stol”
|
ko„rsatilgan? A. Kant, Gegel B. Fixte, Golbax S. Baxtin, Sartr D. Kamyu, Sartr
A. Dunyoni anglash va bilish mumkin B. Dunyoni bilib bo‗lmaydi S. Dunyoni bilish mumkin, lekin shubha bilan qarash kerak D. Hamma javob to‗g‗ri 42
ko„rsatilgan? A. Dunyoni to‗liq bilish mumkin B. Dunyoni faqat sezgilar orqali bilish mumkin S. Dunyoni bilib bo‗lmaydi D. Dunyoni aqliy bilish mumkin
qanday?” degan savollar beriladi?. A. Gnoseologik funksiyada B. Dunyoqarash funksiyasida S. Mifologik funksiyasi D. Integrativ funksiyasi
A. Dunyoqarash funksiyasi B. Gnoseologik funksiyasi S. Ontologik funksiyasi D. Tarbiyaviy funksiyasi 33. 2008 yil Seul shaxrida 22 Jahon falsafasi kongressi qanday umumiy nom ostida o„tdi? A. Hozirgi davrda falsafani qayta anglash B. Tarix falsafasini o‗rganish S. Falsafada yangi metodni yaratish D. Falsafaning umumiy masalalari
ifodalagan? A. Paydeyya 43
B. Animiya S. Idealistlar D. Sofistlar
A. Insonning vahshiyona tabiatidan ma‘rifatli tabiatga o‗tish imkoniyati qay daraja mavjud B. Insonning kelib chiqish sabablari S. Insoniyatning kelajakdagi muammolari D. Olam va odamning o‗zaro munosabatlari
A. Ishontirish emas, to‗g‗ri fikrlash san‘atidir B. Falsafa olamni bilish S. Umumiylikni o‗rganuvchi fan D. Ishontirish o‗rgatuvchi fan
A. Eynshteyn B. I.Nyuton S. N.Bor D. R.Ernest
A. Borliq to‗g‗risidagi obyektiv bilimlarni aniqlash va tizimlashtirish B. Borliq to‗g‗risidagi subyektiv bilimlar S. Dalillarsiz aniqlash D. Hujjatlarni yig‗ish
44
A. I.Nyuton B. R.Dekart S. A.Eynshteyn D. N.Bor
A. Fan inqilobiga B. Ma‘naviyatning inqirozi S. Olamning anglashning qiyinlashuviga D. To‗g‗ri javob yo‗q
A. Falsafani fan darajasiga tushirish va dunyoqarash masalasini olib tashlash B. Falsafani dunyoqarash deb bilish S. Falsafani fan deb bilish D. Barcha javoblar to‗g‗ri
45
“birgalikda ilm olish” metodlarining o„rni. Falsafa darslari qiziqarli va talabaga boy axborot beradigan bo‗lishiga yordam beradigan ulublar juda ko‗p. Lekin ular orasida falsafaning eng sinalgan va eng qadimiy uslubi bo‗lgan ―suqrotcha bahs‖ga hech qaysi uslub yeta olmaydi. Zero, aynan shu uslub dialektik fikrlash uslubidir va aynan shu uslub dunyoga Suqrot, Platon, Aristotel, Forobiy, Ibn Sino kabi ko‗plab mutafakkirlarni yetishtirgan. Ayni shu uslub Platon dialoglarida aks etgan va hozirgacha insoniyat yetuk mutafakkirlarini kamolotga yetkazishda davom etmoqda. Bu uslubni yaxshi bilish uchun mazkur dialoglarni chuqur o‗rganish kerak. Bugungi kunda ularning o‗zbek tilidagi tarjimasi amalga oshirilgani esa ishimizni yanada yengillashtirdi. Bu uslub seminarda emas, balki faqat ma‘ruzalar vaqtida o‗kaziladi. Bunda o‗qituvchi Suqrotning, talabalar esa Suqrotning suhbatdoshi rollarini o‗ynaydilar. Mazkur metodni mashq orqaligina namoyish etish mumkin. Shuning uchun bu yerda ushbu uslubga boshqa to‗xtalmaymiz. Lekin metodikadan o‗tkazadigan seminarlarimizda bu metodni maxsus mashq qilib ko‗ra olamiz. Shuni alohida ta‘kidlash kerakki, bu uslubni falsafani chuqurroq biladiganlar o‗zlashtirishi mumkin va maqsadga muvofiqdir. Falsafa darslarining xajmi juda qisqa bo‗lgan nofalsafa mutaxassisliklari darslarida esa uni qo‗llash uchun yetarli vaqt topib bo‗lmaydi. Ammo bu uslub masalaning javobi baxs qatnashchilaridan biriga ayon bo‗ladigan platoncha (suqrotcha) dialog emas, albatta. Bu savollar va ularga javoblar to‗qnashuvi jarayonida kelib chiqadigan o‗z- o‗zidan tashkillanishi kutiladigan nochiziqli kognitiv-kommunikativ muhitdir. Falsafani o‗rganishga endigina kirishganlar esa avval osonroq uslublar asosida o‗z tafakkurlarini rivojlantiradigan uslublar asosida ishlashlari maqsadga muvofiq. Shunday ulublar qatoriga ―insert‖ uslubi turadi. ―Insert‖ uslubi yordamida talabalar, asosan, falsafiy matnlar (tekstlar) yordamida o‗z tahliliy va tanqidiy tafakkurlarini rivojlantiradilar. Shu orqali falsafiy g‗oyalarni tushunishni o‗rganadilar. Bu metod bilan ishlaganda talabalarga 46
muayyan falsafiy matn (Masalan, biron muallifning maqolasi yoki biron faylasuf kitobidan olingan ko‗chirma) tarqatiladi. Ular tekstni o‗qib chiqib, varaq chetlariga (polyalariga) o‗z belgilarini qo‗yadilar. Belgilarni oldindan kelishib olish maqsadga muvofiqdir. Chunki bu talabalar ishini tekshirish va baholashni osonlashtiradi. Belgilar quyidagicha bo‗lishi mumkin: talaba « + » - belgisini o‗zi uchun yangi fikr qarshisiga qo‗yadi. « - » - belgisini o‗z bilimlariga, fikrlariga zid keladigan fikr qarshisiga qo‗yadi. «V» - belgisini o‗z fikrlariga muvofiq keladigan fikr qarshisiga qo‗yadi. «? » - belgisini o‗zi tushunib yeta olmagan fikr qarshisiga qo‗yadi. Talabalar tekstni o‗qib chiqib, tegishli belgilarini qo‗yib chiqqanlaridan keyin o‗qituvchi ularga quyidagi jadvalga o‗z belgilarini qo‗yib chiqishlarini tavsiya etadi.
V - + ?
Shundan keyin o‗qituvchi ―Insert‖ jadvaldagi bu axborotni tartiblashtirib chiqadi. Talabalardan kim va nimalarni tushuna olmaganlarini va kim, nimalarni tushuna olganlarini o‗rganadi. Bu unga talabalarni baholash uchun ham, kelgusi ma‘ruza va seminarlarda buni hisobga olishi uchun ham kerak bo‗ladi. Darsning keyingi bosqichida o‗qituvchi talabalar qilgan ishlari asosida tekstni muxokama qilib, undagi ziddiyatli va tushunarsiz ko‗ringan yerlarini talabalarning o‗zlari ishtirokida tahlil etib, yoritib oladi, ishni xulosalaydi. Ish muxokamasini bilimi uncha yuqori bo‗lmagan talabalardan boshlash maqsadga muvofiq. Shunda bilimi yuqoriroq talabalar muhokamada faol ishtirok etishlari, o‗z bilimlarini mustahkamlab, o‗qituvchiga ham yordam berishlari
47
mumkin. Chunki, ushbu muhokamada ular boshqalar tushunib yeta olmagan fikrlarni tushuntirib beradilar va talqinlari, tafakkurlari chiniqadi. Endi “Birgalikda ilm olish” metodi haqida fikr yuritamiz. Bu metod faqat seminar mashg‗ulotlarida qo‗llanishi mumkin va uning xillari juda ko‗p. Ularning hammasini bu yerda keltirish uchun vaqt yetmaydi. Bu yerda, biz ulardan ba‘zilarini namuna sifatida ko‗rsatamiz. Shu namunalar asosida, qolganlarini yosh o‗qituvchi o‗zi kashf qilishi yoki boshqa manbalarni o‗qib, tushunib olishi ham mumkin. “Yozma va og„zaki yumaloq stol” metodi. Bu mavzuning muhokama etiladigan masalasi bo‗yicha 3 bosqichli galma-gal fikr bildirish usulidir. Usulni qo‗llash uchun, avvalo seminar guruhini har birida 5 talabadan iborat 4 ta mayda guruhlarga ajratiladi.
yozadilar, 3- va 4- guruh talabalari esa ularning javoblarini tahlil qiladilar. Javobda 1- va 2- guruh barcha a‘zolari qatnashadilar. Ya‘ni guruh a‘zolarining har biri ―yumaloq stol‖ atrofida o‗rtaga tashlangan savol (masala) bo‗yicha o‗z fikrlarini yozma ravishda bildiradilar. Buning uchun javob qog‗ozga yozilishi va javob ostiga javob muallifi o‗z familiyasini yozib qo‗yishi kerak. Birinchi talaba javobni yozib bo‗lgach, qog‗oz bilan ruchkani o‗zining boshqa gruppadoshiga uzatadi va h.k. Shu tarzda qog‗oz guruhning 5 a‘zosini aylanib chiqadi va tahlil uchun 3-, 4- guruxlarga uzatiladi. Z- va 4- guruh a‘zolari javoblarni qiyosiy tahlil etib, tegishli baholaydilar (―ball‖ qo‗yadilar). Ikkinchi bosqichda Z- va 4- guruh a‘zolari mavzuning ikkinchi masalasi bo‗yicha javob yozadilar, 1- va 2- guruh talabalari esa ularning javoblarini tahlil etib, baholaydilar. Uchinchi bosqichda ―og‗zaki yumaloq stol‖ o‗tkaziladi. Buning uchun mavzuning uchinchi savoli 1-, 2- guruh a‘zolariga beriladi. Ular og‗zaki javob beradilar, 3-, 4- guruhdagilar esa javoblarni og‗zaki muhokama qilib, og‗zaki baholaydilar. Keyin mavzuning to‗rtinchi savoli 3-, 4- guruh a‘zolariga beriladi.
48
Ular og‗zaki javob beradilar, 1-, 2- guruhdagilar esa javoblarni og‗zaki muhokama qilib, og‗zaki baholaydilar. “Birgalikda ilm olish” metodining ikkinchi shakli: “uch bosqichli intervyu” dir. Seminarni bu metod asosida o‗tkazish uchun seminar guruhida har biri 3 talabadan iborat (7 yo 8 ta) mayda guruhlar tuziladi. Guruhchalarning a‘zolarini A, B, G deylik. Bunda A Bdan intervyu oladi, G esa savolni va javobning asosiy fikrlarini yozib oladi. Intervyu oluvchi o‗z partnyoriga o‗ylab javob berishi uchun bir necha sekund vaqt berishi va asosiy savolga javob to‗liq chiqishiga yordam beradigan qo‗shimcha savollarni ham berishi maqsadga muvofiq. Ikkinchi bosqichda, rollar almashadi. G A dan intervyu oladi, B yozib oladi. Uchinchi bosqichda, B Gdan intervyu oladi, A esa yozadi. Demak, seminarni bunday tashkillash uchun seminar asosiy savollarni uchtadan mayda savollarga ajratish kerak bo‗ladi. Savollar soni gurux va guruhdagilar soniga bog‗liqdir. Dars oxirida intervyu yozuvlari yig‗ib olinadi va o‗qituvchi tomonidan har bir guruhning, jumladan, har bir a‘zoning ishi obyektiv baholanadi. “Birgalikda ilm olish” metodining uchinchi shakli sifatida butun seminar guruhini 3 ga - ―savol beruvchilar‖, ―javob beruvchilar‖ va ―baholovchilar‖ – ajratib, har birining vazifalarini oldindan taqsimlash orqali amalga oshirilishi mumkin. Seminar qiziqarli o‗yin tarzida kechishi uchun savol beruvchilarni ―jurnalistlar‖, javob beruvchilarni ―delegatlar‖, baholovchilarni ―kuzatuvchilar‖ yoki ―hakamlar‖ yoki ―arbitrlar‖ guruhi deb atash ham mumkin. Bu usulda seminar tashkil etilganda birinchi guruh a‘zolariga seminarda muhokama etiladigan masalalarni yoritishga xizmat qiladigan savollar ro‗yxatini darsdan avval tayyorlab kelish topshiriladi. Ikkinchi guruh a‘zolari seminarning asosiy savollari bo‗yicha javob berishga tayyorlanib keladilar. Uchinchi guruh a‘zolari esa har ikki guruh ishini , ya‘ni savol-javoblarni eshitib, baholashga tayyorlanib keladi. O‗qituvchi uchala guruh ishini nazorat qiladi, kerak bo‗lgan hollarda munozaraning obyektiv va adolatli bo‗lishiga oid ko‗rsatmalar berib turadi.
49
Bu metod kuchli guruhlarda va og‗zaki o‗tkaziladi. Guruhdagilar faolligi yaxshi bo‗lsa, keyingi seminar ham ayni shu usulda, faqat guruhlarning rollari almashtirilgan xolda o‗tkaziladi. Uchinchi marta ham shu usul rollarni almashlab o‗tkazilganidan keyin bir sikl tugaydi va keyingi seminarlarda boshqa uslublarni qo‗llashga o‗tish mumkin yoki shu yo‗sinda davom etish ham mumkin. Bu masalani guruhdagilarning reaksiyasiga qarab aniqlanadi.
Darslarni muammoli o„tish, insert, birgalikda ilm olish va suqrotcha baxs metodlarini qo„llashga bo„lgan asosiy talablar. Falsafiy ma‘ruzalarni muammoli o‗qishning pedagogik va didaktik prinsip va talablari, asosan, quyidagicha: 1. Talabaning muammo muhokamasiga nazariy va psixologik tayyorgarligini hisobga olish. 2. Ta‘lim dasturi va mazmuni bilan uslub orasidagi uzviylikni yo‗qotmaslik. 3. Muammo materialining dars moduli bilan uyg‗unligi. 4. Tanlangan material talaba ehtiyojlari va qiziqishlarilariga muvofiq kelishi. 5. Tanlangan material chindan ham muammoli bo‗lishi, ya‘ni yechimi aniq bo‗lmasligiga erishish. 6. Muammo muhokamasidan salbiy (negativ) xulosa va tajriba hosil bo‗lmasligiga erishish. 7. Dars uzluksiz kechishini ta‘minlash, vaqtdan unumli foydalanish. 8. Muhokamada barcha talabalar ixtiyoriy qatnashishi uchun sharoit yaratish va h.k.
50
Falsafadan ma‘ruza o‗qish va seminar o‗tkazishning metodik va didaktik talablari, asosan, shulardan iborat. Auditoriyaning falsafiy mavzularni o‗zlashtirish ko‗nikmalari ortgani sayin va ma‘ruzalarning kirish va fundamental mavzulari talabalar tomonidan yaxshi o‗zlashtirilganidan keyin ma‘ruzalar vaqtida muammoli masalalar sonini ko‗paytirib borish va xatto darsni boshidan oxirigacha muammoli masalalar muhokamasi tarzida o‗tkazish ham mumkin. Keyingi holda dars ―suqrotcha baxs‖ tarzida o‗tgan, deyish mumkin. Suqrotcha baxs namunalarini Platonning dialoglari misolida ko‗rishimiz mumkin. Bu, albatta, hozirgi davrda falsafadan dars berish san‘atida eng oliy idealdir. Bu idealga yetish esa nafaqat o‗qituvchi, balki talabaga, uning bilimga bo‗lgan o‗z ichki shaxsiy intilishiga, qiziqishiga bog‗liq. Bunda o‗qituvchi faqat tashqi turtki rolini o‗ynay oladi.
51
MIFOLOGIYA - (yunon. Miphos – doston, qissa, afsona va logos – ta‘limot) ijtimoiy taraqqiyotning dastlabki bosqichidagi tabiiy va ijtimoiy hodisalarni o‗rganuvchi fan. Ibtidoiy jamiyat taraqqiyotida afsonalar birlamchi bo‗lib, ular nafaqat inson va tabiatning uyg‗unligiga qaratilgan, balki mifologik dunyoqarashning alohida turi bo‗lib, tabiat hodisalari va jamoa hayotini obrazli tasavvur qilishdir, ya‘ni ilmiy dalillarga asoslanmagan, his-tuyg‗ularga, ijtimoiy xomhayollikka, ko‗pchilik tomonidan, ijtimoiy jarayonlarni va ushbu jarayonlarda o‗zlarining tutgan o‗rinlarini noadekvat aks ettirishga tayangandir. Yer yuzida yashovchi barcha xalqlarning mifologiyalari, afsonalari mavjud. Ular xalqlarning tarixiy xotirasining ifodalanishida, ularni ijtimoiy tashkillashtirishda katta ahamiyatga ega. Insonning hozirgi zamon ongida, madaniyatida mifologik qarashlar ham mavjud. FALSAFA (filosofiya) – insonning dunyoda tutgan o‗rni va dunyoqarashining yaxlit sistemasini ifodalovchi ma‘naviy faoliyatining bir shakli. Mil. 2-3 asrlarda o‗tgan yunon faylasufi Diogen Laertskiyning shohidlik berishicha, yunon mutafakkiri Pifagor birinchi bo‗lib, o‗zini «filosof» deb atagan. Bu so‗z Geraklitning falsafiy ta‘limotida narsalarning tabiatini tadqiq etishga nisbatan qo‗llanilgan, tadqiqotchining o‗zi esa «filosof» deb atalgan. Keyinchalik «filosof» so‗zi har taraflama, keng, tushunarli va haqqoniy fikr yuritishga intiluvchi kishiga nisbatan qo‗llanilgan. Tarixiy ma‘lumotlar yunon. philosophia so‗zi arabchaga «falsafa» bo‗lib o‗tganligi, arablar bu fanni «hikmat» deb atashi, ruschaga «filosofiya» tarzida o‗tganligini tasdiqlaydi, demak, falsafa bilan filosof so‗zlari bir xil ma‘noga ega.
biri. Fan tabiat, jamiyat va tafakkur haqidagi yangi bilimlar hosil qilishdan to ularni tadbiq qilishgacha bo‗lgan faoliyatni o‗z ichiga oladi. Kishi organizmi, atrof-muhit, bepoyon olam sirlari va rivojlanish mexanizmlarini o‗rganib, ulardan kishilik jamiyatining ravnaqi uchun foydalanish ilm-fanning bevosita maqsadidir.
52
Keng ma‘noda fanning vazifasi voqelikni nazariy aks ettirishdir. Tarixiy taraqqiyot jarayonida fan jamiyatning ishlab chiqaruvchi kuchiga aylanib boradi. Fan bilan san‘at, din va axloq o‗rtasida muayyan munosabat mavjud. Hozirgi fan ulkan yutuqlarga erishgan sharoitda din fan natijalaridan foydalanishga harakat qiladi. Aksincha, fan ham diniy dunyoqarashlardan foydalanmay iloji yo‗q. San‘at va axloq ham fanga ijobiy ta‘sir ko‗rsatadi. Fan bilan falsafa o‗rtasidagi o‗zaro bog‗lanish murakkab munosabatga ega. Falsafa ozmi-ko‗pmi fan metodologiyasi vazifasini bajaradi, falsafa va fan yutuqlari birgalikda ilmiy dunyoqarashni ifodalaydi. FANSHUNOSLIK – fanni vujudga kelishi va taraqqiyot qonuniyatlari, strukturasi va dinamikasi, uning boshqa ijtimoiy omillar va jamiyatning moddiy hamda ma‘naviy hayot sohasi bilan bog‗liq holda o‗rganuvchi yo‗nalish. Fanning ayrim unsurlari (fanlar klassifikatsiyasi va ilmiy ijod masalalari) qadimdan falsafa va xususiy fanlar tomonidan o‗rganildi. Aristotelning o‗z asarlari nomini «Fizika», «Metafizika», «Analitika», deb qo‗yishi fan klassifikatsiyasi sohasidagi dastlabki g‗oyalardandir. Al-Xorazmiy ilmiy ijod kashfiyotining vazifasini ilmdagi qiyinchilikni yengillashtirish, xatolarni to‗g‗irlab ketishdan iborat, deb bilgan. Forobiy va Ibn Sino fanlar klassifikatsiyasi to‗g‗risida qiziqarli fikrlar aytishgan. Beruniyning ilmiy tadqiqot metodlari, jumladan, tarixiy axborotlar haqidagi mulohazalari, Mahmud Koshg‗ariyning fan asoslarini mujassamlashtiruvchi «Devoni lug‗ati turk» asari katta ahamiyatga ega, Abdulloh al-Xorazmiy fanlar tasnifini bergan.
fanining sohasi hisoblanadi. Fan falsafasining predmetini ilmiy bilishning umumiy qonuniyatlari va tendensiyalari ( intilishlari) tashkil etadi. Fan falsafasida ilmiy bilishga tarixiy rivojlanish davomida ilmiy bilimlarni yaratilishi va ijtimoiy – madaniy o‗zgarib boruvchi sharoitlarda o‗ziga xos faoliyat sifatida yondoshiladi. Fan falsafasida ilmiy izlanish, «kashfiyot algoritmi», ilmiy bilimning dinamikasi tadqiqot faoliyatining uslublari kabi muammolar tadqiq etiladi. Fan 53
falsafasining boshqa fanlardan farqi – u inson intellekti yordamida haqiqatga erishish imkoniyatlarini izlashdir. Boshqa fanlarning maqsadi esa haqiqatni izlashdir. AGNOSTITSIZM - (yun. agnostos: a – inkor, gnostos – bilish, bilishni inkor etish) – tabiat va jamiyat qonuniyatlari mohiyatini bilish imkoniyatlarini rad etib, bilimning voqelikka muvofiq ekanini isbotlash mumkin emas, deb hisoblaydigan fal-y ta‘limot. Antik skeptitsizm va o‗rta a. lardagi nominalizm negizida paydo bo‗lgan. XIX–XX a.lar ijtimoiy tafakkurida, ayniqsa, marksistik fal.da mazkur ta‘limot sun‘iy tarzda soddalashtirilib, unga to‗liq bilishni inkor etuvchi ta‘limot sifatida baho berilgan. Vaholanki, bu ta‘limot vakillari obyektiv borliqni bilish mumkinligini butunlay rad etmaydi, bilim va tafakkurining cheklanganini ta‘kidlaydi, xolos. Haqiqatan ham, dunyoni mukammal bilish mumkin emas, inson dunyoning siru sinoatini qanchalik chuqur o‗rganmasin, uning tubiga yetib borolmaydi, bu olamning haddi hududi bo‗lmagani kabi, u haqdagi bilimlar ham cheksizdir. Qad. yun. fal.sida skeptitsizm shaklida, paydo bo‗lgan (Protagor, Pirron kabi faylasuflarning qarashlar asosida). A. keyinchalik ingliz donishmandi David Yum va nemis faylasufi Immanuel Kant va b. g‗arb olimlari tomonidan rivojlantirilgan. Agnostiklarning fikricha, dunyoni yaxlit va bir butun holda bilib bo‗lmaydi. Inson uning bir qisminigina bilishga qodir, xolos. Ular o‗z fikrini oqibatning sababdan farq qilishi bilan asoslab berishga urinadi. Ular oqibat sababdan farq qiladi, sh.u. narsa hodisalarning mohiyatini anglash mumkin emas, deb hisoblaydi. Bu oqim namoyandalari obyektiv ravishda mavjud bo‗lgan sabab va oqibat o‗rtasidagi bog‗liqlikni isbotlash mumkin emasligiga asoslanib, aposterior, ya‘ni tajribadan oldingi bilim vositasida, sh-dek, mantiq yo‗li bilan ham oqibat va sabab o‗rtasidagi bog‗liqlikni aniqlash mumkin emas, degan g‗oyani ilgari suradi. D.Yumning fikriga ko‗ra, tabiat mo‗jizalar kitobini to‗liq ochmaydi, bizga obyektlarning ayrim tashqi sifatlarini o‗rganish imkonini beradi, xolos. XIX A.da A. g‗oyasi turli yo‗nalishlarda rivojlantirildi. Mas., I.Myullerning A.i (fiziologik idealizm), G.Gelmgolsning iyerogliflar A.i, vulgar materialistlar 54
(L.Byuxner, Y.Moleshott)ning A.i A.Puankarening konvensializmi, XX a.da esa P.Yushkevichning ―prakseologik‖ A.i bunga yaqqol misol bo‗la oladi. Yüklə 413,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|