Farg’ona davlat universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya yonalishi 22. 60 guruh talabasi moydinov dostonbekning biokimyo fanidan tayyorlagan mustaqil ta’lim ishlanmasi. Mavzu: Noorganik ionlar funksiyasi va ularning ahamiyati reja

QCC =e2qzzQ/h
buerda eq zz termini EFG tenzorining bosh komponentiga mos keladi va e elementar zaryaddir. O'z navbatida, elektr maydon gradienti QCC qiymatlari NMR yoki NQR usullari bilan aniq aniqlanganda molekulalardagi bog'lanish rejimlarini tavsiflashga yo'l ochadi.


Umuman olganda, ionli bog'lanish qattiq (yoki suyuq) holatda sodir bo'lganda, ikkita alohida atom o'rtasidagi yagona "ionli bog'lanish" haqida gapirish mumkin emas, chunki panjarani bir-biriga bog'lab turuvchi qo'zg'alish kuchlari ko'proq kollektiv xarakterga ega. Bu kovalent bog'lanish holatida juda farq qiladi, bu erda biz ko'pincha ikkita alohida atom o'rtasida joylashgan aniq bog'lanish haqida gapirishimiz mumkin. Biroq, ionli bog'lanish ba'zi bir kovalentlik bilan birlashtirilgan bo'lsa ham, natijada mahalliylashtirilgan xarakterdagi diskret bog'lanishlar bo'lishi shart emas. Bunday hollarda, hosil bo'lgan bog'lanish ko'pincha butun kristallni qamrab olgan ulkan molekulyar orbitallardan tashkil topgan tarmoqli tuzilishi nuqtai nazaridan tavsifni talab qiladi. Shunday qilib, qattiq jismdagi bog'lanish ko'pincha mahalliylashtirilgan emas, balki kollektiv tabiatini saqlab qoladi. Elektromanfiylikdagi farq kamayganida, bog'lanish yarimo'tkazgich, yarim metall yoki oxir-oqibat metall bog'langan metall o'tkazgichga olib kelishi mumkin.
Biz koʻp atomli ionlar haqida ularni bir atomli ionlar bilan solishtirib fikrlashimiz mumkin. Bir atomli ion bu – elektronlarni qabul qilishi yoki yoʻqotishi natijasida ionlashgan atom. Ion zaryadga ega, chunki yadroda elektronlarning umumiy soni protonlarning umumiy soni bilan turgʻunlashmagan. Shunday qilib, neytral atom bilan taqqoslaganda bizda qoʻshimcha elektronlar – manfiy zaryadlangan anionda – yoki elektronlar tanqisligi mavjud – musbat zaryadlangan kationda. Masalan, xlorning neytral atomi 17 atom raqamiga ega, bu u 17 ta proton va 17 ta elektronga ega ekanini anglatadi.
Elektron qabul qilganidan soʻng, xlorid anion 17 ta proton va 18 ta elektronga ega boʻladi. Protonlar soni bilan taqqoslaganda bitta qoʻshimcha elektron mavjudligi tufayli ionning zaryadlar yigʻindisi 1- ga teng.
Xuddi shu tarzda, biz koʻp atomli ionga elektronlar qabul qilishi yoki yoʻqotishi natijasida ionlashgan molekula sifatida qarashimiz mumkin. Koʻp atomli ionda kovalent bogʻli atomlar guruhi zaryadga ega, chunki molekulada elektronlarning umumiy soni molekulada protonlarning umumiy soniga teng emas. Lyuis strukturasini chizishda koʻp atomli ionda umumiy zaryad iondagi har bir atomda zaryadlar taqsimoti yigʻindisiga teng.
Misol uchun, gidroksid sifatida biladigan koʻp atomli ionimiz, {OH}ionini koʻrib chiqamiz. Chapda gidroksid ionining nuqtali tuzilishini koʻrib turibmiz. U bittadan kislorod va vodorod atomidan iborat. Ular oʻrtasidagi yagona chiziq {H}va {O}oʻrtasidagi ikki elektrondan iborat kovalent bogʻni oʻzida namoyon etadi. {O}atrofidagi nuqtalar elektronlarning taqsimlanmagan juftlarini namoyon qiladi. Gidroksidda kislorod uchta taqsimlanmagan elektronlar juftiga ega, bu jami oltita elektron bogʻ hosil qilishda ishtirok etmaganini bildiradi.
Gidroksid ionining umumiy zaryadi nuqtali tuzilmaning yuqori oʻng burchagida kvadrat qavslar tashqarisiga yoziladi. Gidroksid ioni 1-zaryadga ega ekanini koʻryapmiz, bu ionning vodorod va kislorod atomlarining yadrosidagi protonlar sonidan elektronlari bittaga ortiqligini bildiradi.
Keng tarqalgan koʻp atomli ionlar
Koʻp atomli ionlar barcha joyda uchraydi! Bikarbonat ionlari {HCO}_3^qonimizdagi pH qiymatini doimiy ushlab turishda yordam beradi, fosfatlar esa {PO}_4^{3-}\ turli metabolik jarayonlarda juda muhim rol oʻynaydi. Eng keng tarqalgan koʻp atomli ionlarning nomi, zaryadi va formulasini bilish ion birikmalarini aniqlash va ularning reaksion qobiliyatlarini oldindan aniqlashga yordam beradi. Quyidagi jadvalda keng tarqalgan koʻp atomli ionlarning baʼzilari keltirilgan.