FƏrrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
müasir metodları və vasitələrinin vəhdətdə tətbiqi prinsipi; • mütəxəssis hazırlığının cəmiyyətin tələblərinə, dövlətin mənafeyinə, konkret fəaliyyət sahəsinin ehtiyaclarına uyğunluğu prinsipi. 150
ümumiyyətlə, hər bir ali məktəb müəllimi öz pedaqoji fəaliyyətində belə bir ideyam əsas götürməlidir ki, təlimin prinsipləri bir tərəfdən elmin, xüsusən də pedaqogikanın və didaktikanın inkişafı, digər tərəfdən dövrün, sivilizasiyanın tərəqqisi ilə əlaqədar daim inkişaf edir,, zənginləşir və təkmilləşir. ƏSAS MÜDDƏALAR Akademik pedaqogikanın müstəqil bir sahəsini təşkil edən ali məktəb didaktikası müasir dövrdə sürətlə inkişaf edən nəzəri-normativ və tətbiqi bir elmdir. Ali məktəb didaktikası pedaqogikanın və digər elmlərin nailiyyətlərinə istinadən özünün nəzəri və konstruktiv funksiyalarını müvəffəqiyyətlə həll edir: ali təhsil prosesinin struktur və məzmun elementlərinin xarakteristikalarını, ali təhsil müəssisəsində pedaqoji prosesin qanunauyğunluqlarını, didaktik münasibətləri, yeni təlim texnologiyalarını öyrənir, təhsilin məzmununu yeniləşdirmək, təlim vasitələri və metodlarının səmərəliliyini artırmaq istiqamətində dərin elmi tədqiqatlar aparır. Ali məktəb didaktikası özünün təhsil, öyrətmə fəaliyyəti, öyrənmə fəaliyyəti, təlim, təhsilin məzmunu, didaktik münasibətlər kimi bir sıra spesifik kateqoriyalara malikdir. İntensiv inteqrasiya prosesləri ilə əlaqədar olaraq didaktika digər elmlərin «sistem», «element», «struktur», «funksiya», «formalaşdırma», «dinamik sistem»,- «əks əlaqə» və digər anlayışlardan istifadə edərək özünün termmologiya ■ anlayışlar sistemini daim təkmilləşdirir. 151
Ali məktəb didaktikastnm tədqiqat obyekti və predmeti nədir? Ali məktəb didaktikasının funksiyaları hansılardır? ^ Ali məktəb didaktikasının terminologiya - anlayışlar sistemi haqqında danış.
Ali məktəbdə təlim prosesinin mahiyyət və hərəkətverici qüvvələri haqqında danış. <3> Ali məktəbdə təlimin prinsipləri hansılardır? <3> İxtisasınızla bağlı bir neçə mühazirəni diqqətlə izləyin və mühazirəçinin hansı didaktik prinsiplərə əməl etdiyini müəyyənləşdirin. m 03
m 03
m m
03
Kazımov N. Ali məktəb pedaqogi- kası. B., Nicat, 1999. Bəşirov B. Ali məktəb didaktikası. B., APU, 1992. Paşayev Ə., Rüstəmov F. Pedaqo- gika. Yeni kurs. B., «Çaşıoğlu», 2002. Əhmədov B., Rzayev A. Pedaqogikadan mühazirə konspektləri Maarif, 1983. Talıbov Y., Ağayev Ə., İsayev İ., Eminov A. Pedaqogika. B., 1993. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə,Ə. Psixologiya. B.:Çinar-Çap, 2002. Rüstəmov F. ADPU-nun ümumi pedaqogika kafedrasında ali məktəb pedaqogikası ilə bağlı aparılan tədqiqatlar haqqında. ADPU-nun professor-müəllim heyətinin 62-ci elmi konfransının materialları. 111 buraxılış. B., 2002. Rüstəmov F. Azərbaycanda pedaqoji terminologiyanın inkişaf tarixindən. B., «Elm», 1997. rienarornKa
ncuxonorajı Bbicuıen UIKO /
( OTB
. pea. M.B.BynanoBa- TonopKOBa). P OCTOB H/jJ.ıcPeıiHKC, 2002.
Sitarov V.A. Didaktika. M., 2002. 152 VI FƏSIL
TƏHSİLİN MƏZMUNU VƏ ONUN TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİNİN PEDAQOJİ ƏSASLARI 6.1. ALİ MƏKTƏBDƏ TƏHSİL PROSESİNİN MƏZMUNU
- ihisLy ıı^ıvi öyr.nnt,-)k sualımı veribn konkret cavabdır. Ən ümumi halda, lohsilin məzmunu müəyyən tip tədris müəssisəsində öyrənilmək üçün seçilmiş bilik, bacarıq və vərdişlər sistemidir. Ümumi təhsil gəncin ahəngdar inkişafını təmin edir, idrak maraqlarını, təfəkkürünü formalaşdırır, əməyə və sosial həyata hazırlığını təmin edir. Təlim məqsədlərini reallaşdırmağa imkan verən təhsilin məzmunu kateqoriyası həm bütövlükdə cəmiyyətin, həm də ayrı-ayrı insanların gündəlik və perspektiv tələbatlarına cavab verməlidir. Məhz cəmiyyətin və onun üzvlərinin tələbatları müxtəlif tipli, müxtəlif səviyyəli tədris müəssisələri üçün təhsilin məzmununu modernləşdirməyə imkan verir. Beləliklə, tahsilin mdzmunu
deyilərkən, elə bilik, bacarıq və vərdişlər sistemi başa düşülür ki, o, təhsil alanın ümumi inkişafını təmin etsin, intellektual, emosional, iradi və etik sferalarını inkişaf etdirsin, elmi dünyagörüşünü formakı.şdır- sın, müstəqil həyata, istehsal əməyinə hazırlasın. Təhsilin məzmunu tədris müəssisəsinin tipinə və onun qarşısında duran təhsil-tərbiyə məqsədlərinə görə müəyyən edilir. Digər tərəfdən, təhsilin məzmunu müəyyənləşdirilər- kən, konkret tarixi dövrün inkişaf səviyyəsi və perspektiv istiqamətləri. dövlətin mənafeyi, cəmiyyət üzvlərinin tələb və maraqları nəzərə alınır. Təhsilin məzmunu problemi tarix boyu həmişə çox k,əs- kin nəzəri, ideya-siyasi diskussiya doğurmuşdur. Biri-biri ilə mübarizə aparan qüvvələr öz ideologiyası ilə məktəbə, bu yolla bütövlükdə cəmiyyətə təsir göstərməyə çalışmışlar, Bu isə təsadüfi deyil. Hər ifır xalqın, lıər bir ölkənin mədəni 133
inkişaf səviyyəsi, elmin və texnikanın tərəqqisi, gənc nəslin əmək həyatına hazırlığı, ölkə təsərrüfatının müxtəlif sahələri üçün kamil mütəxəssislərin yetişdirilməsi və həyati əhəmiyyətli problemlərin həlli təhsilin məzmunu ilə' reallaşdırılır. Bu, təhsilin məzmununun son dərəcə mühüm qanunauyğunluğudur. Digər sistemlərdən törəyən və onlardan asılı olan təhsilin məzmunu sisteminin formalaşdırılması mürəkkəb və ziddiyyətli prosesdir və onun müəyyənləşdirilməsinə təsir göstərən digər sistemlərin prioritetlərindən asılıdır. Təhsilin məzmununun formalaşmasına həlledici surətdə təsir göstərən sistemlər aşağıdakılardır: • sosial tələblər sistemi; • şəxsi tələblər sistemi, • sosial və elmi nailiyyətlər sistemi; • məqsədlər sistemi; • pedaqoji imkanlar sistemi və s. Bunu sxematik olaraq belə göstərmək olar;
Təhsilin məzmununda iki aspekt nəzərə alınır: h,r\;>n' və nüHi. Bu, təhsilin məzmunu modernləşdirilərkən nəzərə alınan mühüm prioritetdir. Təhsilin məzmununun müəyyənləşdirilməsinin ümumi əsasları aşağıdakılardır: • humanitarlaşdırma; • diferensiasiya: • inteqrasiya; • yeni informasiya texnologiyaları; • yaradıcı şəxsiyyətin formalaşdırılması. Təhsilin məzmunu çox komponentli, mürəkkəb sistem olub, bir sıra struktur elementlərindən ibarətdir. Bu struktur elementlərinə diqqət yetirək. • Tabht, c^miyyat, tafəkkiır, texnika, faaliyyat qaydaları
Biliksiz heç bir məqsədəuyğun fəaliyyət mümkün deyil. Aydındır ki, bəşəriyyətin tarix boyu qazanmış olduğu biliklər çox zəngin və müxtəlifdir. Bu 'məzmunu bütövlükdə cəmiyyət mənimsəyir, hər bir fərd isə yalnız «kiçik bir hissə»ni mənimsəyir. Təhsilin məzmununu elə seçmək lazımdır ki. bu «kiçik hissə» müxtəlif elm sahələrini əhatə etməklə yanaşı, konkret elm sahəsini daha dərindən öyrənməyə, ictimai, sosial, əmək, ailə-məişət həyatına fəal surətdə qoşulmağa imkan versin. Bununla əlaqədar olaraq, təhsilin məzmunu aşağıdakı biliklər blokunu əhatə etməlidir: • elmləri və ya hər hansı bir konkret elmi; • həyat və məişət hadisələrini dərk etmək imkanı verən terminologiya sistemini, kateqoriya və anlayışları; • elmi faktları və obyektiv aləmin faktlarını (faktlarla tanış olmadan elmin qanun və qanunauyğunluqlarını dərk etmək, nəyisə əsaslandırmaq, sübut etmək mümkün deyil. Bunsuz əqidənin inkişafı da qeyri-mümkündür); • gerçəkliyin müxtəlif cisim və hadisələri arasındakı əlaqə və asılılığı əks etdirən qanun və qanunauyğunluqları; • elmi nəzəriyyələri; 155
• şəxsiyyətin real aləmə münasibətlərini, icieallanm, fəaliyyətinin istiqamətlərini, psixoloji durumunu müəyyən edən elmi və sosial ideyaları; . • elmin tarixini; • elmi idrakın metodlarım; • aksioloji bilikləri (dəyərlər və münasibətlər haqqında bilikləri). Biliyin qeyd olunan bu blokları təhsil alanlara müxtəlif əlaqələrdə və kompleks şəkildə təqdim olunur, müxtəlif formalar və metodlar vasitəsilə mənimsədilir. Müvafiq nəzəri biliklərin mənimsənilməsi təhsil alanların dünyagörüşünü for malaşdırır, dünyanı dialektik-materialist tərzdə dərk etməyə imkan verir, intellektual və praktik fəaliyyətə hazırlayır. • Konkret faaliyypt növbrinin isasını t 3 !}kU edən intellektual ı
>,7
Hər bir təhsil alan nəzəri bilikləri mənimsəməklə yanaşı, həm də onların tətbiqi bacarıqlarına və vərdişlərə yiyələnməlidir. Np)z,')ri və praktik, ümumi və spesifik (xüsusi) hacanq və v.vdiskv ayırd edilir. Elə bilik və bacarıqlar var ki, onlar yalnız bilikləri tam mənimsədikdən sonra formalaşır. Elə bacarıqlar var ki. onlar nəzəri biliklərin mənimsənilməsi üçün
yol açır
(məsələn, konspektləşdirmə, icmal, referat, annotasiya, tezis, rəy yazmaq, mövzunu planlaşdırmaq, lüğət və məlumat kitabları ilə işləmək, ədəbiyyat siyahısı hazırlamaq və s.). • Yaradıcılıq tscriihosi Təhsilin məzmununa bəşəriyyətin ictimai-praktik fəaliyyətdə tarix boyu yaratmış olduğu yaradıcılıq təcrübəsi və onun əsas əlamətləri haqqında biliklər daxil edilməli, hər bir təhsil alan şəxsdə yeni problemləri həll etmək, ətraf aləmi yaradıcı surətdə dəyişmək bacarığı formalaşdırılmalıdır. İnsan əqlini ancaq biliklər sistemi ilə zənginləşdirmək, bacarıq və vərdişlərlə silahlandırmaqla onda yaradıcılıq qabiliyyəti inkişaf etdirmək mümkün deyil. Təhsilin məzmunu elə modernləşdirilməlidir ki, o hər bir təhsil alanı müvafiq 156
bilik, bacarıq və vərdişlər sistemi ilə silahlandırmaqla yanaşı, oıuı (təhsilalanı) həm də yaradıcı fəaliyyətə hazırlasın. Yaradıcı fəaliyyətin əlamətləri aşağıdakılardır: • məlum bilikləri və bacarıqları yeni şəraitə «köçürmək»; • tanış situasiyada yeni problemi görə bilmək; • obyektin yeni funksiyasını aşkar etmək: • fəaliyyətin məlum qaydalarını kombinə etməklə yeni ləaliyyəl növündə istifadə etmək; • obyektin strukturunu - komponentlərini, mühüm və ikinci dərəcəli elementlərini, onların əlaqəsini və s. aşkarlaya bilmək; • alternativ (fransızca alternative: latınca alter- ikisindən biri deməkdir. Biri-birini istisna edən iki, ya daha çox imkandan birini seçmək zərurəti) düşüncə tərzi - problemin müxtəlif həlli yollarını tapmaq, müxtəlif cəhətlərini görmək və s. Əlbəttə, yaradıcı fəaliyyətin bütün əməliyyatlar sistemini qabaqcadan müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Müvafiq
əməliyyatlar yalnız fəaliyyət prosesində yaranır və tədricən formalaşır. • Miimisihsthr sistemi İnsanın ətraf aləmlə münasibətlər sistemi onun intellektual sferasının və tərbiyəlilik səviyyəsinin təzahürüdür. Ətraf aləmə münasibət insanın biliklərindən, bacarıqlarından daha çox, onun həyata, əməyə emosional münasibətindən, dəyərlərindən asılıdır. İnsanın gerçəkliyə münasibəti, onun hiss və emosiyaları heç də həmişə malik olduğu bilikləri, yaxud bacarıq və vərdişləri ilə üst-üstə düşmür. Emosional mədəniyyət heç də həmişə təfəkkür mədəniyyətinə uyğun gəlmir. Emosional mədəniyyət biliklərin həcmi və sistemi ilə də ölçülmür. Hisslər, emosiyalar insanın mürəkkəb və müxtəlifçalarlı münasibətlərini daha qabarıq və aydın təzahür etdirir. Hiss və emosiyalar insan fəaliyyətinin son dərəcə qüvvətli stimuludur, davranışının motivlərini müəyyən edən 157
həlledici qüvvədir. Odur ki, təhsilin məzmununci hisslərin, emosiyaların tərbiyəsi kimi zəruri komponent daxil edilir. Münasibətlər şəxsiyyətin nüvəsini təşkil edir. İnsanın başqa adamlara və özünə, obyekt və hadisələrə, əməyə və s. bəslədiyi münasibət onun şəxsiyyətini xarakterizə edir. Şəxsiyyətin mənlik şüuru və ləyaqəti də nəticə etibarilə onun münasibətləri ilə müəyyən olunur. Deməli, münasibətlər sistemi təhsilin məzmununun mühüm komponentlərindən olub, təhsil alanın emosional mədəniyyətinin, kommunikativ qabiliyyətinin inkişafını təmin edir. • Ş^xsi ıımuı Şəxsiyyətin tələb və arzularına uyğun gələn hər bir şey onun üçün şəxsi məna kəsb edir. Bu, hər şeydən öncə, şəxsiyyətin hiss və emosiyalarında, maraq və meylilərində, həyat mövqeyində, psixoloji durumunda, sosial istiqamətində aydın ifadə olunur. İnsan öz həyatında, ətraf aləmdə baş verən hadisələri bu və ya digər baxımdan qiymətləndirir, ona öz münasibətini bildirir. İnsan, sosial qrup və cəmiyyət üçün şəxsi və ictimai əhəmiyyət kəsb edən, zəruri olan, tələbat və maraqlarma uyğun yələn, ehtiyaclarım ödəyən hər şey dəyərdir. İnsanın bir şəxsiyyət kimi formalaşmasında dəyərlərin rolu çox böyükdür. Buna görə təhsilin məzmununa həm də aksioloji biliklər daxil edilməlidir • Mədəniyyət Hər bir gənc nəsil öz həyatını əvvəlki nəsillərin yaratdığı mədəni mühitdən başlayır. Maddi və mənəvi mədəniyyətin müxtəlif elementlərini mənimsəyən gənc nəsil onu daha artıq zənginləşdirir və inkişaf etdirir. Bəşəriyyətin yaratmış olduğu maddi və mənəvi nemətlərin məcmusunu əks etdirən mədəniyyətin bütün elementlərini mənimsəmək qeyri-mümkündür. Lakin bütün dövrlərin mədəniyyətləri üçün ümumi olan elementlər mövcuddur və bu elementləri təhsilin məzmununa daxil etməklə iradi, əxlaqi, estetik, emosional sferaları inkişaf etmiş mədəni insan tərbiyə etmək mümkündür. İnsanın mədəni-səviyyəsi onun elmi biliklərə, əxlaqi normalara, gerçəkliyin estetik təza 158
hürlərinə, cəmiyyətin sosial-siyasi ideallarına münasibətlərində təzahür edir. Təhsilin məzmunu bilik, bacarıq və vərdisjləri mənimsətmək, yaradıcılıq qabiliyyətlərini inkişaf etdirməklə yanaşı, həm də insanın mədəni və tərbiyəlilik səviyyəsinin inkişafını təmin etməlidir. • Motivhrm davamlı sistemi Motiv (latınca-hərəkətə gətirmək, itələmək deməkdir) - insanın tələbatlarının ödənilməsi ilə əlaqədar olaraq onu fəaliyyətə təhrik edən amildir. Motiv - insan üçün şəxsi məna kəsb edən və fəaliyyətində müəyyənedici rol oynayan təhrikedici qüvvədir. Motiv insanı fəaliyyətə təhrik etməklə yanaşı, həm də onun fəaliyyətinin istiqamətini müəyyənləşdirir. Təhriketmə və istiqamətləndirmə biri-birilə vəhdət təşkil edir və motivin əsas funksiyaları kimi təzahür edir. Motivlər çoxdur. Tələbatlar kimi motivlər də ierarxik quruluşa malikdir. Şəxsiyyət üçün şəxsi məna kəsb edən, onun həyat perspektivlərini ifadə edən motivlər əsas motivlər kimi meydana çıxırlar. Bunu əsas götürərək təhsilin məzmununu elə modernləşdirmək lazımdır ki, insanın dünyagörüşünü, maraqlarını, əqidə və ideallarını formalaşdırmağa və
nəticə etibarilə, şəxsiyyətin psixoloji durumunu istiqamətləndirməyə imkan versin. • Fml lıpyat mövqeyi Məhz təhsilin məzmunu mənimsənildikcə, şəxsiyyətin fəaliyyət dairəsi tədricən genişlənir, o, öz həyat yolunu məq- sədəuyğyn surətdə müəyyən edir, lazım olduqda həyal şəraitini dəyişdirir, həyatın ən mürəkkəb situasiyalarında daxili inamına və əqidəsinə uyğun hərəkət edir. Şəxsiyyət inkişaf etdikcə ictimai münasibətlər sisteminə daha geniş daxil olur, insanlarla və ictimai həyatın müxtəlif sahələri ilə əlaqələri genişlənir və dərinləşir. Bunun sayəsində o, ictimai təcrübəyə yiyələnir, onu mənimsəyərək öz sərvətinə çevirir. Şəxsiyyət ictimai həyatın müxtəlif sahələrinə qovuşduqca daha çox müstəqillik kəsb edir. Bunu nəzərə alaraq təhsilin məzmunu elə müəyyənləşdirilməlidir ki, o, təhsil alanlarda fəal həyat mövqeyi formalaşdırsın. 159
Təhsilin məzmununu təşkil edən bütün struktur komponentləri biri-birilə dialektik əlaqədədir. Bacarıqlar və vərdişlər bu struktura daxil olan biliklər əsasında yaranır. Yaradıcı fəaliyyət məlum bilik və bacarıqlara istinad etmədən mümkün deyil. Tərbiyəlilik səviyyəsi davranışla bağlı bilik və bacarıqlarda özünü göstərir. Motivlərin davamlı sistemi şəxsiyyətin psixoloji durumunu istiqamətləndirir, dəyərlərini zənginləşdirir. Bütün bunlar məcmu halında şəxsiyyətdə fəal həyat mövqeyi formalaşdırır. Göründüyü kimi, təhsilin məzmununu, sadəcə elmlərin əsaslarını (orta ümumtəhsil məktəblərində), yaxud konkret elmi bilikləri (ali tədris müəssisəsində) öyrənmək, bacarıq və vərdişlərə yiyələnmək prosesi kimi başa düşmək doğru deyil. Təhsilin məzmunu müəyyən edilərkən (istər orta, istərsə də ali məktəblərdə), onun bütün komponentləri və onların qarşılıqlı əlaqəsi nəzərə alınmalıdır. Olduqca mürəkkəb sistem olan təhsilin məzmunu: təhsil-tərbiyə məqsədləri, iqtisadi, sosial və elmi-texniki nailiyyətlər, sosial və şəxsi tələblər, mədəniyyətin inkişaf səviyyəsi və digər yarımsistemlərdən yaranır və tədriclə təkmilləşərək təhsilin prioritet məqsədlərini reallaşdırmağa imkan verir. Ali məktəbdə təhsilin məzmununun ınüəyyənləşdirilmə- sinə tədris materiallarının tələbələr tərəfəindən mənimsənilməsi səviyyələri də əsaslı təsir göstərir. Pedaqoji cəhətdən əsaslandırılmış, məntiqi şəkildə modernləşdirilmiş və təhsil sənədlərində əks etdirilmiş tədris materialları müəyyənləşdirilərkən üç nisbi müstəqil komponent nəzərə alınmalıdır: • məzmun komponenti; • məntiqi komponent; • psixoloji komponent. Bu komponentlərin hər biri özünəməxsus məzmuna malikdir və tədris fənninin predmeti, məntiqi, mənimsənilməsi strukturu, təhlili, möhkəmləndirilməsi və aktuallaşdınlması formaları ilə bağlıdır. 160
Ali təhsilin məzmununda baş verən dəyişikliklər müasir dövrün təhsil tendensiyalarının nəticəsi kimi təzahür edir. Bu tendensiyalar aşağıdakılardır;
Bu aspekt öz ifadəsini aşağıdakı müddəalarda tapır: • aparıcı və universal biliklərin optimal mənimsənilməsinin təmin edilməsi; • qlobal, obyektiv, kompleks tədqiqatların nəticələrinin təqdim edilməsi; • tələbələrdə abstrakt (mücərrəd) və yaradıcı təfəkkürün formalaşdırılması; • tələbələrin emosional, iradi, mədəni sferalarının inkişaf etdirilməsi. Aəzən aspekt. Bu aspekt aşağıdakı müddəalarda ifadə olunur:
• tədris fənlərinin nəzəri-metodoloji əsaslarının müəyyənləşdirilməsi;
statusunun müəyyənləşdirilməsi; • ali təhsilin məzmun strukturunun müəyyənləşdirilməsi. Humanitar aspekt. Bu aspekt aşağıdakı müddəalarda öz ifadəsini tapır; • təhsilin məzmununun ümumibəşəri və ümumimədəni komponentlərinin prioritet inkişafı; • təhsilin tələbənin şəxsi yetkinliyini təmin etməsi; • tələbənin özünü və dünyanı dərk etməsində, dünyanın elmi mənzərəsinin formalaşmasında, insanın cəmiyyətlə qarşılıqlı əlaqəsinin dərk edilməsində, bəşəri və milli dəyərlərin mənimsənilməsində, özünütəhsil və
özünütəkmilləşdirmə bacarıqlarının formalaşmasında humanitar fənlərin rolunun gücləndirilməsi.
olunur.
161 • gələcək mütəxəssisdə humanist psixi emosiya forma- laşdınlması; • həyata, yaşayış tərzinə nikbin münasibət, onun mənasını düzgün başa düşmək; • tələbənin imkan və qabiliyyətlərinin maksimum inkişaf etdirilməsi üçün real şəraitin yaradılması; • tələbənin baxışlarına hörmət etmək, heç bir elmi nəzəriyyəni, nöqteyi-nəzəri, ideyam məcburi qəbul etdirməmək. Aksioloji aspekt.
Bu aspekt aşağıdakı müddəalarda öz ifadəsini tapır: • tələbələrdə bəşəri və milli dəyərlərə düzgün yanaşma tərzi formalaşdırmaq; • təlim-idrak fəaliyyətinə şüurlu münasibət yaratmaq; • seçdiyi peşənin ümumi və xüsusi dəyərlərini anlatmaq; Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|