Fermentlarning umumiy xususiyatlari

Kofaktor nima?

Ferment kofaktorlari fermentlarning katalitik faolligida hal qiluvchi rol o'ynaydigan muhim kimyoviy komponentlardir. Ushbu kofaktorlar oqsil bo'lmagan molekulalar yoki ionlar bo'lib, ularning funktsiyalarini engillashtirish va kuchaytirish uchun fermentlar bilan bog'lanadi. Fermentlar va kofaktorlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir o'ziga xos biokimyoviy reaktsiyalarni katalizlash uchun juda muhimdir. Bu erda biz fermentlarda topilgan kofaktorlarning har xil turlarini va ularning funktsiyalarini o'rganamiz:
Fermentlarda mavjud bo'lgan kofaktorlar turlari:

1. 
   Protez guruhlari: Protez guruhlari ferment bilan mustahkam va doimiy bog'langan kofaktorlardir. Ular ferment tuzilishi va funktsiyasining ajralmas qismidir. Bu guruhlar katalizda muhim rol o'ynaydi va muayyan kimyoviy reaktsiyalarda ishtirok etadi. Misol uchun, ko'plab fermentlar FAD (Flavin Adenine Dinukleotide) deb nomlanuvchi protez guruhini o'z ichiga oladi, bu ferment bilan kovalent bog'langan. FAD kataliz jarayonida elektronlarni qabul qilish va berish orqali redoks reaktsiyalarida ishtirok etadi, bu esa uni ushbu ferment funktsiyalari uchun muhim tarkibiy qismga aylantiradi.
   
2. 
   Koenzimlar: Kofermentlar oqsil bo'lmagan organik molekulalar bo'lib, ular katalitik reaktsiyalar paytida fermentlar bilan vaqtincha o'zaro ta'sir qiladi. Protez guruhlardan farqli o'laroq, kofermentlar reaktsiya tugagandan so'ng fermentdan ajralib chiqishi mumkin. Kofermentlar ma'lum kimyoviy guruhlarning tashuvchisi bo'lib xizmat qiladi yoki molekulalar o'rtasida atomlar yoki funktsional guruhlarni o'tkazishda ishtirok etadi. Eng mashhur kofermentlardan biri NAD+ (nikotinamid adenin dinukleotid) bo'lib, u elektronlarni qabul qilish va berish orqali oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarida hal qiluvchi rol o'ynaydi va shu bilan turli metabolik yo'llarda energiya almashinuvini osonlashtiradi.
   
3. 
   Metall ionlari: Rux (Zn2+), magniy (Mg2+), temir (Fe2+) va mis (Cu2+) kabi metall ionlari baʼzi fermentlarda kofaktor vazifasini bajaradi. Ushbu metall ionlari ko'pincha fermentlarning faol joylarida topiladi va katalizda muhim rol o'ynaydi. Ular reaktsiya oraliqlarini barqarorlashtirishi, elektron uzatish reaktsiyalarida ishtirok etishi va substratning bog'lanishini osonlashtirishi mumkin. Masalan, Zn2+ ionlari bir nechta fermentlarning, shu jumladan metallofermentlarning katalitik faolligida ishtirok etadi, ular substrat molekulalarini muvofiqlashtirishda va o'ziga xos kimyoviy reaktsiyalarni rag'batlantirishda yordam beradi.