Firma içinde bilgiyi etkin yönetmenin reka- bet avantajı sağlamada gitgide artan önemi çoğu
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İşletmelerde Kaynak Temelli Bilgi Teknolojileri Yetkinliği: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması 427
|
2. BT YETKİNLİĞİNİ DOĞRU ÖLÇMEK
Yazında organizasyonel BT yetkinliğini ölçmek için çeşitli yöntemler kullanmıştır. Bunlardan birisi firmaların gerçekleştirdiği BT yatırımları toplamını bir gösterge olarak kabul eden yöntemdir. Burada göstergeye verilen isim BT değeridir ve para cinsin- den ortaya konabilmektedir (Bknz. Sircar, Turnbow ve Bordoloi, 2000; Thatcher ve Oliver, 2001). Pra- tik gibi görünse de bu yöntem, genelde ucuzlayan İşletmelerde Kaynak Temelli Bilgi Teknolojileri Yetkinliği: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması 427 donanım fiyatlarından kaynaklanan veri kirliliğini ve modası geçmiş veya atıl durumdaki donanım ve yazılımların maliyetlerini de içerdiğinden günümüz- de pek tercih edilen bir yöntem değildir. (Martin- sons ve Martinsons 2002). Çünkü BT değerine dâhil olan modası geçmiş sistem parçalarının üretime ve verimliliğe reel bir katkısı söz konusu değildir. Ayrıca geçmişte rekabet avantajı sağlayan unsurlar teknolo- jinin çok hızlı gelişmesi ve ucuzlaması ile kısa sürede sıradanlaşabilmektedir. Bu ölçme problemini ortadan kaldırmak maksadıyla, günümüzde BT harcamaları yerine firmaların BT yeteneklerini ölçmeye çalışan kaynak tabanlı yöntemler rağbet görmektedir (Li, Chen ve Huang, 2006). Kaynak temelli değerlendirme yaklaşımı, bir varlığın rekabet avantajı sağlaması için iki şartın gerektiğini savunmaktadır. Bunlardan birincisi elde bulunan yeteneğin rakiplerin elinde bulunmaması, diğeri ise elde bulunan yeteneğin kolayca taklit edilememesidir (Barney, 1991). BT yetkinliği de bu iki şartı sağlayabildiği ölçüde firma için sürdürülebilir rekabet avantajı sağlayabilmektedir (Clemons ve Row, 1991). Çünkü önemli olan husus BT sistemlerine harcanan paradan çok bu sistem- lerin ne kadar iyi olduğu, kurumsal olarak ne ka- dar etkin kullanıldığı ve ne kadar rekabet avantajı sağladığıdır. Taklit edilebilirliği, teknolojinin sürekli ucuzlaması ve erişilir olması özellikleriyle BT’nin kendisinin (yazılım, donanım, vb.) sürdürülebilir rek- abet avantajı sağlaması mümkün görünmemekte- dir (Clemons ve Row, 1991). Dolayısıyla yıllık olarak BT’ye ayrılan bütçe, envanter, yaygınlık vb. kriterler ile BT’yi değerlendirmek ve bu ölçmeye dayalı sebep sonuç ilişkileri kurmak doğru sonuçlar vermeyebilir. Kaynak temelli değerlendirme yaklaşımı ise BT’nin sürdürülebilir stratejik avantajının ancak bütünlerlik (complementarity) ve birlikte uzmanlaşma (cospe- cialization) sayesinde korunabileceğini önermektedir (Powel ve Dent-Micallef, 1997). Burada “bütünlerlik” bir kaynağın değerinin diğer bir kaynağın varlığı ile büyümesi, diğer bir deyişle etkileşimle gerçekleşen sinerjik bir durumdur. Bu anlamda BT’nin değeri ona sahip olan firmanın müşteriler, pazar, rakip- ler, tedarikçiler vb. ile ilgili başarı için önemli bilg- ileri biriktirebildiği ve kullanabildiği bilgi depoları geliştirmesiyle büyüyebilir. Bilgiyi yönetebilme uzun vadeli rekabet avantajı için çok önemli bir meziyet olarak kabul edildiğinden BT’nin kıymetini büyüt- ecektir. Burada örgütsel öğrenme, BT ile birlikte ev- irilerek bilgi üretimi sürecinde başarılı olabilmesi için önemli bir katalizör görevi yapabilir. Birlikte uzmanlaşma ise bir kaynağın diğeri ol- madan değersiz olabileceği tezini ileri sürmekte- dir (Clemons ve Row, 1991). Çok pahalı ve güncel donanımlara sahip bir firmanın bu sistemlerden ver- im alabilmesi ancak onları kullanabilecek bilgi biriki- mini, yetenek ve süreçlere sahip olması ile mümkün olabilmektedir. Tippins ve Sohi (2003) yazındaki çoğu çalışmanın aksine BT’yi organizasyonel bir yetenek olarak ele almış ve BT’nin gerçek değerinin ancak bu yolla ölçülürse doğru sonuçlara ulaşılabileceğini bildirmiştir. Bu yaklaşım sürdürebilir rekabet avantajı yaratması beklenen BT’nin değerlendirilmesi için za- man boyutuna duyarsız, dolayısıyla eskime ve modası geçme gibi riskleri ortadan kaldıran bir yaklaşım olabilmektedir. Tippins ve Sohi (2003) tarafından geliştirilen bu ölçeği Gibb ve Haar (2007) Yeni Zelan- da; Ong ve Bin Ismail (2008), Said, Hui, Taylor ve Oth- man (2009) Malezya; Kmieciak, Michna ve Meczynska (2012), Polonya; öte yandan Fernández-Mesa, Fer- reras-Méndez, Alegre-Vidal ve Chiva-Gómez (2012) İtalya ve İspanya örnekleminde uygulamıştır. Türkiye’de şirketlerin BT yetenekleri veya imkânlarını ölçmeye çalışan bir takım çalışmalar olduğu tespit edilmiştir. Güleş, Gözlü ve Tekin (2003) BT uygulamalarının işletme performansı üzerinde olumlu etkileri olduğunu tespit ettikleri çalışmada işletmelerin elde bulundurduğu BT Uygu- lama Hedeflerine sahip olabilme becerisinin yapısal geçerliğini test etmiştir. BT Uygulama Hedeflerini oluşturan maddeler genel itibariyle işletmenin içi ve dış çevresiyle ne ölçüde veri/bilgi paylaşabildiği, depolayabildiği ve erişebildiği hususlarını sorgula- makta olup, topyekûn BT yetkinliğini ölçmede yeterli olamayabileceği görülmüştür. Firmaların bilişim sistemlerinin işletme performansına etkisini ölçmek maksadıyla Akdede ve Turan (2008) kaynak temelli yaklaşımı kullanmışlardır. Powell ve Dent-Micallef (1997)’den uyarladıkları bu ölçek insan, işletme ve teknoloji kaynakları olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır. Söz ko- nusu çalışmada bilişim sistemleri ölçeğinin Türkçe geçerliği ile ilgili istatistiksel bir test yer almamış sadece ölçeklerin Cronbach Alfa Değerleri rapor edilmiştir. Bu çalışmada insan kaynağı boyutunu ölçmeye yönelik ortaya konan ölçekte sadece genel insan kaynakları yönetimi kabiliyetlerini sorgulayan maddeler de bilişim yeteneğini sorgulayan maddel- erle birlikte bulunmaktadır. Bu durum diğer boyutlar için de geçerlidir. Dolayısıyla bu karışık yaklaşımın işletmenin BT Yetkinliğini diğer yeteneklerinden ayrı ve bağımsız ölçme konusunda yeterli olamayacağı değerlendirilmiştir. Turan (2009) ise BT’den elde edilen fayda ile işletmenin rekabet stratejisi yönelimleri arasındaki ilişkiyi irdelediği çalışmada şirketlerin mevcut BT |