Fanga kirish. Issiqlik energiyasining iste'moli ta'minoti tizimlari reja: Texnik-iqtisodiy aspektlari

Moliyaviy tahlil

Qo’shimcha energiya manbasini o’z ichiga olgan gelioenergetik tizimdan foydalanish samarasi yil davomida iqtisod qilingan an`anaviy energiya hosil qiluvchilarning qiymati quyidagi ifodaga asosan hisoblanadi:

bu erda
S-yil davomida iqtisod qilingan an`anaviy energiya tashuvchi miqdori (pul birligida)
Q-yillik energiya iste`moli (kVt /soat, Kkal, KDj)
F-gelioenergetik tizimdan foydalanish hisobiga yillik energiya iste`molining iqtisod qilayotgan qismi foiz (%) n-an`anaviy tizim FIKi an`anviy energiya tashuvchi qiymati (pul birligi issiqik miqdori birligi)
Moliyaviy tahlilni amalga oshirishda kapital qo’yilmalar o’lchami (S), eksplutatsion harajatlar (sarflangan zaxira energiyasi qiymatini qo’shganda). Qurilmaning ishlatish muddati 20 yil deb qabul qilish mumkin. Oqlash muddati, sof keltirilgan qiymat va foyda ichki me`yori kabi o’lchamlar tahlili qurilmadan foydalanish iqtisodiy samaradorligi haqida umumiy ma’lumotlarni berish kerak.

Quyosh energiyasining ko’zda tutilgan zaruriy miqdorini aniqlash va baholash

Quyosh nuri yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan quyosh radatsiayasi oqimining zichligi atmosferaning yuqori qatlamlarida Io ⊥= 1.353 кВт/ м² ga teng bo’ladi (doimiy –quyoshli bo’lganda), kv-m yuzaga/ soatda yetib keladigan quyosh energiyasi o’rtacha miqdori Fo ⊥= 4.871 МДж/ ^м2 soatga teng bo’ladi.

U quyosh issiqlik bilan ta`minlash tizimlarida odatda qiyalatib o’rnatilgan yassi (QEK) quyosh energiyasi kollektorlaridan foydalaniladi. Quyosh energiyasi kunlik miqdori MDj/m<sup>2</sup> bo’lganda QEK qiya yuzaga kelib tushadigan o’rtacha oylik miqdori:
Ек=RE ga teng bo’lib, (3)
Bunda E-gorizontal yuzaga kelib tushadigan quyosh nuri o’rtacha oylik kunlik miqdori yigindisi, MDj/ (m<sup>2</sup>-kun); R-qiya va gorizontal sirtga kelib tushadigan quyosh radiatsiyasi nisbati hisoblanadi.
Janub tomonga qaratib qiyalatilgan yuza uchun
bu holda Ed-gorizontal yuzaga kelib tushadigan diffuziyalangan (tarqoq)
quyosh energiyasining kundalik o’rtacha oylik miqdori, MDj/ (m<sup>2</sup>-kun); Rp-gorizontal sirtdan qiya sirtga tushadigan nurni to’gridan to’gri tushadigan nurga nisbati koeffitsienti, ß -QEK ning gorizontga nisbatan qiyalatilganlik burchagi, grad, <sub>Ρ</sub>-er yuzasini qoplagan nurlanish koefatsenti. Odatda, yozda Ρ= 0.2, qishda esa qor qatlami bo’lganda Ρ = 0.7 bo’ladi.
Rp koeffitsientining o’rtacha oylik qiymati:
bunda φ -joy kengligi, grad; δ -quyosh, grad qiyaligi, og`ishi; ω₃ -ω’₃
gorizontal va qiya yuzada quyosh botishining og`ish burchagi, grad.
Berilgan n kunda quyosh og`ish burchagi quyidagiga teng:
I-XII oylar o’rtacha kuni uchun _δ -qiymati teng:
4-jadval Oylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII grad

Quyosh radiatsiyasining umumiy Y_e va diffuziyali MDj/ (m²-kun), tekis yuza uchun atmosferaning birlik darajasi K_ya va tashqi havo haroratini Tv, S o’rtacha oylik kunlik ko’rsatkichlari jadvalda rtltirikgan.

	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
				Toshkent (41,3 shim.k)
Е	6,21	8,64	12,1 5	17,5 1	23,2 2	26,3 4	27,1 3	24,4 3	19,4 6	12,6 9	7,6 4	5,4
Еd	3,10	4,02	5,26	6,25	6,75	5,84	5,13	4,59	4,31	4,05	3,0 6	2,7
Кya	0,44	0,45	0,46	0,52	0,59	0,63	0,68	0,68	0,68	0,60	0,4 9	0,42
Тb	-0,9	2,0	7,6	14,4	15,8	24,7	26,9	24,9	19,4	12,6	6,4	1,6

jadval

				Olma-ota (43,4 shim.k)
Е	6,34	9,24	12,0 1	16,5 4	20,5 2	22,6 6	23,6 2	2,79	16,9 6	11,2 0	6,6 7	5,13
Еd	3,64	5,21	6,21	6,95	8,1	7,78	6,88	6,34	5,28	4,18	3,3 4	2,4қ 7
Кya	0,49	0,51	0,47	0,49	0,53	0,55	0,59	0,59	0,60	0,56	0,4 7	0,44
Тb	11,5	-8,9	0,8	10,3	16,0	20,3	22,9	21,7	15,6	8,0	- 1,2	-802
				Dushanbe (43 shim.k)
Е	7,56	10,1 3	12,2 8	17,3 7	21,6	25,1 6	24,3	21,7 3	17,3 7	11,6 1	7,0 9	5,8
Еd	3,61	5,36	6,34	7,78	6,91	7,78	7,56	6,48	5,56	4,86	3,3 4	3,10
Кya	0,57	0,55	0,48	0,52	0,55	0,61	0,61	0,61	0,61	0,57	0,4 9	0,50
Тb	-5,6	-3,2	3,8	11,4	16,9	21,3	24,1	22,6	17,3	10,1	2,2	-2,9

Yuzaning turli azimutlarida α_n tik quyosh radiatsiyasi Rt qayta hisoblash koeffitsienti
jadval

Кенглик град	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
	αn = 0
35	1,91	1,59	1,28	1,03	0,87	0,81	0,83	0,96	1,17	1,48	1,84	2,02
40	2,26	1,79	1,38	1,06	0,88	0,80	0,83	0,98	1,24	1,64	1,64	2,42
45	2,76	2,07	1,51	1,11	0,89	0,80	0,84	1,01	1,33	1,86	1,86	3,02
50	3,55	2,48	1,68	1,17	0,90	0,81	0,85	1,04	1,45	2,16	2,16	4,00
55	4,94	3,06	1,92	1,25	0,93	0,81	0,86	1,06	1,60	2,60	2,60	5,85
60	7,95	4,03	2,25	1,34	0,95	0,82	0,87	1,15	1,61	3,28	3,28	10,48
	αn = 15^0
35	1,87	1,56	1,27	1,03	0,88	0,82	0,84	0,96	1,17	1,45	1,78	1,98
40	2,21	1,76	1,37	1,07	0,88	0,81	0,84	0,98	1,24	1,61	2,07	2,36
45	2,69	2,02	1,49	1,11	0,90	0,81	0,85	1,01	1,33	1,82	2,49	2,94
50	3,45	2,40	1,66	1,17	0,91	0,82	0,86	1,05	1,44	2,11	3,12	3,82
55	4,79	2,97	1,88	1,25	0,93	0,82	0,87	1,10	1,56	2,53	4,17	5,67
60	7,69	3,91	2,20	1,34	0,96	0,83	0,88	1,16	1,80	3,18	6,24	10,15

	αn = 30^0
35	1,77	1,49	1,24	1,03	0,90	0,84	0,86	0,97	1,15	1,40	1,69	1,86
40	2,06	1,66	1,33	1,07	0,90	0,84	0,87	0,99	1,22	1,54	1,94	2,20
45	2,48	1,90	1,44	1,11	0,92	0,84	0,87	1,03	1,30	1,73	2,30	2,71
50	3,16	2,23	1,60	1,17	0,93	0,84	0,88	1,06	1,41	1,98	2,86	3,55
55	4,36	1,73	1,80	1,25	0,95	0,84	0,89	1,11	1,55	2,36	3,80	5,15
60	6,95	3,56	2,09	1,35	0,98	0,85	0,90	1,17	1,74	2,93	5,65	9,15

Quyosh botishi (chiqishi) soatlik burchagi yuza uchun:
gorizontal yuzaga ω₃ = arccos(-tgφtgδ); (7) qiya yuzaga; ω’₃ = min{ω’₃ arccos[-tg(α -ß)tgδ]} (8)
Figurali qavs ichida ko’rsatilgan ikki qiymatdan eng kichigi ω’₃ deb olingan.
O’rtacha oylik qiymat E, Ed atmosfera ochiqligi koeffitsienti K_Ya va tashqi havo harorati 3-jadvalda keltirilgan qator shaharlar uchun T_V deb olingan. Rp koeffitsient qiymati ß qiyalik burchakli sirt uchun joy kengligi, janubiy kenglikda
(azimut α_n = 0) va janubiy-sharqiy yoki janubiy-g’arbiy og’ishi uchun
α_n =15 ва 30⁰ qanday bo’lishi 4-jadvalda berilgan.