Farg’ona davlat universiteti boshlang’ich ta’lim va sport tarbiyaviy

3. Ulushga ko’ra butunni topishga doir masalalar. 
Ulushga ko’ra butunni topishda teskari qoidaga amal qilishimiz kerak. 
Bunda butun son noma’lum va ulush soni esa ma’lum. 
Raqamni ulushi bo'yicha 
topish (tiklash) uchun bu sonni hisoblagichga bo'lish va natijani maxrajga ko'paytirish 
kerak.
a) Masala. Poyezd 240 km yo‘l bosib o‘tdi, bu butun sayohatning 15/23 
qismini tashkil etdi. Poyezd qaysi tomonga borishi kerak? 
Butun yo'l bizga ma'lum emas. Ammo ma'lumki, u 23 ta teng qismga 
bo'lingan, chunki maxraj 23. Va hisoblagich 15 bo'lgani uchun, poezd butun 
yo'lning 15/23 qismini bosib o'tdi, bu 240 km. 
240/15=16
demak yo’lning 1 ulishi 16 km ekan. 
16x23=368
demak butun yo’l 368 km ekan. 
b) Masala. Sinfda 12 ta o'g'il bola bor, bu sinfdagi barcha o'quvchilarning 
4/5 qismini tashkil qiladi. Sinfda jami nechta odam bor? 
Jami bolalar (butun) soni ma
’lum emas. 
Ammo ma'lumki, u 5 ta teng 
qismga bo'lingan, chunki maxraj 5. Va hisoblagich 4 bo'lgani uchun, 
sinfdagi 
barcha o'quvchilarning 4/5 qismini tashkil qiladi, bu 12. 
12/4=3
demak sinfdagi bolalarning 1 ulushi 3ta ekan. 
3x5=15
demak sinfda jami 15ta o
’quvchi bor.
 
 
 
 

---

15 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. 
Bekboyeva N.M., Adambekova G.A. “Boshlang’ich sinflarda 
matematika o’qitish metodikasi” Toshkent o’qituvchi 2016 yil 
2. 
Jumayev M.E., Tojiyeva Z.G. “Boshlang’ich sinflarda matematika 
o’qitish metodikasi” Toshkent fan va texnalogiya 2015 yil 
3. 
Ismoilova D. Va boshqalar “Boshlang’ich sinflarda matematika 
o’qitish metodikasi” Ma’ruzalar matni Termiz 2015 yil