Mirzaliyev Samandarning Falsafa fanidan tayorlagan taqdimoti
Dualizm va monizm nisbati.
Dualizm va monizm nisbati.
Bu ikki asosning o’zaro nisbati qanday, ularning biri ikkinchisidan ustunroqmi va inson mohiyatini nima belgilaydi-bu endi qizg’in bahs-munazararalar predmetidir.Mazkur masalalar hanuzgacha o’zining uzil-kesil yechimini topgani yo’q, hozirda mavjud bialogik, psixalogik va falsafiy maktablar bu savolga har xil javoblar beradi.Yuqorida zikr etilgan muammoning yechimiga nisbatan mavjud yondashuvlar orasida insonning bioijtimoiy tabiatini tushunishga nisbatan qarama-qarshi nuqtai nazarlar ifodasi sanalgan biologizatorlik va sotsialogizatorlik konsepsiyalari alohida o’rin egallaydi. Bunda ularning har biri boshqasini butunlay rad etmaydi, ammo insonning muayyan bir ( biologok yoki ijtimoiy) tabiatini ustunroq qo’yadi yoki hatto mutloqlashtiradi.
Dualizm (lotincha dualis –ikki yoqlam) –bir-biri b-n bir- biri bilan birlashtirib bo’lmaydigan holatlar, tamoyillar, fikirlash tarzi, dunyoqarash, intilish va gnosealogik tamoyillarga yonma-yon mavjudligini targ’ib qiluvchi ta’limot. D. plyuralizm ko’rinishlaridan biri. D. terminini nemis faylasufi X. Volf (1679-1754) kiritgan.
Dualizm (lotincha dualis –ikki yoqlam) –bir-biri b-n bir- biri bilan birlashtirib bo’lmaydigan holatlar, tamoyillar, fikirlash tarzi, dunyoqarash, intilish va gnosealogik tamoyillarga yonma-yon mavjudligini targ’ib qiluvchi ta’limot. D. plyuralizm ko’rinishlaridan biri. D. terminini nemis faylasufi X. Volf (1679-1754) kiritgan.
Monizm (yakka, qadimgi yunoncha: monas- yagona) –dunyodagi turli hodisalar negizida bitta ib o, yagona substansiya yotadi deb hisoblaydigan ta’limot. Monizm dualizm va plyuralizmning aksi. Falsafa tarixida materialistik va idealistik M. da mavjud bo’lgan.Materialistik M. tarafdorlari suvni (Fales), apeyron (noaniq moddani); (Anaksimandr);havoni (Anaksiman); atomni (Demakri,Epikur); olovni (Geraklit) dunyoni yagona moddiy asosi hisoblaganlar.Idealistik M. ning yirik vakili Gegel dunyo va uning hodisalari asosiga dunyoviy g’oyani qo’ygan. Falsafada M. butun borliqni –tabiat, jamiyat inson ma’naviy dunyosini bir deb bilish, ular yagona asosdan kelib chiqqan, bir-biridan mutlaqo ajralmas deb hisoblashgan
