3. Jamoa shartnomalari mehnat munosabatlari barqarorligini ta’minlashga qaratilgan. Mehnat bozorida taraflarning o‘z manfaatlari va maqsadlari mavjud bo‘lib,
mehnat bozori sub’ektlari bo‘lgan xodimlar va
ish beruvchilar o‘zaro munosabatlarda nizolarga yo‘l qo‘ymaslik kafolatini
bera olmaydilar, albatta. Biroq, mazkur shartnomalarda mehnat nizolarini
ko‘rib chiqish tartibi ko‘zda tutilishi sababli taraflarni qoniqtirishi mumkin bo‘lgan
qarorlarni birgalikda ishlab chiqilishiga imkon tug‘diradi.
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksiga muvofiq mehnat munosabatlari
sub’ektlari — ish beruvchi va xodimlar jamoa shartnomasi
mazmuni va tuzilishini mutlaqo erkin belgilay oladi. Shunday bo‘lsa-da, amaliyotdajamoa
shartnomasiga ish beruvchi va xodimlarning quyidagi masalalar bo‘yicha o‘zaro
majburiyatlari kiritilishi mumkin
Mehnatga haq to‘lash tartibi va shartlari tizimi Mehnatga haq eng avvalo to‘lash shakli,
miqdori, nafaqalar, kompensatsiyalar, qo‘shimcha to‘lovlarni qamrab oladi. Shuningdek,
jamoa shartnomasida narxlarning o‘zgarib borishi, pulning qadrsizlanish darajasi, jamoa
shartnomasi bilan belgilangan ko‘rsatkichlarning bajarilishiga qarab, mehnatga haqto‘lashni
tartibga solish vositalarini ham ko‘zda tutadi.O‘zbekiston Respublikasining Mehnat
Kodeksiga binoan mehnatga haqto‘lashda quyidagi qoidalarga amal qilinadi:
- mehnat haqi qonun hujjatlari bilan belgilangan eng kam miqdordan oz bo‘lishi mumkin
emas va uning eng ko‘p miqdori biron bir tarzda cheklanmaydi;
- mehnat haqi uning shakli va tizimlari, mukofotlar, qo‘shimcha to‘lovlar, ustamalar,
rag‘batlantirish tarzidagi to‘lovlar jamoa shartnomalarida, shuningdek ish beruvchi
tomonidan kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimning boshqa vakillik organi bilan
kelishib qabul qilinadigan boshqa hujjatlar bilan belgilanadi;
- mehnatga haqto‘lashning yakka shartlarini xodim uchun noqulay tomonga o‘zgartirishga
uning roziligisiz (istisno tariqasida, qonunda nazarda tutilgan hollardan tashqari) yo‘l
qo‘yilmaydi;
- mehnatga haq qoida tariqasida pul shaklida to‘lanadi. Ish beruvchi o‘zining moliyaviy
holatidan qat’iy nazar, xodimning bajargan ishi uchun haqni belgilangan (kamida har yarim
oyda bir marta) muddatlarda to‘lashi shart;
- mehnat haqidan xodimning yozma roziligi bilan, belgilangan soliqlar va boshqa majburiy
to‘lovlarni undirish, sud qarorlari va boshqa ijro hujjatlarini ijro etish va ba’zi boshqa
hollarda ushlab qolinishi mumkin.
Ish haqini har gal to‘lash vaqtida ushlab qolinadigan haqning umumiy miqdori xodimga
tegishli bo‘lgan mehnat haqining 50 foizidan ortib ketmasligi lozim.