Farg’ona davlat universiteti boshlang’ich ta’lim va sport tarbiyaviy

Kasrni o’rganish metodikasi 
“Ulushlar” mavzusiga asoslangan holda, kasrlarning hosil bo’lish bilan birga 
4-sinfda tanishtiriladi. Bunda ko’rgazmali qurol bilim berishning bosh mezoni 
bo’ladi. Narsalarni, shakllarni teng bo’laklar5ga bo’lish va bo’laklardan bittasini, 
ikkitasini, uchtasini,… olish masalasi uni ifopdalash va yozish asosiy vazifa 
bo’ladi. Bunda kasr, kasrning surati, maxraji kabi atamalar bilan tanishtirilib 
o’tiladi. 
Kasrlarni yozish bajarish quyidagi qoidalarga amal qilish zarur. 
Chiziq ostida yozilgan son kasrning maxfaji deyilib, butun narsa nechaga teng 
bo’lishini ifodalaydi./ kasrning ustida yozilgan son kasrning surati deyilib, teng 

---

10 
qismlardan qanchasi olinganini ko’rsatadi. Boshlang’ich sinfda maxraji 10 dan 
katta bo’lmagan kasrlar qaraladi. 
Bundan keyin kasrlarni maydaroq ulushlarga maydalashva yiriklashga doir 
masalalar qaraladi. Masalan, 
yoki 
larni tushuntirish uchun bir xil 
yulakcha olamiz va 1-sini 4 ga teng bo’lakka 2-sini 8 ta teng bo’lakka bo’lib, 1-
sidan 3 ta ulushni, 2-sidan 6 ta ulushni olamiz. Bu ikkita yulakchadagi yuzalar 
tengligiga ko’rinarli bo’ladi. Shuningdek ifoda tushuntiriladi. 
Sonning kasrini topishga doir masalalarni yechishda 3-sinfda urganilgan 
sonning ulushini toppish masalasi asos bo’lib xizmat qiladi. 
Masala. Uzunligi 10sm bo’lgan kesma chizilgan, qismi necha smga teng. 
Uzunligi 10sm bolgan kesma chiziladi va uning ulushini bilib olamiz. 
10:5=2 sm so’ngra kesmaning qismini top[ishda 2*3=6 sm ishni bajaradi, 
yoki birdaniga 10:5*3=6 sm deb bajarish mumkin. 
Masala. Daftar 24 betlik, o’quvchi daftarning qismini to’ldiradi. 
Necha bet yazilmay qoldi? Masala shartining qisqacha shartiquyidagicha: 
Yechish: masalani yechishda kesma tasvirdan foydalanamiz. Kesmani 24 bet 
deb olib, uni 8 ta teng bo’lakka bo’lamiz va uning 5 qismini ajratamiz. 
1) 24:8=3 bet 

---

11 
2) 3*5=15 bet 
3) 24-15=9 bet yozilmadi. 
Umumiy ifoda ko’rinishida 24-24:8*5=9 bet 4-sinf darsligida berilgan 
sonning kasrini topishga ba’zi masalalarni yechishda katta, murrakkab ifodalar 
hosil bo’ladi. 
Bunday masalalarning yechimlariniamallarni bajarish yordamida ifodalash 
kerak bo’ladi. Masalan: oramda 240 msim bor edi. Shu simning
qismi 
ishlatildi. Qolganidan necha metr ortiq sim ishlatilgan? 
Yechimning ifoda ko’rinishidagi yozivuni quyidagicha bajaramiz: 
1. 
240:8*5=150 m 
2. 
240-150=90 m 
3. 
150-90=60 m 
4. 
umumiy ifodadan 240:8”*5(240-240:8*5)