Ekotizimlardagi organizmlaming hayot faoliyati va moddalamging aylanishi uchun energiya talab etiladi. Yashil o‘simliklar hayot uchun zarur bo‘lgan kimyoviy moddalami olib, fotositez jarayonida organik birikmalar to‘playdi va quyosh energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi. Bunday organizmlar - avtotroflar deyiladi.
Ekotizimlardagi organizmlaming hayot faoliyati va moddalamging aylanishi uchun energiya talab etiladi. Yashil o‘simliklar hayot uchun zarur bo‘lgan kimyoviy moddalami olib, fotositez jarayonida organik birikmalar to‘playdi va quyosh energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi. Bunday organizmlar - avtotroflar deyiladi.
O‘simliklar va boshqa jonivorlar bilan oziqlanib yashovchi geterotroflar esa oziqlanish jarayonida organik moddalarni karbonat angidrid, suv va mineral tuzlarga aylantiradi. Ular organik moddalarni o‘simlik takror foydalanishi uchun yaroqli bo‘lgan darajagacha parchalaydi. Shunday qilib, biogen moddalar tabiatda uzluksiz aylanib turadi.
Geterotroflar – ya’ni hayvonlar, zamburug‘ va bakteriyalar ikki guruhga bo‘linadi. Bulardan birinchisi-iste'mol qiluvchilar, ya"ni konsumentlar bo‘lib, ozuqa sifatida tirik organizmlardan foydalanib, organik moddalami o‘zgartiruvchi, qisman parchalovchilardir. Lekin bu organizmlarning biror turi ham o’simliklardagi organik moddalami oxirigacha parchalay olmaydi. Ular organik moddalarni muayyan darajagacha parchalay oladi. Bunday turlardan qolgan chiqindilar boshqa geterotrof organizmlarga yem bo‘ladi. Bular – redutsentlar, ya'ni parchalovchilar - zamburug‘lar, bakteriyalar bo‘lib, o‘lgan organizmlardagi murakkab organik moddalarni parchalab oddiy mineral birikmalarga aylantirib beradi. Bu birikmalar yana tabiiy muhitga qaytadi va avtotrof organizmlar ( yashil o‘simliklar ) tomonidan qaytadan o‘zlashtiriladi.
Moddalarning bunday davriy aylanishi - hayotning davom etishi uchun zarur sharoit hisoblanadi, bu uzoq evolyutsiya jarayonida vujudga kelgandir.
Moddalarning bunday davriy aylanishi - hayotning davom etishi uchun zarur sharoit hisoblanadi, bu uzoq evolyutsiya jarayonida vujudga kelgandir.
Shunday qilib, uzoq evolyutsiya jarayonida vujudga kelgan bir-biriga bog‘liq turlardan barqaror zanjirlar paydo bo‘ladiki, bular boshlang‘ich ozuqa moddalardan energiya va moddalarni birin - ketin olib, turli yillar bilan tabiatda moddalarning davriy aylanishini ta'minlab turadi.
Organizmlar quyosh energiyasini kimyoviy, mexanik va issiqlik energiyalariga aylantiradi. Bunda boradigan hamma o‘zgarishlar energiyani yo‘qotish bilan bog‘liq bo‘lib, u oxirida issiqlikga aylanib tarqalib ketadi.
Jamoalardagi ozuqa zanjirlari juda murakkab bo‘lib, ular aslida yashil o‘simliklar tomonidan hosil qilingan energiyani 4-6 bo‘g‘in orqali o‘tkazadi. Bunday qatorlar boshlang‘ich energiyaning sarflanish yo‘li hisoblanib, ozuqa zanjiri deb ataladi.
Shunday qilib, organizmlar orasida oziq uchun-o‘zaro munosabatlar o‘rnatiladi. Natijada oziqlanish zanjiri hosil bo‘ladi. Oziq zanjiri esa uchta asosiy zvenodan iborat bo‘ladi, ya'ni produtsentlar, konsumentlar, redutsentlardan.
