|
5. Dünyanın elmi mənzərəsi.
Müxtəlif elmi bilikləri ehtiva edən nəzəriyyələrin dəyişməsi bizim Kainat haqqında təsəvvürlərimizi də dəyişir. Müxtəlif dövrlərdə yaşamış elm insanlarının dünya, onun quruluşu və inkişafı haqqında təsəvvürləri bir-birindən fərqlənir. Obyektiv gerçəklik haqqında tarixən formalaşan və bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan biliklər sistemi dünyanın elmi mənzərəsini əmələ gətirir. Elm fəlsəfəsi çərçivəsində dünyanın elmi mənzərəsinə müxtəlif təriflər verilir. Onlardan ikisini aşağıdakı kimi ifadə edə bilərik:
Dünyanın elmi mənzərəsi bu və ya digər zamanda dünyanın qanun və strukturları haqqında fundamental təsəvvürlərin məcmusu, dünyanın quruluşunun ümumi prinsip və qanunlarına baxışların məcmusudur.
Dünyanın elmi mənzərəsi insanın gerçəkliyin (real mövcud olan dünyanın) xassə və qanunauyğunluqları haqqında elmi anlayış və prinsiplərin ümumiləşdirilməsi nəticəsində qurulmuş təsəvvürlər sistemidir.
Dünyanın elmi mənzərəsinin sistemli və mürəkkəb struktura malik olduğunu nəzərə alınarsa söyləmək olar ki, onun dəyişməsi hansısa bir kəşfə, o hətta fundamental olsa belə, müncər etmək olmaz. Burada söhbət insanın ətraf gerçəkliyə münasibətini dəyişən və bir biri ilə sıx qarşılıqlı əlaqədə olan kəşflərdən gedir. Elm tarixində müəyyən dünya mənzərəsini formalaşdırmış üç elmi inqilab haqqında danışmaq olar: dünyanın birinci, Aristotel elmi mənzərəsi; dünyanın ikinci, Nyuton elmi mənzərəsi; dünyanın üçüncü, Eynşteyn elmi mənzərəsi.
Tarixən formalaşmış dünyanın hər bir elmi mənzərəsinin əsas prinsip və müddəalarını ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirəcəyik.
Dünyanın Aristotel elmi mənzərəsinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:
Dostları ilə paylaş: |
